Tης Αριστέας-Ελένης Παπαθανασίου, 

Ένα από τα πιο σοβαρά αδικήματα στον Ποινικό Κώδικα της Ελλάδας είναι αυτό της εσχάτης προδοσίας κι αναφέρεται στο άρθρο 134 του Ποινικού Κώδικα (ΠΚ). Το άρθρο αυτό καθορίζει το έγκλημα της προδοσίας της πατρίδας κι αναφέρει τις ποινικές συνέπειες για όποιον διαπράττει τέτοια πράξη.

Η αξιόποινη πράξη της έσχατης προδοσίας τέθηκε σε ισχύ, για πρώτη φορά, στις 1/1/1951 και περιλάμβανε τις αξιόποινες πράξεις που συνιστούν τον ορισμό της εσχάτης προδοσίας μεταξύ των οποίων και την παράγραφο 3 με την οποία «Όποιος αποπειράται να θανατώσει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή εκείνον που ασκεί την προεδρική εξουσία τιμωρείται με θάνατο ή ισόβια κάθειρξη». Βέβαια θα πρέπει να σημειωθεί ότι σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 33 του Ν. 2172/1993, «η ποινή του θανάτου καταργείται. Έτσι όπου στις κείμενες διατάξεις προβλέπεται για ορισμένη αξιόποινη πράξη αποκλειστικά η ποινή του θανάτου, νοείται ότι απειλείται η ποινής της ισόβιας κάθειρξης. Αν η ποινή του θανάτου προβλέπεται διαζευκτικώς με άλλη ποινή, νοείται ότι απειλείται μόνο η τελευταία».

Επιπλέον είναι σημαντικό να αναφέρουμε το άρθρο 134 ΠΚ όπως αυτό διαμορφώθηκε με την αλλαγή του Ποινικού Κώδικα όπως τέθηκε σε ισχύ με το Νόμο 4619/2019. Σύμφωνα με τον προαναφερθέντα νόμο λοιπόν:

1. Όποιος επιχειρεί με βία ή απειλή βίας να καταλύσει, να μεταβάλει, να αλλοιώσει ή να καταστήσει ανενεργό, διαρκώς ή προσκαίρως, το δημοκρατικό πολίτευμα που στηρίζεται στη λαϊκή κυριαρχία ή θεμελιώδεις αρχές ή θεσμούς του πολιτεύματος αυτού ή να αποστερήσει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας ή αυτόν που ασκεί την προεδρική εξουσία, τον Πρωθυπουργό, την Κυβέρνηση ή τη Βουλή από την εξουσία που έχουν κατά το Σύνταγμα, τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη.
2. Με την ίδια ποινή τιμωρείται κι: α) όποιος επιχειρεί να τελέσει την πράξη της προηγούμενης παραγράφου με κατάχρηση της ιδιότητάς του ως οργάνου του κράτους ή με σφετερισμό της ιδιότητας αυτής, καθώς και β) όποιος ασκεί την εξουσία που ο ίδιος ή άλλος κατέλαβε με τους τρόπους και τα μέσα που προβλέπει το άρθρο αυτό.
3. Θεμελιώδεις αρχές και θεσμοί του πολιτεύματος θεωρούνται στο κεφάλαιο αυτό: α) η ανάδειξη του Αρχηγού του Κράτους με εκλογή, β) το δικαίωμα του λαού να εκλέγει τη Βουλή με γενικές, άμεσες, ελεύθερες, ίσες και μυστικές ψηφοφορίες μέσα στα συνταγματικά χρονικά πλαίσια, γ) το κοινοβουλευτικό σύστημα διακυβέρνησης, δ) η αρχή του πολυκομματισμού, ε) η αρχή της διάκρισης των λειτουργιών, όπως προβλέπεται στο Σύνταγμα, στ) η αρχή της δέσμευσης του νομοθέτη από το Σύνταγμα και της εκτελεστικής και της δικαστικής λειτουργίας από το Σύνταγμα και τους νόμους, ζ) η αρχή της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης κι η) η γενική ισχύς και προστασία των ατομικών δικαιωμάτων που προβλέπει το Σύνταγμα.

Με βάση τα παραπάνω μπορούμε να κατανοήσουμε την έννοια της εσχάτης προδοσίας η οποία πρόκειται για την ενέργεια με την οποία κάποιος επιδιώκει να καταστρέψει την ανεξαρτησία, την εθνική κυριαρχία ή την ακεραιότητα του κράτους του, συνήθως μέσω της συνεργασίας με εχθρικές δυνάμεις ή της παράδοσης του κράτους σε εξωτερική εξουσία. Με βάση τα παραπάνω γίνεται κατανοητό ότι η εσχάτη προδοσία εντάσσεται στον τομέα των εγκλημάτων κατά του κράτους κι έχει εξαιρετικά σοβαρές συνέπειες, καθώς αφορά την ύπαρξη του ίδιου του κράτους και την ασφάλεια του λαού του. Ένας τέτοιος τύπος προδοσίας μπορεί να συμβεί σε περιόδους πολέμου ή σοβαρής πολιτικής κρίσης, και συνήθως σχετίζεται με ενέργειες που θέτουν σε κίνδυνο την εθνική ανεξαρτησία και κυριαρχία.

Η εσχάτη προδοσία μπορεί να εκδηλωθεί μέσω διαφόρων πράξεων, όπως:

• Συνεργασία με ξένες εχθρικές δυνάμεις για να βλάψουν ή να καταλύσουν την κρατική εξουσία.
• Παράδοση εδάφους ή στρατηγικών περιοχών στον εχθρό ή σε ξένη εξουσία.
• Υποστήριξη ή προώθηση συμφερόντων που εξυπηρετούν ξένη δύναμη σε βάρος του εθνικού συμφέροντος.
• Προδοσία ή καταδολίευση της εθνικής ασφάλειας μέσω διαρροής στρατηγικών πληροφοριών σε εχθρικές δυνάμεις.

Εμβαθύνοντας στα χαρακτηριστικά του άρθρου 134 ΠΚ θα παρατηρήσουμε στη παράγραφο 1 του άρθρου τα ακόλουθα :

• Το άρθρο καθορίζει ότι η καταπάτηση ή ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος δεν απαιτεί μόνο φυσική βία, αλλά κι απειλή βίας, δηλαδή την πρόθεση να εκφοβίσει ή να αναγκάσει τα όργανα του κράτους να υποκύψουν σε παράνομες ενέργειες.
• Με τον όρο κατάλυση ή αλλοίωση του δημοκρατικού πολιτεύματος το άρθρο αναφέρεται στην απόπειρα να καταργηθεί ή να αλλοιωθεί η δημοκρατική διαδικασία. Η κατάλυση σημαίνει την πλήρη ανατροπή του δημοκρατικού πολιτεύματος και της κρατικής εξουσίας, ενώ η αλλοίωση μπορεί να σημαίνει την τροποποίηση ή διαστρέβλωση των θεσμών κι αξιών του πολιτεύματος. Ο Ποινικός Κώδικας υπογραμμίζει ότι το δημοκρατικό πολίτευμα της Ελλάδας στηρίζεται στη λαϊκή κυριαρχία. Αυτό σημαίνει ότι η εξουσία πηγάζει από το λαό και για τον λαό, κι όποιος επιχειρεί να την ανατρέψει, παραβιάζει την ίδια τη βάση του δημοκρατικού συστήματος. Παράλληλα η παράγραφος αναφέρεται στις βασικές αρχές που το πολίτευμα στηρίζεται, όπως η εκλογή του Προέδρου, η λειτουργία της Βουλής, το κοινοβουλευτικό σύστημα, η διάκριση των εξουσιών, κ.ά., καθώς η οποιαδήποτε απόπειρα αλλαγής ή εξουδετέρωσης αυτών των θεσμών μπορεί να θεωρηθεί ως εσχάτη προδοσία.
• Η παράγραφος αναφέρεται ειδικότερα και σε όποιον προσπαθεί να αποστερήσει την εξουσία από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, τον Πρωθυπουργό, την Κυβέρνηση ή τη Βουλή, αφού κι αυτό εμπίπτει στην αντικειμενική υπόσταση του εγκλήματος και θα κατηγορηθεί για εσχάτη προδοσία, καθώς μ’ αυτό το τρόπο υπονομεύει τις θεσμικές θέσεις που έχουν καθοριστεί από το Σύνταγμα.

Η τιμωρία για αυτές τις ενέργειες είναι ισόβια κάθειρξη, δηλαδή μία πολύ αυστηρή ποινή που αντανακλά τη σοβαρότητα του αδικήματος.

Η δεύτερη παράγραφος προσδιορίζει κι άλλες περιπτώσεις που τιμωρούνται με την ίδια ποινή:

• Κατάχρηση θέσης ή σφετερισμός εξουσίας: Εδώ, το άρθρο επεκτείνεται και περιλαμβάνει περιπτώσεις όπου κάποιος χρησιμοποιεί τη θέση του στο κράτος (π.χ., δημόσιος υπάλληλος, στρατιωτικός, πολιτικός) για να καταλάβει ή να καταλύσει το δημοκρατικό πολίτευμα. Αυτή η πράξη είναι εξαιρετικά σοβαρή, καθώς εκμεταλλεύεται τη θέση εξουσίας που κατέχει κάποιος για να αποσταθεροποιήσει το σύστημα.
• Άσκηση της καταληφθείσας εξουσίας: Εάν κάποιος αναλάβει την εξουσία με παράνομο τρόπο και τη διατηρήσει ή την ασκεί, και πάλι τιμωρείται με ισόβια κάθειρξη. Αυτό αποτρέπει οποιαδήποτε απόπειρα πραξικοπήματος ή εξωτερικής παρέμβασης που να επιδιώκει την εγκαθίδρυση ενός αυταρχικού καθεστώτος.

Τέλος, η τρίτη παράγραφος επεξηγεί τις θεμελιώδεις αρχές κι τους θεσμούς του πολιτεύματος που αναφέρονται στην πρώτη παράγραφο των οποίων η καταπάτηση συνιστά εσχάτη προδοσία.

• Ανάδειξη του Αρχηγού του Κράτους μέσω εκλογής: Αυτό αναφέρεται στη διαδικασία εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας από το λαό ή τη Βουλή και τη διασφάλιση της συνταγματικής του θέσης.
• Δικαίωμα του λαού να εκλέγει τη Βουλή: Εδώ τονίζεται η δημοκρατική διαδικασία της εκλογής των βουλευτών κι η ανάγκη για γενικές, άμεσες, ελεύθερες, ίσες και μυστικές ψηφοφορίες.
• Κοινοβουλευτικό σύστημα διακυβέρνησης: Η Ελλάδα έχει κοινοβουλευτικό σύστημα, στο οποίο η Κυβέρνηση εξαρτάται από τη Βουλή, κι οποιαδήποτε προσπάθεια ανατροπής αυτής της διακυβέρνησης είναι παράνομη.
• Πολυκομματισμός: Η ύπαρξη πολλών κομμάτων κι η δυνατότητα για πολιτική αντιπαράθεση είναι θεμελιώδης για την ελληνική δημοκρατία.
• Διάκριση των εξουσιών: Το άρθρο αυτό αναφέρεται στην ανεξαρτησία των εξουσιών (εκτελεστική, νομοθετική, δικαστική), η οποία διασφαλίζει ότι καμία εξουσία δεν υπερβαίνει ή καταπατά τις άλλες.
• Ανεξαρτησία της δικαιοσύνης: Η δικαιοσύνη πρέπει να είναι ανεξάρτητη από πολιτική επιρροή.
• Προστασία των ατομικών δικαιωμάτων: Η προστασία των δικαιωμάτων του πολίτη είναι θεμελιώδης και προστατεύεται από το Σύνταγμα.

Επομένως γίνεται κατανοητό ότι το άρθρο 134 ΠΚ προστατεύει το δημοκρατικό πολίτευμα και τους θεσμούς του από πράξεις βίας ή αυθαίρετης κατάληψης εξουσίας, οι οποίες απειλούν τη λειτουργία του κράτους ενώ παρέχει αυστηρές ποινές, όπως ισόβια κάθειρξη, για όσους προσπαθούν να ανατρέψουν ή να αλλοιώσουν το πολιτικό σύστημα.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ 

• Άρθρο 134 – Ποινικός Κώδικας (Νόμος 4619/2019) – Εσχάτη προδοσία, Lawspot, διαθέσιμο εδώ