Της Δήμητρας Ψύλλια,
Η τροφική αλλεργία αποτελεί ένα μείζον θέμα δημόσιας υγείας με αυξανόμενο επιπολασμό στις δυτικές κοινωνίες και σημαντικό αντίκτυπο στη ζωή των αλλεργικών ασθενών και των οικογενειών τους. Ειδικότερα, ο όρος τροφική αλλεργία αναφέρεται στην ανεπιθύμητη αντίδραση του ανοσιακού συστήματος όταν έρχεται αντιμέτωπο με τα αντιγόνα της τροφής. Στην εκδήλωση της τροφικής αλλεργίας εμπλέκονται οι ανοσιακοί μηχανισμοί είτε με τη μεσολάβηση του IgE είτε χωρίς αυτήν. Αξίζει ακόμα να αναφερθεί ότι, στις περισσότερες περιπτώσεις, οι εμπλεκόμενοι μηχανισμοί ποικίλλουν και αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και με το ανοσιακό σύστημα του εκάστοτε οργανισμού.
Αιτιολογία
Τη συχνότερη αιτία της τροφικής αλλεργίας για τους παιδιατρικούς ασθενείς αποτελεί η πρωτεΐνη του αγελαδινού γάλακτος. Επιπρόσθετα, αλλεργιογόνα συνιστούν η σόγια, το αυγό, τα ψάρια, τα εσπεριδοειδή και οι ξηροί καρποί. Η συχνότητα της τροφικής αλλεργίας είναι αρκετά δύσκολο να προσδιοριστεί, περίπου υπολογίζεται σε 6% για παιδιά ηλικίας μικρότερης των 2 ετών, ενώ αλλεργία στις τροφές εμφανίζουν συχνότερα τα βρέφη, τα οποία έχουν ανεπάρκεια της IgA ή με ιστορικό αλλεργίας στην οικογένεια τους. Αξίζει να αναφερθεί ότι η τροφική αλλεργία μπορεί σε αρκετές περιπτώσεις να είναι μια παροδική κατάσταση, η οποία παρέρχεται μετά από 1-2 χρόνια αυστηρού αποκλεισμού από τη διατροφή του αλλεργιογόνου που ευθύνεται για την αντίδραση του οργανισμού του παιδιού.
Κλινικές εκδηλώσεις
Οι κλινικές εκδηλώσεις της αλλεργίας εξαρτώνται από τον υποκείμενο ανοσολογικό μηχανισμό και το όργανο που προσβάλλεται. Οι IgE ή ονομαζόμενες άμεσου τύπου αντιδράσεις εκδηλώνονται κλινικά είτε με γενικευμένα συμπτώματα από πολλαπλά συστήματα (οξεία αναφυλαξία) είτε με τοπικές εκδηλώσεις από το δέρμα (οξεία κνίδωση, αγγειοοίδημα, εξάνθημα, ερυθρότητα), το γαστρεντερικό ή το αναπνευστικό σύστημα (αλλεργική ρινίτιδα, βρογχόσπασμος). Από την άλλη, οι μη- IgE ή αλλιώς αντιδράσεις επιβραδυνόμενου τύπου (όψιμες) εμφανίζονται αρκετές ώρες μετά τη λήψη της υπεύθυνης τροφής, εκδηλώνονται κλινικά με συμπτώματα, κυρίως από το γαστρεντερικό σύστημα.
Ο πιο γνωστός παράγοντας κινδύνου που ευθύνεται για την τροφική αλλεργία είναι το έκζεμα, ιδίως αυτό που αρχίζει νωρίς στη ζωή. Το εύρημα αυτό έχει παρατηρηθεί με συνέπεια σε όλες τις μελέτες τόσο σε πληθυσμιακές μελέτες όσο και σε κλινικές αλλεργιών, ωστόσο, ο μηχανισμός που οδηγεί σε αυτήν τη συσχέτιση παραμένει ασαφής. Έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι ένας κατεστραμμένος δερματικός φραγμός, που προκύπτει από το έκζεμα, μπορεί να επιτρέψει την απορρόφηση τροφικών αλλεργιογόνων μέσω του δέρματος που οδηγεί σε ευαισθητοποίηση και αλλεργία στα τρόφιμα, ελλείψει προϋπάρχουσας ανοχής από το στόμα στα εν λόγω τρόφιμα. Εναλλακτικές εξηγήσεις περιλαμβάνουν την ύπαρξη κοινών γενετικών ή περιβαλλοντικών παραγόντων κινδύνου που οδηγούν σε αυξημένο κίνδυνο τόσο για έκζεμα όσο και για τροφική αλλεργία.
Διάγνωση
Όταν η αντίδραση είναι άμεση μετά τη λήψη της συγκεκριμένης τροφής, η διαδικασία της διάγνωσης πραγματοποιείται εύκολα. Σε περιπτώσεις, όμως, επιβραδυνόμενης αντίδρασης, η διάγνωση είναι δύσκολη και χρίζεται απαραίτητη η δοκιμασία στέρησης και επαναχορήγησης της τροφής μετά από κάποιο χρονικό διάστημα και ταυτόχρονα στενή παρακολούθηση.
Εργαστηριακή διερεύνηση
Προκειμένου να τεθεί η διάγνωση, αξιοποιούνται τα απαραίτητα εργαστηριακά στοιχεία. Η εργαστηριακή διερεύνηση περιλαμβάνει:
- Γενική εξέταση αίματος
- Προσδιορισμό απόλυτου αριθμού ηωσινοφίλων αίματος
- Προσδιορισμό IgE και σε τροφικά αντιγόνα και στον οργανισμό
- Προσδιορισμό κυκλοφορούντων ανοσοσυμπλεγμάτων
Θεραπεία
Προκειμένου να αντιμετωπιστεί η τροφική αλλεργία, αρχικά, αφαιρείται η υπεύθυνη τροφή από τη διατροφή του παιδιού. Στα βρέφη με αλλεργία στο γάλα αγελάδας, στην πρωτεΐνη λακτόζη συστήνεται αποκλειστικός θηλασμός, ενώ η μητέρα υποβάλλεται σε μια δίαιτα χωρίς γαλακτοκομικά προϊόντα. Εάν ο θηλασμός δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, συστήνονται και χορηγούνται ειδικά γάλατα με υδρολυμένη πρωτεΐνη. Η διάρκεια της αυστηρής δίαιτας είναι περίπου 1-2 έτη. Η επαναχορήγηση της υπεύθυνης τροφής πραγματοποιείται στο νοσοκομείο σταδιακά, επειδή ο κίνδυνος οξείας αναφυλακτικής αντίδρασης, αν και σπάνιος, δεν είναι δυνατόν να αποκλεισθεί.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Update on food allergy, National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
- Food allergy: immune mechanisms, diagnosis and immunotherapy, National Library of Medicine, διαθέσιμο εδώ
