Ευρωπαϊκή ενδυνάμωση και συνεργασία με ΗΠΑ: Το όραμα του Emmanuel Macron

Ο Γάλλος Πρόεδρος Emmanuel Macron, σε μια κρίσιμη ομιλία του για την εξωτερική πολιτική της Γαλλίας το 2025 και τις προτεραιότητές της, έθεσε ως κεντρικό θέμα συζήτησης αλλά και απασχόλησης τις προκλήσεις και τις ευκαιρίες που αντιμετωπίζει η Ευρώπη στο διαρκώς μεταβαλλόμενο διεθνές πολιτικό σκηνικό. Με τη φράση του «Η Ευρώπη πρέπει να σταματήσει να είναι αδύναμη και ηττοπαθής, αν θέλει να την σεβαστεί ο Donald Trump», ο Macron όχι μόνο επεσήμανε την ανάγκη για ευρωπαϊκή αυτονομία και ενδυνάμωση, αλλά και την επιτακτική ανάγκη για ενίσχυση της συμμαχίας μεταξύ Ευρωπαϊκής Ένωσης και ΗΠΑ, θέτοντας τη Γαλλία ως βασικό μοχλό δράσης αυτής της στρατηγικής.

Η Ευρώπη, παρά το γεγονός πως είναι οικονομικά ισχυρή και διαθέτει αξιόλογη πολιτιστική επιρροή, έχει συχνά κατηγορηθεί πως δεν εκμεταλλεύεται τη γεωπολιτική της δυναμική. Η στρατηγική της εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες στον τομέα της άμυνας, ιδιαίτερα μέσω του ΝΑΤΟ, έχει δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο αδυναμίας και εξάρτησης. Αυτό το πρόβλημα έγινε πιο εμφανές κατά τη διάρκεια της θητείας του Donald Trump, ο οποίος επανειλημμένα κατηγόρησε τους ευρωπαίους συμμάχους ότι «εκμεταλλεύονται» τις Ηνωμένες Πολιτείες, μη καταβάλλοντας το μερίδιο που τους αναλογεί για την κοινή ασφάλεια. Η πολιτική “America First” που υιοθέτησε ο Trump έφερε την Ευρώπη σε μια ιδιαίτερα δυσμενή θέση, καθιστώντας σαφές ότι η διατλαντική συμμαχία δεν μπορεί να βασίζεται αποκλειστικά στη βούληση της Ουάσινγκτον.

Ο Macron, αντιλαμβανόμενος αυτή την ισχύουσα πολιτική κατάσταση, προσπαθεί να χαράξει εκ νέου μια στρατηγική που θα εξισορροπήσει τη φιλία προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, με την ανάγκη για ευρωπαϊκή ανεξαρτησία. Η δήλωσή του προς τον Trump λειτουργεί τόσο ως υπενθύμιση της ευρωπαϊκής «στασιμότητας» και την ανάγκης άμεσης κινητοποίησης, όσο και ως αφύπνιση για ενίσχυση της συνεργασίας των δύο αυτών πόλων.

Η φιλική του στάση προς τον Trump εντάσσεται στο ευρύτερο πλαίσιο της διατήρησης ισχυρών δεσμών με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο Macron γνωρίζει πολύ καλά πως οι ΗΠΑ παραμένουν ο βασικός στρατηγικός εταίρος της Ευρώπης, ιδιαίτερα έναντι σε απειλές όπως η Ρωσία και η Κίνα. Ωστόσο, η ίδια ομιλία περιείχε και μια υποσημείωση στρατηγικού ρεαλισμού: πως η Ευρώπη δεν μπορεί να εδράζεται αποκλειστικά στην αμερικανική βοήθεια, υπονοώντας πως η Ένωση οφείλει, σεβόμενη την αυθυπαρξία της, να παραμείνει ένας ισχυρός οικονομικός και πολιτικός παράγοντας, που να βασίζεται σε ίδιες δυνάμεις και να εξακολουθήσει να προασπίζεται την ειρήνη και την ευημερία.

Ο Macron έχει επανειλημμένα προωθήσει την ιδέα της «στρατηγικής αυτονομίας» της Ευρώπης, δηλαδή την ικανότητά της να δίνει ανεξάρτητες απαντήσεις στις διεθνείς προκλήσεις. Σε αυτό το πλαίσιο, η ομιλία του περιελάμβανε και προτάσεις για αμυντική ενδυνάμωση, αναφερόμενος στην ανάγκη δημιουργίας ενός ανεξάρτητου ευρωπαϊκού αμυντικού μηχανισμού, συμπληρωματικού προς το ΝΑΤΟ. Η ιδέα αυτή δεν είναι νέα, αλλά η υλοποίησή της παραμένει ζητούμενο. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Άμυνας και η Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (PESCO) αποτελούν βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, αλλά οι αποκλίσεις μεταξύ των κρατών-μελών δυσχεραίνουν την πρόοδο.

Επιπλέον, ο Emmanuel Macron κατά την ομιλία του τόνισε τη σημασία της τεχνολογικής ανεξαρτησίας της Ευρώπης, ιδίως στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης και της κυβερνοασφάλειας. Ο έλεγχος των τεχνολογιών αυτών θα καθορίσει τις μελλοντικές ισορροπίες ισχύος. Και τέλος μεταξύ άλλων έθεσε ως μια από τις βασικές προτεραιότητές του για το 2025 την ενεργειακή ανεξαρτησία. Καθώς η εξάρτηση της Ευρώπης από εισαγόμενη ενέργεια, ιδιαίτερα από τη Ρωσία, αποτελεί έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους για την ασφάλειά της και στο πλαίσιο αυτό ο Macron υποστήριξε τη διεύρυνση των επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τη δημιουργία ενός ενιαίου ευρωπαϊκού ενεργειακού δικτύου προκειμένου να αποφευχθούν ενδεχόμενοι κίνδυνοι και απειλές που θα φέρουν την Ένωση σε αδιέξοδο.

Παρότι ο Macron αναγνώρισε τη στενή εξάρτηση της Ευρώπης από τις ΗΠΑ, φάνηκε να την αποδέχεται ως προσωρινή αναγκαιότητα. Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία από το 2022 έχει αναδείξει τη σημασία της αμερικανικής στρατιωτικής και οικονομικής υποστήριξης στην προστασία των ευρωπαϊκών αξιών. Ωστόσο, ο Macron πιστεύει ότι αυτή η εξάρτηση πρέπει να εξελιχθεί σε μια πιο ισότιμη σχέση, με την Ευρώπη να αναλαμβάνει μεγαλύτερο βάρος για την άμυνά της, και να μην λογίζεται ως υποχείριο άλλων δυνάμεων, αλλά να μπορέσει να αποτελέσει μια αυτοτελή και αυτόνομη δύναμη.

Η Γαλλία, χάρη στις πυρηνικές της δυνατότητες και τη διπλωματική της επιρροή, είναι σε θέση να αναλάβει ηγετικό ρόλο σε αυτή την προσπάθεια. Ο Macron δεν παρέλειψε να τονίσει ότι η Γαλλία θα συνεχίσει να εργάζεται για τη συνοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, προσπαθώντας να γεφυρώσει τις διαφορές μεταξύ των κρατών-μελών, ιδίως σε θέματα άμυνας και εξωτερικής πολιτικής. Έκλεισε την ομιλία του με μια προειδοποίηση: ο κόσμος του 2025 θα είναι γεμάτος προκλήσεις. Η άνοδος της Κίνας, η αναθεωρητική στάση της Ρωσίας και η αβεβαιότητα για τον ρόλο των ΗΠΑ απαιτούν από την Ευρώπη να αποκτήσει ισχυρή φωνή και παρουσία.

Κατά αυτόν τον τρόπο, η ομιλία του Emmanuel Macron ήταν ένα κάλεσμα αφύπνισης για την Ευρώπη. Με το μήνυμά του προς τον Donald Trump, ο Macron τόνισε ότι ο σεβασμός κερδίζεται μόνο μέσα από τη δύναμη και την αυτοπεποίθηση. Η φιλία προς τις Ηνωμένες Πολιτείες παραμένει ακρογωνιαίος λίθος της εξωτερικής πολιτικής της Γαλλίας, αλλά ο Macron βλέπει τη διατλαντική σχέση ως μια συνεργασία μεταξύ ίσων. Για να επιτύχει η Ευρώπη αυτή την ισορροπία, πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες της, επενδύοντας στην άμυνα, την τεχνολογία και την ενέργεια. Ο Macron έθεσε τις βάσεις για έναν πιο ισχυρό και αυτόνομο ρόλο της Ευρώπης, διατηρώντας παράλληλα τη στρατηγική συμμαχία με τις Ηνωμένες Πολιτείες ως πυλώνα σταθερότητας σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο.