Της Χριστίνας Πουλάκου,
Ανησυχία έχει προκαλέσει στη διεθνή κοινότητα η αύξηση των κρουσμάτων φυματίωσης στις φυλακές της Λατινικής Αμερικής. Σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο του Guardian, ανάμεσα στο 2015 και το 2022, τα κρούσματα φυματίωσης στη Λατινική Αμερική αυξήθηκαν κατά 19%, σε αντίθεση με τον υπόλοιπο πλανήτη, όπου παρατηρήθηκε μείωση κατά 8,7%. Η αύξηση αυτή οφείλεται κατά κύριο λόγο στις κάκιστες συνθήκες κράτησης των φυλακισμένων σ’ αυτές τις χώρες, καθώς τα περισσότερα κρούσματα εντοπίζονται στα σωφρονιστικά ιδρύματα. Οι χώρες με το μεγαλύτερο πρόβλημα αυτή τη στιγμή είναι η Βραζιλία, η Κολομβία, το Μεξικό, η Αργεντινή, το Περού και το Ελ Σαλβαδόρ.
Στις φυλακές των χωρών αυτών, οι συνθήκες ζωής για τους κρατούμενους ήταν ανέκαθεν απάνθρωπες. Επιδημίες θανατηφόρων ασθενειών, συμπλοκές συμμοριών και κάθε είδους δυστυχήματα είναι λίγες μόνο από τις αιτίες, για τις οποίες μπορεί να χάσει τη ζωή του ένας κρατούμενος στις φυλακές της Λατινικής Αμερικής. Η ζωή στα σωφρονιστικά ιδρύματα δυσχεραίνεται και από τη διαφθορά στους κύκλους της αστυνομίας και την επιρροή των παράνομων συμμοριών. Το γραφείο του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου έχει επιστήσει επανειλημμένα την προσοχή στη διεθνή κοινότητα σχετικά με τα προβλήματα αυτά και τις συνέπειές τους. Επισημαίνει ότι στο εσωτερικό των φυλακών της Λατινικής Αμερικής λαμβάνουν χώρα κατάφωρες παραβιάσεις βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων και ζητάει από τις κυβερνήσεις να επιλύσουν το συντομότερο το πρόβλημα αυτό.
Η ρίζα των προβλημάτων αυτών θα πρέπει να αναζητηθεί στο ζήτημα του χρόνιου υπερπληθυσμού στις φυλακές της Λατινικής Αμερικής. Σ’ αυτήν την περιοχή, παρατηρείται μια τάση μαζικών φυλακίσεων, η οποία έχει ως στόχο την καταπολέμηση της εγκληματικότητας, χωρίς όμως να συνοδεύεται από κάποια πρόνοια για τις υποδομές των σωφρονιστικών ιδρυμάτων. Συγκεκριμένα, ανάμεσα στο 2010 και το 2020, ο πληθυσμός των φυλακών της Λατινικής Αμερικής αυξήθηκε κατά 76%. Ωστόσο, η πρακτική αυτή έχει τα ακριβώς αντίθετα αποτελέσματα. Αντί να τιμωρούνται οι άνθρωποι, οι οποίοι βρίσκονται πίσω από το οργανωμένο έγκλημα, φυλακίζονται παραβάτες που κατηγορούνται για πλημμελήματα.
Μ’ αυτόν τον τρόπο, οι φυλακές γεμίζουν ασφυκτικά και ενισχύονται οι εγκληματικές οργανώσεις που γεννιούνται μέσα σ’ αυτές. Οι αρχηγοί των συμμοριών εκμεταλλεύονται τις πρακτικές της κυβέρνησης και χρησιμοποιούν τις συνθήκες κράτησης ως μέσο για να οργανώνουν τις δράσεις τους έξω από αυτές, να δίνουν εντολές ανενόχλητοι και να στρατολογούν νέα μέλη. Από τη στιγμή, που στις χώρες της Λατινικής Αμερικής, το ποσοστό πληρότητας στα σωφρονιστικά ιδρύματα αγγίζει μέχρι και το 400%, ο έλεγχος περνάει από τα χέρια της αστυνομίας στα χέρια του οργανωμένου εγκλήματος.
Ο υπερπληθυσμός, επομένως, είναι αυτός που προκαλεί και την έξαρση της φυματίωσης. Ένα μεγάλο ποσοστό των κρουσμάτων στη Λατινική Αμερική συναντάται στις φυλακές, με το ποσοστό να αγγίζει το 44% στο Ελ Σαλβαδόρ. Σε μία τέτοια κατάσταση, όπου οι συμμορίες έχουν τον πλήρη έλεγχο, ενώ η δικαιοσύνη και η πολιτεία αδρανούν, είναι εξαιρετικά δύσκολο να περιοριστεί μια υγειονομική κρίση. Ο συνωστισμός και η έλλειψη εξαερισμού και φωτισμού διαμορφώνουν το ιδανικό περιβάλλον για τον ιό της φυματίωσης. Σύμφωνα με το περιοδικό The Lancet Public Health, ο κύριος λόγος μόλυνσης από φυματίωση στη Λατινική Αμερική δεν είναι ο ιός HIV, το κάπνισμα ή τα ναρκωτικά, αλλά η κράτηση σε φυλακή. Επίσης, με την έξαρση της φυματίωσης στο εσωτερικό των φυλακών προκαλείται σοβαρός κίνδυνος για την υπόλοιπη κοινωνία, λόγω της υψηλής μεταδοτικότητας του ιού. Ωστόσο, είναι εξαιρετικά δύσκολο να σχηματιστεί μια έγκυρη συνολική εικόνα, καθώς το σύστημα καταγραφής κρουσμάτων είναι ανεπαρκές.
Είναι ξεκάθαρο, λοιπόν, πως οι ρυθμοί αύξησης των κρουσμάτων φυματίωσης στη Λατινική Αμερική είναι ανάλογοι με τους ρυθμούς αύξησης των κρατουμένων. Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η έξαρση του ιού, πρέπει οι κυβερνήσεις να λάβουν δραστικά μέτρα τόσο για την πρόληψη των μολύνσεων όσο και για την αντιμετώπιση της επιδημίας και, κυρίως, να αποσυμφορήσουν τις φυλακές αφού αποδεδειγμένα ο υπερπληθυσμός αποτελεί το κυριότερο αίτιο της έξαρσης. Σύμφωνα με την έρευνα του The Lancet Public Health, αν ο αριθμός των κρατουμένων μέχρι το 2034 μειωθεί κατά 50%, τότε θα μειωθούν κατά 10% και τα κρούσματα φυματίωσης στον πληθυσμό. Επομένως, οι κυβερνήσεις της Λατινικής Αμερικής έχουν ευθύνη απέναντι στο σύνολο των πολιτών, ώστε να αποφύγουν μια ιδιαίτερα σοβαρή υγειονομική κρίση.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Latin America’s rise in tuberculosis linked to imprisonment rates, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- The escalating tuberculosis crisis in central and South American prisons, PMC, διαθέσιμο εδώ
- In Latin America, Guards don’t control prisons, gangs do, The New York Times, διαθέσιμο εδώ
- Immediate action needed to address conditions of detention in Latin America, OHCHR, διαθέσιμο εδώ
