Της Γεωργίας Καρυώτη,
Η οικονομία διαμοιρασμού (“sharing economy”) αναφέρεται σε ένα νέο είδος οικονομικής κι εμπορικής δραστηριότητας της τελευταίας περίπου δεκαετίας που φέρνει επανάσταση στις παραδοσιακές μορφές κατανάλωσης και περιουσίας. Βασική αρχή της αποτελεί η χρήση διαθέσιμων πόρων τρίτων από άλλους με κύριο διαμεσολαβητή το οικονομικό κίνητρο. Αξιοσημείωτο ρόλο στη διάδοση αυτού του είδους οικονομίας έχει διαδραματίσει η τεχνολογία, με τις διαδικτυακές πλατφόρμες να καθιστούν πολύ πιο εύκολη την πραγματοποίηση της. Ποιες είναι, όμως, οι επιπτώσεις της στο κοινωνικό πλαίσιο;
Η άνοδος της οικονομίας του διαμοιρασμού έχει επιφέρει βαθιές κοινωνικές κι οικονομικές αλλαγές, δημιουργώντας πρώτα—πρώτα νέες ευκαιρίες για εισόδημα, ενώ πόροι που δεν χρησιμοποιούνται πλήρως από τους ιδιοκτήτες αποκτούν, πλέον, μια χρηστική κι οικονομική αξία. Πέραν όμως των κερδών που αποκομίζουν οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες, οι καταναλωτές από τη μεριά τους έχουν πρόσβαση σε πόρους κι υπηρεσίες με πιο εύκολο, γρήγορο και βολικό τρόπο, αλλά και με χαμηλότερο κόστος, αν και στον τομέα των ακινήτων το τελευταίο θα μπορούσαμε να το χαρακτηρίσουμε ως πλέον αμφισβητούμενο. Σε ένα γενικότερα πολυπολιτισμικό πνεύμα, η πρόσβαση των αγαθών της οικονομίας του διαμοιρασμού λαμβάνει παγκόσμιες διαστάσεις, προσφέροντας τη δυνατότητα εκμάθησης κι ανταλλαγής στοιχείων κουλτούρας, αλλά και τη δημιουργία πολιτισμικών σχέσεων. Επίσης, τα online thrift shops προάγουν την επαναχρησιμοποίηση και την περιβαλλοντική βιωσιμότητα, μειώνοντας την υπερκαταναλωτική σπατάλη των βιομηχανιών μόδας. Έτσι, δημιουργείται μια κυκλική οικονομία, όπου η γραμμική σχέση παραγωγής—κατανάλωσης—απόρριψης μεταβάλλεται σε ένα σύστημα επαναχρησιμοποίησης, διατηρώντας για όσον το δυνατόν περισσότερο την αξία των προϊόντων μέσα στον οικονομικό κύκλο.
Από την άλλη πλευρά, η ραγδαία εξάπλωση αυτών των πρακτικών έχει προκαλέσει κοινωνικές εντάσεις, όπως είναι παραδείγματος χάρην το Airbnb, το οποίο έχει κατηγορηθεί για την αύξηση των ενοικίων σε δημοφιλείς περιοχές, κάνοντας δύσκολα προσβάσιμη την στέγαση στους ντόπιους κατοίκους. Επίσης, τουριστικοί προορισμοί χάνουν το παραδοσιακό τους στοιχείο με την τυποποιημένη ομοιογένεια του στυλ των Airbnb, όπως, αντίστοιχα, κι η ίδια η ιδέα του Airbnb χάνει την ιδιαιτερότητά της. Όπως προαναφέρθηκε, το κόστος των καταλυμάτων έχει αρχίσει να αυξάνεται, λόγω της ευρύτερης δημοφιλίας κι εμπορευματοποίησης της συγκεκριμένης πλατφόρμας, καθιστώντας πιο δύσκολη την πρόσβαση τους. Μία άλλη σημαντική κριτική προς την οικονομία του διαμοιρασμού που γίνεται συχνά, αφορά την ενίσχυση των οικονομικών ανισοτήτων. Όσοι, δηλαδή, διαθέτουν ακίνητα και γενικότερα πόρους είναι εκείνοι που επωφελούνται περισσότερο σε σχέση με εκείνους που κατέχουν λιγότερα περιουσιακά στοιχεία ή και καθόλου. Παράλληλα, πολλές πλατφόρμες που στηρίζονται στη συγκεκριμένη οικονομική λογική, όπως η Uber, κατηγορούνται ότι αρκετές φορές δεν παρέχουν πλήρη εργασιακά δικαιώματα στους οδηγούς της.
Πολλοί χαρακτηρίζουν την οικονομία του διαμοιρασμού ως μια οικονομική αλλά και κοινωνική καινοτομία, που μετατοπίζει το ενδιαφέρον και τη νοοτροπία των ατόμων στη χρήση από την ιδιοκτησία. Άλλοι αναφέρουν ότι είναι ένας σύγχρονος μοχλός που προάγει την κουλτούρα του εύκολου χρήματος, αλλάζοντας τα δεδομένα των παραδοσιακών μορφών οικονομίας. Ένα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της είναι οι ποικίλες μορφές που μπορεί να πάρει, καλύπτοντας πολλές πλευρές οικονομίας και, συνεπώς, κοινωνικών δραστηριοτήτων. Αν και προσφέρει πολλές ευκαιρίες, εγείρει ζητήματα, όπως η ασφάλεια κι η ρύθμιση των αγορών. Παρόλα αυτά, αποτελεί ένα σύγχρονο και δυναμικό μοντέλο κοινωνικής εν τέλει οργάνωσης, το οποίο αναμένεται να δούμε πώς θα εξελιχθεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Sharing economy: A comprehensive literature review, sciencedirect.com, διαθέσιμο εδώ
