Του Στάθη Καραλέκα,
Παγωμένος μπήκε ο νέος χρόνος για την Ελλάδα, καθώς και για ολόκληρη την Ευρώπη, μετά την ανακοίνωση του ρωσικού ενεργειακού κολοσσού Gazprom ότι οι εξαγωγές φυσικού αερίου μέσω Ουκρανίας προς την Ευρώπη έληξαν την 1/1/2025 αμέσως μετά την λήξη της συμφωνίας διαμετακόμισης. Το Κίεβο είχε επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν θα υπογράψει νέα συμφωνία λόγω της εισβολής της Ρωσίας στο έδαφός της.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση βασιζόταν για πάνω από τρεις δεκαετίες στην προμήθεια ρωσικού φυσικού αερίου για την ενεργειακή της αυτάρκεια. Από την έναρξη του πολέμου, ωστόσο, η Μόσχα μείωσε τις προμήθειες φυσικού αερίου ανεβάζοντας τους λογαριασμούς ενέργειας και υποχρεώνοντας πολλά ευρωπαϊκά κράτη να στραφούν σε άλλες αγορές ή να επενδύσουν σε εναλλακτικές πηγές ενέργειας για να βοηθήσουν οικονομικά τις επιχειρήσεις και τους πολίτες.
Ένα εκ των αποτελεσμάτων της παρούσας κατάστασης ήταν η μη ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών οικονομιών και κυρίως της γερμανικής και της γαλλικής. Η Κομισιόν, παρόλα αυτά, επιβεβαίωσε ότι υπάρχει επάρκεια φυσικού αερίου στην Ε.Ε. «Έχει εξασφαλιστεί προμήθεια από άλλες πηγές για κάλυψη των αναγκών», ανέφερε χαρακτηριστικά σε ανακοίνωσή της η Γενική Διεύθυνση για την Ενέργεια της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Ο εφοδιασμός με φυσικό αέριο έχει διασφαλιστεί, μέσω εναλλακτικών οδών καθώς και μέσω της αξιοποίησης αποθηκευμένου φυσικού αερίου. «Τα επίπεδα αποθήκευσης στο 72% είναι ελαφρώς υψηλότερα από τον μέσο όρο (69%) για αυτή την εποχή του χρόνου» προστίθεται.
Η Ρωσία, βέβαια, εξακολουθεί να εξάγει φυσικό αέριο μέσω του αγωγού TurkStream που διατρέχει τον πυθμένα της Μαύρης Θάλασσας, με τον αγωγό αυτό να έχει δύο κλάδους —έναν για την τουρκική εγχώρια αγορά και έναν δεύτερο, ο οποίος προμηθεύει πελάτες της Κεντρικής Ευρώπης, όπως η Ουγγαρία και η Σερβία αλλά και μέσω του αζέρικου TAP. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο αγωγός Yamal-Europe μέσω Λευκορωσίας έχει επίσης κλείσει και ο αγωγός Nord Stream μέσω της Βαλτικής Θάλασσας προς τη Γερμανία καθώς ανατινάχθηκε το 2022.
Σημειώνεται ότι οι ευρωπαϊκές τιμές φυσικού αερίου αυξήθηκαν την πρώτη ημέρα διαπραγμάτευσης του 2025 με τις τιμές αναφοράς να δείχνουν άνοδο έως και 4,3% στα 51 ευρώ ανά μεγαβατώρα, υψηλότερη τιμή μετά τον Οκτώβριο του 2023, ενώ τον Φεβρουάριο αναμένεται νέα μεγαλύτερη αύξηση. Άλλο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσουν οι ευρωπαϊκές χώρες είναι η μείωση των αποθεμάτων φυσικού αερίου, καθώς θα πρέπει να αντληθούν ποσότητες από τις αποθήκες για την επιβράδυνση των επιπτώσεων.
Το μεγάλο ζήτημα που μας αφορά είναι σε τι βαθμό επηρεάζει την Ελλάδα αυτή η εξέλιξη. Ο εφοδιασμός της χώρας με ρωσικό φυσικό αέριο γίνεται από τον αγωγό TurkStream που διασχίζει τη Μαύρη Θάλασσα, περνάει την Τουρκία και καταλήγει στη Βουλγαρία. Από το σημείο εκείνο, το καύσιμο φτάνει στην Ελλάδα, μέσω του Εθνικού Συστήματος Μεταφοράς Φυσικού Αερίου από το σημείο εισόδου στο Σιδηρόκαστρο. Εκτός από αυτόν τον αγωγό, λαμβάνει και μικρότερες ποσότητες από τον αγωγό TAP, ενώ ως κύρια πηγή εφοδιασμού έχει αναδειχτεί ο τερματικός σταθμός LNG στη Ρεβυθούσα. Φέτος, ξεκίνησε τη λειτουργία του και το FSRU Αλεξανδρούπολης, το οποίο επίσης υποδέχεται ποσότητες LNG και στη συνέχεια γίνεται η αεριοποίηση του για να μεταφερθεί μέσω του IGB στη βαλκανική αγορά. Ως προς το βαθμό εξάρτησης της χώρας από το ρωσικό φυσικό αέριο μέσα στο 2024, έφτασε να αποτελεί το 56,9% των συνολικών ποσοτήτων που εισάγονται και καταναλώνονται στην ελληνική αγορά. Άρα, ο βαθμός εξάρτησης από το ρωσικό φυσικό αέριο κρίνεται σημαντικά υψηλός.
Η σημαντικότερη πρόκληση που καλείται να αντιμετωπίσει η Ελλάδα από τις τελευταίες εξελίξεις με το ρωσικό φυσικό αέριο είναι οι τιμές, οι οποίες θα ήταν ηπιότερες αν είχαν αναπτυχθεί τα συστήματα αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από τα φωτοβολταϊκά και τα αιολικά πάρκα. Επομένως, κυριαρχεί το ερώτημα αν η Ελλάδα θα αγοράζει ρωσικό LNG ή θα στραφεί στους Αμερικανούς μετά και την λειτουργία του FSRU. Oι ΗΠΑ έθεσαν τελεσίγραφο στην Ευρώπη να εγκαταλείψει τους ρωσικούς ενεργειακούς πόρους έως το 2027, προειδοποιώντας για την επιβολή δασμών στις εξαγωγές προϊόντων.
Η Ελλάδα έκανε προσπάθειες να αντικαταστήσει τις ρωσικές προμήθειες με το πιο ακριβό LNG από άλλες χώρες. Το γεγονός αυτό προκάλεσε την εκρηκτική αύξηση των τιμών των καυσίμων όταν η κυβέρνηση αγόραζε αμερικανικό LNG 5 φορές ακριβότερα από ότι ρωσικό αέριο. Αν βέβαια επιθυμεί η κυβέρνηση να αγοράζει ρωσικό LNG θα πρέπει να βρει τρόπο να προσπεράσει τις αμερικανικές κυρώσεις και να πληρώνει την Gazprom. Ωφελημένοι από την εξέλιξη, είναι και οι Έλληνες ολιγάρχες της ενέργειας που κάνουν εισαγωγή του αμερικανικού LNG και παράλληλα έχουν υπογράψει πολυετείς συμφωνίες με την Gazprom, παραβιάζοντας το εμπάργκο κατά της Ρωσίας, οι οποίοι καταγράφουν υπερκέρδη εις βάρος του ελληνικού λαού.
Αντί επιλόγου, ακολουθεί μια σύντομη αναφορά σε τρεις αγωγούς που με διαφορετική χρονική σειρά θα μπορούσαν να εξασφαλίσουν ενεργειακά την Ελλάδα. Η αρχή γίνεται το 2008, με την υπογραφή συμφωνίας της χώρας μας με τη Ρωσία για την κατασκευή του South Stream. Η μία από τις δύο διακλαδώσεις του συνιστούσε ουσιαστικά τον Νότιο Διάδρομο για τη μεταφορά ρωσικού φυσικού αερίου στην Ευρώπη, με παράκαμψη της Ουκρανίας. Το 2015, βγήκε ξανά από τα συρτάρια ο South Stream ως Greek Stream, που θα κατασκευαζόταν επί ελληνικού εδάφους για να συνδεθεί στους Κήπους του Έβρου με τον Turk Stream. Η κατάληξη του Greek Stream θα συνδεόταν με την ιταλική αγορά αλλά και τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές.
Έπειτα, φτάνουμε στον EastMed, που επιδιώκεται να φέρει το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη, μέσω αγωγού από το Ισραήλ, στην Κύπρο, στην Κρήτη κι από κει μέσω της Πελοποννήσου και της Δυτικής Ελλάδας στο υποθαλάσσιο τμήμα του αγωγού Ποσειδών στην Ιταλία. Το έτος 2020, υπογράφηκε μία διακρατική συμφωνία μεταξύ Ελλάδος-Κύπρου-Ισραήλ με στόχο την προώθηση του EastMed. Και οι τρεις αγωγοί έπλητταν τα αμερικανικά συμφέροντα που δεν ήθελαν την ενίσχυση της Ρωσίας στην κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Ευρώπης και τις στενότερες σχέσεις μεταξύ Ελλάδος-Ρωσίας είτε στην περίπτωση του Eastmed που δεν συνέφερε ενεργειακά την Τουρκία όπως συμβαίνει με τον TurkStream. Ως αποτέλεσμα, και εν τη απουσία εξορύξεων του ορυκτού πλούτου, η Ελλάδα θα είναι συνεχώς ενεργειακά εξαρτώμενη σε μεγάλο βαθμό.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Τέλος το ρωσικό φυσικό αέριο προς την Ευρώπη μέσω Ουκρανίας από τις 7 το πρωί της Πρωτοχρονιάς, capital.gr, διαθέσιμο εδώ
- Φυσικό αέριο: θα επηρεάσει την Ελλάδα το κλείσιμο της στρόφιγγας από τη Ρωσία;, tovima.gr, διαθέσιμο εδώ
- Γιατί η Ουκρανία σταμάτησε τη ροή ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη;, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Το… disaster story με τους εθνικούς αγωγούς φυσικού αερίου, euro2day, διαθέσιμο εδώ
