Της Ελένης Κουλοπούλου,
Σε αντίθεση με το κινηματογραφικό έργο που όλοι γνωρίζουμε (για τους λίγους που το αγνοούν, η πασίγνωστη τριλογία Hunger Games), το παρόν άρθρο πραγματεύεται μία απτή, ανησυχητική πραγματικότητα που θα λέγαμε πως ξεπηδά από τις οθόνες μας και ξεδιπλώνεται μυθιστορηματικά, σχεδόν, μπροστά στα μάτια μας.
Τις τελευταίες μέρες του Δεκέμβρη οι περισσότεροι τις περνάμε παρέα με τους φίλους και τις οικογένειές μας, μαζευόμαστε όλοι μαζί σε ένα σπίτι, σε ένα τραπέζι, ανταλλάσσουμε δώρα και ευχές, τρώμε, πίνουμε. Μέσα σε ένα τέτοιο γιορτινό κλίμα, δύσκολα και σπάνια σκεφτόμαστε όλους όσους οι γιορτές, η νέα χρονιά, η καθημερινότητα δε τους βρίσκει με τον ίδιο τρόπο, αλλά δεν είναι παρά άλλη μια μέρα που πασχίζουν να προφυλάξουν τη ζωή τη δική τους και των αγαπημένων τους.
Η πικρή αλήθεια είναι ότι ο αριθμός των ανθρώπων που πεινάνε σε όλο τον κόσμο αυξάνεται ολοένα και περισσότερο, χάρη στις ένοπλες συγκρούσεις, τις εκτεταμένες πολιτικές αναταραχές και την κλιματική κρίση. Και όλα αυτά τη στιγμή που μειώνεται το ποσό των χρημάτων που συνεισφέρουν τα πλουσιότερα κράτη παγκοσμίως για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες και να βοηθήσουν στην ανακούφιση των πληθυσμών που υποφέρουν.
Τα Ηνωμένα Έθνη υποστηρίζουν ότι στην καλύτερη των περιπτώσεων θα μπορέσουν να συγκεντρώσουν αρκετά πόρους και χρήματα για να βοηθήσουν μόνο το 60% περίπου των 307 εκατομμυρίων ανθρώπων που προβλέπεται ότι θα χρειαστούν ανθρωπιστική βοήθεια το 2025. Αυτό σημαίνει αυτομάτως ότι 117 εκατομμύρια άνθρωποι δεν θα λάβουν τρόφιμα ή άλλη βοήθεια τη νέα χρονιά.
Την ίδια στιγμή, στοιχεία του ΟΗΕ έδειξαν ότι ο Οργανισμός έκλεισε το 2024 έχοντας συγκεντρώσει περίπου το 46% των 49,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων που ζητούσε για ανθρωπιστική βοήθεια. Είναι η δεύτερη συνεχόμενη χρονιά που συγκεντρώνει λιγότερα από τα μισά από αυτά που επεδίωκε. Ο Tom Fletcher, αναπληρωτής γραμματέας του ΟΗΕ για ανθρωπιστικές υποθέσεις και συντονιστής έκτακτης βοήθειας, σε δήλωσή του στο πρακτορείο Reuters είπε: «αναγκαστήκαμε να περιορίσουμε τις εκκλήσεις προς εκείνους που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη».
Σε απλή μετάφραση; «Αφήνουμε τους πεινασμένους για να ταΐσουμε τους πιο πεινασμένους».
Αξίζει να σημειωθεί ότι η πλειονότητα της χρηματοδότησης της ανθρωπιστικής βοήθειας προέρχεται από τρεις μόνο πλούσιους χορηγούς: τις ΗΠΑ, τη Γερμανία και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Αυτοί παρείχαν το 58% των 170 δισεκατομμυρίων δολαρίων που κατέγραψε ο ΟΗΕ για την αντιμετώπιση κρίσεων από το 2020 έως το 2024.
Οι ΗΠΑ, ως χώρα με ηγετικό ρόλο στην πρόληψη και καταπολέμηση της πείνας σε όλο τον κόσμο, παρείχαν 64,5 δισεκατομμύρια δολάρια σε ανθρωπιστική βοήθεια τα τελευταία πέντε χρόνια, ποσό που αντιστοιχεί τουλάχιστον στο 38% των συνολικών εισφορών που κατέγραψε ο ΟΗΕ.
Οι οικονομικές πιέσεις και οι μεταβαλλόμενες εσωτερικές πολιτικές, όμως, αναδιαμορφώνουν τις αποφάσεις ορισμένων πλούσιων χωρών σχετικά με το πού και πόσο θα δώσουν. Ένας από τους μεγαλύτερους δωρητές του ΟΗΕ –η Γερμανία– έχει ήδη περικόψει 500 εκατομμύρια δολάρια σε χρηματοδότηση από το 2023. Το υπουργικό συμβούλιο της χώρας συνέστησε άλλη μια μείωση της ανθρωπιστικής βοήθειας κατά 1 δισεκατομμύριο δολάρια για το 2025.
Οι τρείς άλλες μεγάλες δυνάμεις –Κίνα, Ρωσία και Ινδία– συνεισέφεραν συλλογικά λιγότερο από το 1% της ανθρωπιστικής χρηματοδότησης στο διάστημα 2020 έως 2024. Η Κίνα κατέλαβε την 32η θέση μεταξύ των κυβερνήσεων το 2023, συνεισφέροντας 11,5 εκατομμύρια δολάρια σε ανθρωπιστική βοήθεια. Να σημειώσουμε ότι κατέχει το δεύτερο μεγαλύτερο Ακαθάριστο Εθνικό Εισόδημα (ΑΕΕ) στον κόσμο. Η Ινδία, με τη σειρά της, κατέλαβε την 35η θέση εκείνο το έτος, με 6,4 εκατομμύρια δολάρια σε ανθρωπιστική βοήθεια. Έχει το πέμπτο μεγαλύτερο ΑΕΕ.
Ο Jan Egeland, επικεφαλής της ανθρωπιστικής βοήθειας του ΟΗΕ από το 2003 έως το 2006 και τώρα επικεφαλής του Νορβηγικού Συμβουλίου Προσφύγων, δήλωσε ότι είναι «τρελό» μια μικροσκοπική χώρα όπως η Νορβηγία να συγκαταλέγεται μεταξύ των κορυφαίων χρηματοδοτών ανθρωπιστικής βοήθειας. Με ΑΕΕ το 2023 λιγότερο από το 2% αυτού της Αμερικής, η Νορβηγία κατέλαβε την 7η θέση μεταξύ των κυβερνήσεων που συνεισέφεραν στον ΟΗΕ εκείνο το έτος, σύμφωνα με μια ανασκόπηση του πρακτορείου Reuters. Παρείχε περισσότερα από 1 δισεκατομμύριο δολάρια.
Οι συνέπειες αυτής της ολοένα και λιγότερης χρηματοδότησης είναι παραπάνω από αισθητές σε όσους την έχουν ανάγκη. Οι χώρες που πλήττονται περισσότερο είναι κυρίως η Δυτική και Κεντρική Αφρική. «Ο φαύλος κύκλος της πείνας στη Δυτική και Κεντρική Αφρική μπορεί να σπάσει, αλλά αυτό απαιτεί μια θεμελιώδη αλλαγή στην προσέγγισή μας», δήλωσε η Margot van der Velden, περιφερειακή διευθύντρια του WFP για τη Δυτική Αφρική. «Χρειαζόμαστε έγκαιρη, ευέλικτη και προβλέψιμη χρηματοδότηση για να βοηθήσουμε αποτελεσματικά τους ανθρώπους που πλήττονται από την κρίση, καθώς και μαζικές επενδύσεις για την ενδυνάμωση των κοινοτήτων και τη μείωση των ανθρωπιστικών αναγκών». Η επισιτιστική ανασφάλεια στην περιοχή οφείλεται σε συγκρούσεις, εκτοπισμούς, στην οικονομική αστάθεια που επικρατεί και σε σοβαρές κλιματικές καταστροφές.
Μάλιστα, μετά τον εμφύλιο πόλεμο που ξέσπασε στο Σουδάν το 2023, ο οποίος έχει αποδεκατίσει την παραγωγή τροφίμων και το εμπόριο, και έχει εκδιώξει περισσότερους από 12 εκατομμύρια Σουδανούς από τα σπίτια τους, η επισιτιστική ανασφάλεια έχει επιδεινωθεί ακόμα παραπάνω. Ο λιμός στο Σουδάν μαστίζει ήδη τους ανθρώπους σε πέντε περιοχές, ενώ υπολογίζεται ότι θα επεκταθεί και σε άλλες πέντε μέχρι τον Μάιο, τη στιγμή που στις εμπόλεμες ζώνες εμποδίζεται η παροχή της ανθρωπιστικής βοήθειας που απαιτείται για την ανακούφιση μιας από τις χειρότερες ανθρωπιστικές κρίσεις στη σύγχρονη εποχή.
Το φαινόμενο φαίνεται να λαμβάνει ανησυχητικές διαστάσεις, καθώς η IPC εκτιμά ότι 24,6 εκατομμύρια άνθρωποι –σχεδόν οι μισοί κάτοικοι της χώρας– θα χρειάζονται επείγουσα επισιτιστική βοήθεια μέχρι τον Μάιο, αριθμός αυξημένος από την προηγούμενη πρόβλεψη των 21,1 εκατομμυρίων. Η κρίση περιπλέκεται περαιτέρω από την απόφαση της κυβέρνησης να αποσυρθεί από το παγκόσμιο σύστημα παρακολούθησης πείνας, κατηγορώντας την IPC για αναφορές που «υπονομεύουν την κυριαρχία» της χώρας. Παρά τις προκλήσεις, η IPC, ένας ανεξάρτητος διεθνής οργανισμός με κεντρικό ρόλο στην παρακολούθηση και ανακούφιση της πείνας, συνεχίζει να εργάζεται για την αποτροπή μαζικών λιμών.
Όλα αυτά τη στιγμή που θα έλεγε κανείς ότι συνεχίζεται η στενή σχέση ορισμένων μεγάλων δυνάμεων με την αφρικανική ήπειρο, ως μια συνέχεια κατά κάποιον τρόπο των άλλοτε αποικιακών πρακτικών, με διαφορετικό όμως μανδύα. Αυτό το «φλερτ» με την Αφρική για την διασπάθιση των πόρων της είναι το αγαπημένο γεωστρατηγικό «παιχνίδι» πολλών χωρών, με πρωταγωνιστή, όμως, τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια την Κίνα, η οποία έχει δικαιωματικά λάβει τον τίτλο του μεγαλύτερου εμπορικού εταίρου της. Περισσότερες από 3.000 κινεζικές εταιρείες είναι παρούσες στα αφρικανικά εδάφη. Έτσι, η κινεζική κυβέρνηση έχει καταφέρει όχι μόνο να ελέγχει μεγάλο μέρος των Αφρικανών ηγετών, αλλά και έμμεσα να επηρεάζει την κατανομή των πόρων στους τοπικούς πληθυσμούς.
Η πείνα, λοιπόν, από βασική ανάγκη για επιβίωση, μετατρέπεται συχνά σε όπλο χειραγώγησης, πλήττοντας τις πιο ευάλωτες ομάδες και διαιωνίζοντας την ανισότητα. Η εργαλειοποίησή της υπογραμμίζει την αποτυχία της ανθρωπότητας να διαχειριστεί συλλογικά τις κρίσεις της, παραμερίζοντας τη θεμελιώδη αξία της αλληλεγγύης. Σύμφωνα με μια ελεύθερη αποτύπωση της φιλοσοφίας του μεγάλου ποιητή Νικηφόρου Βρεττάκου, «Άνθρωπος είναι οι λέξεις που του δόθηκαν και η αγάπη που ενώνει τις λέξεις μεταξύ τους. Είναι η λέξη «εμείς», που περικλείει τη λέξη «όλοι». Σε αυτήν τη φράση συμπυκνώνεται η ηθική ευθύνη μας: να ξαναβρούμε το «εμείς», να ενώσουμε τις λέξεις και τις πράξεις μας με αγάπη και να αγωνιστούμε για έναν κόσμο όπου κανείς δε θα στερείται τα αυτονόητα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Global hunger crisis deepens as major nations skimp on aid, Reuters, διαθέσιμο εδώ
- Global hunger monitor says famine in war-torn Sudan is spreading, Reuetrs, διαθέσιμο εδώ
- West and Central Africa faces deepening food crisis – UN agencies call for enhanced humanitarian action and lasting hunger solutions, WFP, διαθέσιμο εδώ
