Της Αντωνίας Αποστόλου,
Είναι ευρέως γνωστά τα γεγονότα που συνέβησαν κατά την διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου ανάμεσα στην Σοβιετική Ένωση και τις ΗΠΑ, όμως ελάχιστα είναι γνωστά σε όσα συνέβησαν στην «Γηραιά Ήπειρο». Η διπλωματία δεν ήταν μόνο απαραίτητη για τον ανταγωνισμό των δύο Υπερδυνάμεων του προηγούμενου αιώνα, αλλά και για την επίλυση προβλημάτων ανάμεσα σε ευρωπαϊκά κράτη. Από το 1958 έως το 1976, διεξήχθησαν οι «Πόλεμοι του Μπακαλιάρου». Με αυτό το όνομα περιγράφονται τρία θερμά διπλωματικά επεισόδια ανάμεσα στην Ισλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο που αφορούσαν τα χωρικά ύδατα.
Προκειμένου, η Μεγάλη Βρετανία να μπορέσει να καλύψει τις ανάγκες της και αφότου πολλές από τις αποικίες της «έκαψαν» δεσμούς μαζί της, αναγκάστηκε να αλιεύσει σε «μακρινά» νερά που έφτανε στους 8,5 τόνους το 1956. Όμως, τα βρετανικά αλιευτικά σκάφη αγνοούσαν την κυριαρχία των χωρών εντός των οποίων αλίευαν κι αυτό δημιούργησε μεγάλες εντάσεις, με προεξέχουσα την Ισλανδία.
Αφετηρία αυτών των διαμαχών αποτέλεσε η ένταση που προκλήθηκε με την Νορβηγία το 1930, στην οποία βασίστηκε η Ισλανδία για να ορίσει την δική της ΑΟΖ. Η προπολεμική κυβέρνηση της Νορβηγίας διεκδίκησε τέσσερα μίλια Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και απαίτησε από την Μεγάλη Βρετανία να μην εισέρχεται μέσα σε αυτήν την περιοχή. Η Μεγάλη Βρετανία, με την σειρά της, έθιξε το θέμα στο Διεθνές Δικαστήριο, με την απόφαση του οποίου δικαιώθηκε η Νορβηγία.
Πρώτος Πόλεμος του Μπακαλιάρου (Cod War Ι)
Η πρώτη σοβαρή διένεξη ανάμεσα στην Ισλανδία και την Μεγάλη Βρετανία έγινε την 1η Σεπτεμβρίου του 1958 και διήρκησε έως την 12η Νοεμβρίου του ίδιου έτους. Ξεκίνησε όταν η Ισλανδία επέκτεινε μονομερώς την ΑΟΖ της από τα 4 ναυτικά μίλια στα 12 μίλια.
Όπως ήταν φυσικό, η Αγγλία δεν έμεινε με «σταυρωμένα τα χέρια». Διαχρονικά, η Αγγλία διέθετε ένα από τα πιο ισχυρά ναυτικά παγκοσμίως και πίστευε ότι η «αναιδής» Ισλανδία δεν θα μπορούσε να επιβάλει την απαγόρευση της εισόδου των βρετανικών αλιευτικών εντός των 12 ναυτικών μιλίων. Άλλωστε, η ίδια δεν κατείχε τίποτα παραπάνω από 7 μικρές ακτοφυλακίδες. Για να το διασφαλίσουν αυτό έστειλαν έναν αριθμό πολεμικών σκαφών για να κάνουν περιπολίες σε εκείνη την περιοχή. Με αυτόν τον τρόπο, ξεκίνησε ο πρώτος πόλεμος του Μπακαλιάρου.
Δεύτερος Πόλεμος του Μπακαλιάρου (Cod War II)
Ο δεύτερος πόλεμος ξεκίνησε την 1η Σεπτεμβρίου του 1972 και διήρκησε έναν χρόνο. Τα αίτια αυτού ήταν η ανακοίνωση της Ισλανδίας για επέκταση της ζώνης επιτρεπόμενης αλιείας αυτή την φορά στα 50 μίλια. Όπως έγινε και στον πρώτο πόλεμο, τα βρετανικά αλιευτικά σκάφη αγνόησαν αυτήν την ανακοίνωση και συνέχισαν να αλιεύουν σε εκείνα τα ύδατα, τα οποία θεωρούσαν διεθνή και όχι ισλανδικά.
Η ένταση κλιμακώθηκε όταν ο αριστερός συνασπισμός που κυβερνούσε εκείνη την περίοδο στην Ισλανδία αρνήθηκε να τηρήσει την δέσμευση που έδωσε η προηγούμενη συντηρητική κυβέρνηση για προτροπή του θέματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης. Τους μήνες που ακολούθησαν, τα ισλανδικά σκάφη χρησιμοποιούσαν ψαλίδια με τα οποία έκοβαν τα δίχτυα από τα βρετανικά σκάφη. Μόλις σε μία μέρα, στις 18 Ιανουαρίου του 1973 αυτό έγινε σε 18 ξένες μηχανοτράτες.
Εκτός, από το νέο όπλο που βρήκαν, οι Ισλανδοί προέβησαν και σε απειλές περί αποχώρησης από το ΝΑΤΟ, δηλώνοντας ότι παλεύουν ενάντια στον Ιμπεριαλισμό και για την οικονομική του επιβίωση, αφού σε αντίθεση με την Μεγάλη Βρετανία, η Ισλανδία βάσιζε όλη την οικονομία της στην αλιεία του μπακαλιάρου. Έτσι, μετά από έναν χρόνο σκληρών διαπραγματεύσεων στους κόλπους του ΝΑΤΟ και πολλών κομμένων διχτυών, η Αγγλία αναγκάστηκε να υποχωρήσει ξανά.
Τρίτος Πόλεμος του Μπακαλιάρου (Cod War III)
Ο τρίτος, και τελευταίος, πόλεμος ξεκίνησε τον Νοέμβριο του 1975 κι έληξε τον Ιούνιο του 1976. Η αιτία αυτής της νέας σύγκρουσης ήταν μία νέα ανακοίνωση της Ισλανδίας που αφορούσε την επέκταση αυτή την φορά στα 200 μίλια, προκαλώντας την έντονη αντίδραση της Αγγλία και της Ευρώπης. Οι Ισλανδοί βασίστηκαν στην διεθνή απόφαση για σταδιακή επέκταση των μιλίων στα 200, γεγονός το οποίο δεν έμελλε να τεθεί άμεσα σε εφαρμογή. Η Τρίτη σύρραξη ήταν πολύ πιο θερμή από τις προηγούμενες δύο με αμέτρητες συγκρούσεις στα παγωμένα νερά του Βορείου Ατλαντικού. Ανάμεσα σε βρετανικά και ισλανδικά πλοία.
Η ισλανδική ακτοφυλακή συνέχιζε να κόβει δίχτυα από τα βρετανικά αλιευτικά, ενώ ο βρετανικό στόλος, ενισχυμένος πλέον, διεμβόλιζε ισλανδικά σκάφη, προκαλώντας πολλές φορές την βύθισή τους. Καθώς η κατάσταση κλιμακωνόταν όλο και πιο πολύ, η Ισλανδία απείλησε ότι θα κλείσει την στρατιωτική βάση του ΝΑΤΟ, στο Κεβλαφίκ, κίνηση η οποία θα δυσχέραινε την θέση της Δύσης, αποδυναμώνοντας σε μεγάλο βαθμό την αμυντική δυνατότητα έναντι της Σοβιετικής Ένωσης. Με αποτέλεσμα, η Μεγάλη Βρετανία να αποσύρει τα αλιευτικά της από την περιοχή υπό την προϋπόθεση ότι θα επιτρέπονταν 24 πλοιάρια τον χρόνο σε αυτήν την αμφισβητούμενη περιοχή.
Σήμερα
Παρόλο που δεν έχει υπογραφεί κάποια διμερής συμφωνία ή συμφωνία στα πλαίσια του ΟΗΕ, η Αγγλία φαίνεται να τηρεί ακόμη και σήμερα την δέσμευση που ανέλαβε τότε. Ωστόσο, σημειώνονται κατά καιρούς ναυτικές διαπλοκές μικρής σημασίας. Το 1992 , ο Καναδάς επέβαλε κι αυτός μορατόριουμ στην αλιεία του μπακαλιάρου κατά μήκος των ακτών του, όμως μετά από τις διεθνείς αντιδράσεις, την απέσυρε.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Οι “Πόλεμου του Μπακαλιάρου” και τα διδάγματά τους. Μια πάντα επίκαιρη ιστορία, navalhistory.gr, διαθέσιμο εδώ
- Cod Wars: Οι πόλεμοι του μπακαλιάρου και η ήττα του “Γολιάθ” Ηνωμένου Βασιλείου απέναντι στον “Δαβίδ” Ισλανδία, news247.gr, διαθέσιμο εδώ
- Πόλεμος του μπακαλιάρου, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
