Του Γιώργου Σαλπιγγίδη,
Η αρχαία ελληνική δημοκρατία έχει αποτελέσει συστηματικά αντικείμενο μελέτης από πολλούς ειδικούς σε διάφορους επιστημονικούς χώρους ανά τον κόσμο, με τον καθένα να αναζητά τις δικές του αλήθειες γύρω από αυτό το άκρως ελκυστικό και ενδιαφέρον θέμα. Ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον, όμως, φαίνεται πως συγκεντρώνει η Αθηναϊκή Δημοκρατία, καθώς εκεί τέθηκαν πολλές από τις βάσεις που στη συνέχεια αντλήθηκαν από άλλες πόλεις-κράτη και λαούς και γνώρισε διαφορετικές εξελίξεις και εκδοχές.
Μια βουτιά πίσω σε αυτή την εποχή μπορούν να κάνουν οι φιλίστορες και όχι μόνο αναγνώστες μέσα από τις σελίδες του εξαιρετικού βιβλίου του Γιώργου Θ. Μαυρογορδάτου Αινίγματα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας που κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 2024 από τις Εκδόσεις Πατάκη. Ο γεννημένος στην Αθήνα το 1945 συγγραφέας είναι απόφοιτος Πολιτικών και Οικονομικών Επιστημών ενώ έχει λάβει και πτυχίο Νομικής. Αργότερα, δίδαξε Πολιτική Ιστορία και Πολιτική Επιστήμη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, καθώς και σε διάφορα ανώτατα ιδρύματα του εξωτερικού. Το συγγραφικό του έργο είναι πλούσιο, αλλά αξίζει να αναφερθεί πως έλαβε την ανώτατη διάκριση της Αμερικανικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης για το βιβλίο του Stillborn Republic.
Ο Μαυρογορδάτος, λοιπόν, καταπιάνεται με την Αθηναϊκή Δημοκρατία και φέρνει στο φως γνωστές και άγνωστες λεπτομέρειες για την λειτουργία και τους θεσμούς της. Η αρχή της αφήγησης τοποθετείται κατά το τέλος της βασιλικής περιόδου για την Αθήνα, ένα όχι και τόσο γνωστό και διαδεδομένο γεγονός με πολλά ανεπίλυτα ερωτήματα, με την κατάληξη να είναι η «αθόρυβη» εξαφάνισή της, για την οποία δίνει μια γενικότερη ιστορική εξήγηση για τις εξελίξεις που έλαβαν χώρα, όπως οι μεταρρυθμίσεις που πραγματοποιήθηκαν επί Σόλωνα.
Με αυτόν τον τρόπο αρχίζουν να περνούν όλο και περισσότερα αξιώματα και δικαιοδοσίες στους πολίτες της Αθήνας (μια απλουστευμένη μορφή φέρει το σχήμα μοναρχία-ολιγαρχία-δημοκρατία όπου το ένα διαδέχεται το άλλο). Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα που αναφέρεται είναι αυτό της διοίκησης των ενόπλων δυνάμεων, όπου αρχικά βρισκόταν στα χέρια του βασιλέα για να περάσει τον 7ο αιώνα π.Χ. στον πολέμαρχο και αργότερα στους 10 στρατηγούς το 501 π.Χ., βάση νομοθετήματος του Κλεισθένη, ο οποίος θέσπισε κι άλλες μεταρρυθμίσεις για την εξουδετέρωση του ολιγαρχικού ελέγχου.
Έτσι, σταδιακά έρχονται στο προσκήνιο νέες λειτουργίες του κράτους οι οποίες διαμοιράζονταν στους πολίτες με τα δύο μεγαλύτερα όργανα που προκύπτουν να είναι η Εκκλησία του Δήμου και η Βουλή των 500. Στην περίπτωση της Εκκλησίας του Δήμου η συμμετοχή των πολιτών έφτανε μέχρι τις 6.000, ενώ όσοι θα ήθελαν να συμμετάσχουν εγγράφονταν στον κατάλογο. Με τη σειρά της στη Βουλή λάμβαναν μέρος όλοι οι Αθηναίοι πολίτες που είχαν συμπληρώσει το 18ο έτος της ηλικίας τους και προέρχονταν από μια από τις 10 φυλές της Αττικής και τους 139 δήμους που διέθετε, με τον καθένα να δικαιούται να στείλει βουλευτές ανάλογα με τον αριθμό των πολιτών του.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο κινείται το πόνημα του Μαυρογορδάτου εξερευνώντας άγνωστες πτυχές και αινίγματα που έχουν σχηματιστεί γύρω από την Αθηναϊκή Δημοκρατία. Παράλληλα, αξίζει να σημειωθεί πως σε όλο το έργο παρατίθενται και αποσπάσματα από έργα αρχαίων συγγραφέων που φωτίζουν τις λειτουργίες και τα χαρακτηριστικά της Δημοκρατίας, προσδίδοντας μια πληρέστερη εικόνα επί του θέματος.
