Της Αλίκης Μπρίνιου,
Το όνομα του Timothy Walter Burton εμφανίζεται στον κόσμο, εκπροσωπώντας έναν σκηνοθέτη, παραγωγό και ταυτόχρονα, σεναριογράφο. Ο Tim Burton γεννήθηκε στις 25 Αυγούστου του 1958 στο Μπέρμπανκ στην Καλιφόρνια. Η τέχνη του χαρακτηρίστηκε ως σκοτεινή, σουρεαλιστική, εκκεντρική, με έντονα γοτθικά και εξπρεσιονιστικά στοιχεία. Οι χαρακτήρες και τα σκηνικά του είναι γεμάτα έντονες αντιφάσεις. Συχνά εμφανίζονται με μια αίσθηση απελπισίας ή μοναξιάς, αλλά ταυτόχρονα είναι γεμάτα ζωή και χιούμορ. Το στυλ του είναι επηρεασμένο από το γερμανικό εξπρεσιονισμό, όπου τα σκιερά, στριμμένα και παραμορφωμένα τοπία συνδυάζονται με τη φυσική πραγματικότητα, δημιουργώντας ένα διαφορετικό κόσμο.
Οι χαρακτήρες του Tim Burton, συνήθως, είναι οντότητες, οι οποίες συχνά θεωρούνται περιθωριακοί ή κοινωνικά απορριπτέοι. Αυτοί οι χαρακτήρες, όμως, έχουν τις πιο πολύπλοκες και ενδιαφέρουσες προσωπικότητες. Μερικοί από αυτούς είναι ο Edward Scissorhands ή ο Jack (The Nightmare Before Christmas), οι οποίοι είναι φαινομενικά μη συνηθισμένοι και τρομακτικοί, αλλά στην πραγματικότητα είναι υπερβολικά ανθρώπινοι και ευάλωτοι. Αυτή η ένταση ανάμεσα στην εξωτερική εμφάνιση και την εσωτερική φύση των χαρακτήρων ενισχύει την αίσθηση της μοναξιάς, της ταυτότητας και της αποδοχής. Το μαύρο χιούμορ είναι χαρακτηριστικό στοιχείο της τέχνης του Tim Burton. Παρά τις συχνές αναφορές σε σκοτεινές και δυσάρεστες θεματικές, όπως ο θάνατος και η απομόνωση, η προσέγγισή του είναι γεμάτη από υπερβολή και κωμικότητα.
Ο Tim Burton δημιουργεί εικόνες με συναισθηματική ένταση μέσω του στυλ του. Χρησιμοποιεί έντονα χρώματα, παραμορφωμένα σχήματα και γεωμετρικές γραμμές για να ενισχύσει τη συναισθηματική φόρτιση των σκηνών του. Οι εξαιρετικά εκφραστικοί χαρακτήρες και οι σκοτεινές, παραμορφωμένες τοποθεσίες που δημιουργεί είναι αλληγορικές, μπορεί να αποδίδουν τη μοναξιά, την απομόνωση, τη θλίψη, αλλά και τη φαντασία και την ελπίδα.
Η πρώτη του επαφή με την τέχνη ήταν στο νέο Ινστιτούτο Τεχνών της Καλιφόρνιας (CalArts), εκεί όπου ήταν μαθητευόμενος στο πρόγραμμα κινουμένων σχεδίων χαρακτήρων. Το στυλ και τα αποτελέσματα, που παρέδιδε, κατάφεραν να προσελκύσουν την προσοχή της Walt Disney Productions και έτσι, απέκτησε μαθητεία στο στούντιο. Το 1982 σκηνοθέτησε την πρώτη του ασπρόμαυρη ταινία, η οποία ήταν μικρού μήκους, και συγκεκριμένα, 6 λεπτών και ονομάζονταν Vincent. Η ταινία ήταν βασισμένη σ’ ένα ποίημα, το οποίο είχε γράψει για τον ηθοποιό Vincent Price.
Μετά από δύο χρόνια, δηλαδή το 1984, κυκλοφόρησε μια ακόμη ταινία μικρού μήκους (30 λεπτά) με τίτλο Frankenweenie. Η ταινία αφηγείται την ιστορία ενός νεαρού αγοριού, που προσπαθεί να επαναφέρει στη ζωή το σκύλο του, αφού είχε δεχτεί σύγκρουση με αυτοκίνητο. Όταν ολοκληρώθηκε η ταινία, η Disney απέλυσε τον Tim Burton, διότι υποστήριξε πως ξοδεύονταν πόροι της εταιρίας σε μια ταινία, η οποία ήταν άκρως σκοτεινή και τρομακτική, ώστε να προβληθεί από παιδιά.
Αργότερα, το 1988, ο Tim Burton σκηνοθέτησε το έργο του Beetlejuice, το οποίο βασίζονταν σε μια κωμωδία τρόμου. Η πλοκή στηρίζεται σ’ ένα νεαρό ζευγάρι, το οποίο αναγκάζεται να αντιμετωπίσει τη ζωή μετά θάνατον, καθώς παγιδεύεται στο ίδιο του το σπίτι. Δίχως να μπορεί να διαχειριστεί την ύπαρξή του μετά το τέλος του, έρχεται αντιμέτωπο με μια καινούργια οικογένεια, η οποία μετακομίζει στο σπίτι τους και διώκει να το αλλάξει ριζικά. Η έφηβη κόρη της οικογενείας, η Lydia, έχει μια εμμονή με το παραφυσικό στοιχείο και το θάνατο, με αποτέλεσμα να καταφέρνει να δει και να έρθει σε επαφή με το νεκρό ζευγάρι. Από την άλλη, ο Beetlejuice καλείται από το νεκρό ζευγάρι, ώστε να τρομοκρατήσει την καινούργια οικογένεια και να τους διώξει από το σπίτι. Βέβαια, στόχος του Beetlejuice δεν είναι τόσο να βοηθήσει το ζευγάρι, όσο να καταφέρει να παντρευτεί τη Lydia και να επανέλθει στη χώρα των ζωντανών. Η ταινία Beetlejuice κατάφερε να κερδίσει Όσκαρ Καλύτερου Μακιγιάζ.
Το 1990 ως σκηνοθέτης, παραγωγός και ως το άτομο που έγραψε την ιστορία, του ζητήθηκε να δημιουργήσει την ταινία Edward Scissorhands, μια ταινία με αρκετά ρομαντικά χαρακτηριστικά. Το 1993 ξεκινάει μια άνοδος στην καριέρα του Tim Burton, καθώς ο κόσμος αρχίζει να παρατηρεί και να ελκύεται από την τέχνη του. Αυτή η άνοδος εμφανίζεται μετά την προβολή της ταινίας The nightmare before Christmas, μιας Χριστουγεννιάτικης ταινίας, στην οποία δεν έχει παραληφθεί, προφανώς, το στοιχείο του τρόμου, ακόμα κι αν εμφανίζεται σε μορφή κινουμένων σχεδίων.
Μετέπειτα, το 2005 έκαναν την εμφάνιση τους δύο ταινίες. Η πρώτη είναι με την πιο γνωστή εκδοχή, μέχρι και σήμερα, το Charlie and the Chocolate Factory. Η συγκεκριμένη αναδιασκευή της ταινίας ακολούθησε πιστά την ατμόσφαιρα και την αισθητική του Tim Burton, προσφέροντας μια πιο σκοτεινή ερμηνεία της κλασικής ιστορίας. Η δεύτερη ταινία που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά ήταν το Corpse Bride, μια διαχρονική ταινία που έχει καταφέρει να είναι ευρέως γνωστή μέχρι σήμερα. Ο Tim Burton δεν έγινε γνωστός μόνο επειδή ήταν από τους πρώτους που απεικόνισαν το γοτθικό στυλ και την κουλτούρα αυτή. Οι ταινίες που δημιουργούσε αποκάλυπταν μια πιο ρομαντική πτυχή μέσα στο σκότος, δίχως όμως να επικαλύπτουν η μία την άλλη.
Ο Tim Burton πριν κατασταλάξει στη σκηνοθεσία, είχε πλοηγηθεί στους χώρους του σχεδίου, της ζωγραφικής και της φωτογραφίας, καθώς είχε εκφραστεί μέσα απ’ αυτά μέχρι προσφάτως και είναι αναπόσπαστο μέρος της δημιουργικής του διαδικασίας. Ο πειραματισμός στην τέχνη του δεν μπορούσε να ήταν ελλιπής, καθώς το ενδιαφέρον του διέσχισε τους διαδρόμους της συγγραφής, όταν το 1997 εκδόθηκε το πρώτο του βιβλίο με τίτλο The Melancholy Death of Oyster Boy and Other Stories. Το συγκεκριμένο βιβλίο περιλάμβανε μία συλλογή από σκοτεινές ιστορίες. Συνδυάζει ποίηση με σχέδια, τα οποία είχαν δημιουργηθεί από τον ίδιο. Μια συνέχεια αυτού του βιβλίου, με τίτλο The Napkin Art of Tim Burton: Things You Think About in a Bar κυκλοφόρησε το 2015 και περιείχε σκίτσα, που έκανε ο ίδιος σε χαρτοπετσέτες σε μπαρ και στα εστιατόρια που επισκέφτηκε. Το 2009 δημοσιεύτηκε ένας τόμος 430 σελίδων, ο οποίος περιλαμβάνει περισσότερα από 40 χρόνια της προσωπικής και της επαγγελματικής τέχνης του, με τίτλο The Art of Tim Burton.
Το 2010 κυκλοφόρησε η ταινία Alice in the Wonderland. Αν και δεν ήταν η πρώτη ταινία στο είδος της, η συγκεκριμένη ξεκίνησε μια τάση ζωντανής δράσης παραμυθιών και ταινιών φαντασίας, ιδιαίτερα από το Walt Disney Studios. Στις 27 Μαΐου 2016, ακολούθησε ένα sequel με τίτλο Alice Through the Looking Glass.
Το 2021 ανακοινώθηκε πως ο Tim Burton θα σκηνοθετήσει και θα κάνει την παραγωγή της Wednesday, μιας σειράς που προβλήθηκε στο Netflix και βασίζεται στον ομώνυμο χαρακτήρα από την οικογένεια Άνταμς. Πρόσφατα και πιο στοχευμένα το 2024, κυκλοφόρησε το sequel της ταινίας Beetlejuice με τον τίτλο Beetlejuice Beetlejuice.
Ταυτόχρονα, στο Λονδίνο, στο Design Museum φιλοξενείται μια έκθεση από τις 25 Οκτωβρίου 2024 μέχρι τις 21 Απριλίου 2025 με τίτλο The World of Tim Burton. Η έκθεση δίνει έμφαση στους επαναλαμβανόμενους οπτικούς θεματικούς κύκλους και τα μοτίβα που χαρακτηρίζουν τους ξεχωριστούς και ιδιαίτερους χαρακτήρες και κόσμους που εμφανίζονται στα έργα του. Θα προβάλλονται εκθέματα απ’ όλη του τη σταδιοδρομία, όπως κάποια σημειωματάρια, φωτογραφίες, κινούμενες εικόνες, γλυπτά, καθώς και σκηνικά και κοστούμια από κάποια έργα του. Επιπλέον, εκεί θα βρίσκεται και το βιβλίο Tim Burton: Designing Worlds, το οποίο εμβαθύνει στη σύνδεση μεταξύ των κινηματογραφικών έργων του Tim Burton και του κόσμου του design. Αυτή η εκδήλωση σηματοδοτεί τον τελικό σταθμό μιας παγκόσμιας περιοδείας, η οποία διήρκησε περισσότερο από μια δεκαετία.
Συνοψίζοντας, η τέχνη του Tim Burton χαρακτηρίζεται από την ικανότητά του να συνδυάζει σκοτάδι και φως, τη γοτθική αισθητική και το σουρεαλισμό, τη φαντασία και τη συναισθηματική ένταση. Δημιουργεί κόσμους που είναι απόλυτα αναγνωρίσιμοι και επικεντρώνεται σε χαρακτήρες, οι οποίοι νιώθουν «διαφορετικοί» ή «εκτός τόπου», αλλά αναζητούν αποδοχή και ανθρωπιά. Επομένως, η δουλειά του είναι ταυτόχρονα σκοτεινή και αισιόδοξη, με μια υπαρξιακή ποιότητα που διαπραγματεύεται τις έννοιες της αποδοχής, της ταυτότητας και της αγάπης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- The World of Tim Burton, designmuseum.org, διαθέσιμο εδώ
- Tim Burton, moma.org, διαθέσιμο εδώ
- Tim Burton, timburton.com, διαθέσιμο εδώ
