Του Ευάγγελου Γκούντα,
Η νέα χρονιά επιφυλάσσει ποικίλες προκλήσεις και κομβικά διλήμματα για τα κράτη μέλη της ΕΕ και συνεπώς, για την ίδια την Ένωση. Όσο κλισέ και αν ακούγεται η φράση αυτή, μιας και κάθε νέα μέρα συνιστά εξ ορισμού περιπέτεια για το διεθνές γίγνεσθαι, τόσο μα τόσο αληθινή και ακριβής μπορεί να θεωρηθεί για το 2025. Οι βουλευτικές εκλογές σε Γερμανία και Τσεχία, οι προεδρικές σε Πολωνία, Ρουμανία, Κροατία, οι τοπικές στην Ιταλία, καθώς και η συνεχόμενη κυβερνητική κρίση στη Γαλλία αναμένεται να δοκιμάσουν τις πολιτικές κατευθύνσεις και ευρύτερα, την συνοχή και την πρέπουσα λειτουργία του ενωσιακού οικοδομήματος μέσω πρωτοφανών διεθνών γεγονότων και ανατροπών, όπως η εκλογή Trump και η αλλαγή καθεστώτος στη Συρία. Ποια είναι, λοιπόν, τα κύρια διακυβεύματα για το 2025;
Οικονομική Πολιτική και Ανισότητες
Η οικονομική πολιτική είναι πάντοτε το κύριο πεδίο προκλήσεων ανεξάρτητα από τις εκάστοτε ισχύουσες συνθήκες. Το 2025 θα βρει την ΕΕ και τα κράτη μέλη να διαχειρίζονται τις συνέπειες της πληθωριστικής πίεσης, της αύξησης των επιτοκίων και των κοινωνικών ανισοτήτων, που εντάθηκαν την τελευταία δεκαετία. Μάλιστα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει προειδοποιήσει εδώ και καιρό για τον κίνδυνο μίας διπλής κρίσης· από τη μία πλευρά, ο περιορισμός της κατανάλωσης λόγω πληθωρισμού και, από την άλλη, η ανάγκη επενδύσεων για την πράσινη και ψηφιακή μετάβαση. Στο ίδιο μήκος κύματος, η έκθεση του ΟΟΣΑ για τις κοινωνικές ανισότητες δείχνει ότι οι εισοδηματικές διαφορές εντός της ΕΕ έχουν διευρυνθεί, γεγονός που αναμένεται να εντείνει τις πιέσεις για μία πιο κοινωνικά δίκαιη οικονομική πολιτική.
Κλιματική Αλλαγή και Ενεργειακή Μετάβαση
Μετά την απογοήτευση που προκάλεσε η αποτυχία πολλών κρατών να επιτύχουν τους στόχους του 2030, το 2025 θα αποτελέσει σημείο καμπής. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η επίτευξη των στόχων της Πράσινης Συμφωνίας απαιτεί την αύξηση των επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας κατά 30% ετησίως. Παράλληλα, η ενεργειακή ασφάλεια παραμένει κρίσιμη, ιδίως μετά την πρόσφατη εξάρτηση από εισαγωγές φυσικού αερίου. Οι εκθέσεις της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή υπογραμμίζουν την ανάγκη άμεσης δράσης για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα, ενώ οι διαπραγματεύσεις εντός της ΕΕ για την τιμολόγηση του άνθρακα βρίσκονται σε κρίσιμο στάδιο. Επιπλέον, το 2025 αναμένεται να δούμε την εφαρμογή των πρώτων πράσινων ομολόγων της ΕΕ, τα οποία στοχεύουν στη χρηματοδότηση περιβαλλοντικών έργων, ενώ οι προκλήσεις στην υιοθέτηση τεχνολογιών αποθήκευσης ενέργειας και ηλεκτροκίνησης αυξάνουν την πολυπλοκότητα της ενεργειακής μετάβασης.
Μετανάστευση και Ασφάλεια
Η μετανάστευση παραμένει ένα καυτό ζήτημα. Σύμφωνα με τη Frontex, οι μεταναστευτικές ροές προς την ΕΕ αυξήθηκαν κατά 20% το 2024, κυρίως λόγω συγκρούσεων στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προτείνει μία αναθεώρηση του Κανονισμού του Δουβλίνου για τη διανομή των αιτούντων άσυλο, ενώ η UNHCR (Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες) ζητά από την ΕΕ να αυξήσει τη χρηματοδότηση για ανθρωπιστική βοήθεια. Οι πιέσεις από κράτη-μέλη, όπως η Ουγγαρία και η Πολωνία για αυξημένη εθνική κυριαρχία στη μεταναστευτική πολιτική εντείνουν τις αντιπαραθέσεις, θέτοντας υπό αμφισβήτηση τη συνοχή της Ένωσης. Τέλος, οι αυξημένες ανάγκες για ενσωμάτωση μεταναστών δημιουργούν προκλήσεις στην αγορά εργασίας, όπου οι δεξιότητες των νεοεισερχομένων δεν ταιριάζουν πάντα με τις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής οικονομίας.
Γεωπολιτική και Διεθνείς Σχέσεις
Η διεθνής σκηνή το 2025 παρουσιάζει νέες προκλήσεις για την ΕΕ. Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ επηρεάζονται από τα αποτελέσματα των αμερικανικών προεδρικών εκλογών, ενώ η Κίνα και η Ρωσία συνεχίζουν να δοκιμάζουν την ενότητα και την ανθεκτικότητα της ΕΕ. Σύμφωνα με το European Council on Foreign Relations (ECFR), η ΕΕ χρειάζεται να ενισχύσει την αυτονομία της στον τομέα της άμυνας και της τεχνολογίας, προωθώντας, παράλληλα, στρατηγικές συνεργασίες στον Παγκόσμιο Νότο. Η ένταση στην Ουκρανία παραμένει υψηλή, ενώ οι διαπραγματεύσεις για την υποστήριξη της χώρας μέσω της ενταξιακής διαδικασίας βρίσκονται σε εξέλιξη. Επιπλέον, η ΕΕ καλείται να διαχειριστεί τις αυξανόμενες πιέσεις από την Αρκτική, όπου η Κίνα και η Ρωσία επιδιώκουν κυριαρχία σε ενεργειακούς πόρους. Οι προκλήσεις επεκτείνονται και στη Μεσόγειο, όπου οι γεωπολιτικές εντάσεις επηρεάζουν τη σταθερότητα και την ενεργειακή συνεργασία.
Πολιτικές Συνοχής και Διεύρυνση
Το ζήτημα της διεύρυνσης της ΕΕ παραμένει μέχρι και σήμερα σημείο θεωρητικών διαφωνιών και πρακτικών δυσκολιών. Με τις υποψηφιότητες των Δυτικών Βαλκανίων και της Ουκρανίας να βρίσκονται υπό εξέταση, η Ένωση βρίσκεται αντιμέτωπη με το δίλημμα: ενσωμάτωσης νέων μελών ή εσωτερική εμβάθυνση συνοχής; Οι εκθέσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής υποδεικνύουν ότι οι απαιτήσεις για χρηματοδότηση υποδομών και κοινωνικών προγραμμάτων θα αυξηθούν δραματικά εάν ενταχθούν νέες χώρες. Επιπλέον, το European Parliament Research Service (EPRS) προειδοποιεί ότι η διεύρυνση χωρίς κατάλληλες μεταρρυθμίσεις θα μπορούσε να αποδυναμώσει την αποτελεσματικότητα των ευρωπαϊκών θεσμών, κάτι το οποίο υποστηρίζεται βέβαια διαχρονικά και είναι εγγενές πρόβλημα μίας ξεχωριστής —για τα διεθνή πρακτικά— οντότητας, όπως η ΕΕ. Επιπλέον, η ένταξη νέων κρατών-μελών θέτει ερωτήματα σχετικά με την προσαρμογή των μηχανισμών λήψης αποφάσεων, ενώ η απορρόφηση πόρων από χώρες, οι οποίες ήδη είναι μέλη, όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία, εντείνει τις ανησυχίες. Η γεωπολιτική σημασία της διεύρυνσης παραμένει καθοριστική, καθώς η ένταξη χωρών, όπως η Ουκρανία και η Σερβία, θα μπορούσε να ενισχύσει τη σταθερότητα στα ανατολικά σύνορα της Ένωσης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Δράσεις, αποτελέσματα και υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, commission.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- The Intergovernmental Panel on Climate Change, ipcc, διαθέσιμο εδώ
- 2025: The year we get better at being wrong, ecfr.eu, διαθέσιμο εδώ