Της Αναστασίας Στανίτσα,
Το έγκλημα της κατάχρησης ανίκανου προς αντίσταση σε γενετήσια πράξη, του άρθρου 338 ΠΚ, ανήκει στο Δέκατο Ένατο Κεφάλαιο του Ποινικού Κώδικα, και συγκεκριμένα στα εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας κι εκμετάλλευσης της γενετήσιας ζωής. Το έννομο αγαθό που προστατεύεται είναι η γενετήσια ελευθερία, δηλαδή η ελευθερία των ατόμων να επιλέγουν το πότε και με ποιον θα τελούν γενετήσιες πράξεις, καθώς και το πως να ρυθμίζουν τη γενετήσια ζωή τους. Ειδικότερα, στο άρθρο 338 ΠΚ, προστατεύεται η γενετήσια ελευθερία των ατόμων που βρίσκονται σε ευάλωτη θέση, τα οποία εξαιτίας της διανοητικής ή σωματικής αναπηρίας ή οποιαδήποτε άλλης αιτίας ανικανότητα, δεν μπορούν να αντισταθούν και γίνονται αντικείμενο εκμετάλλευσης.
Σύμφωνα με την παρ. 1 του άρθρου 338ΠΚ: «Όποιος με κατάχρηση της διανοητικής ή της σωματικής αναπηρίας άλλου ή της από οποιαδήποτε αιτίας ανικανότητας του να αντισταθεί ενεργεί με αυτόν γενετήσια πράξη τιμωρείται με κάθειρξη». Από το γράμμα του νόμου προκύπτει ότι δράστης του εγκλήματος μπορεί να είναι οποιοσδήποτε, κι άρα πρόκειται για έγκλημα κοινό. Ανεξάρτητα γυναικείου ή αντρικού φύλου. Ειδικότερα, αντικείμενα προσβολής μπορούν να είναι τρείς κατηγορίες ατόμων: (i) τα άτομα που πάσχουν από διανοητική αναπηρία (ii) τα άτομα που πάσχουν από σωματική αναπηρία, και τέλος (iii) τα άτομα που από οποιαδήποτε αιτία είναι ανίκανα να αντισταθούν.
Στην πρώτη περίπτωση υπάγονται τα άτομα που πάσχουν από ψυχική ή διανοητική διαταραχή, χωρίς τη δυνατότητα να πραγματώσουν τη βούληση τους. Κάθε διαταραχή που μειώνει σημαντικά την ικανότητα για αντικειμενικό έλεγχο της πραγματικότητας όπως νοητική καθυστέρηση, ψύχωση, ψυχική και πνευματική ανωριμότητα. Στη δεύτερη κατηγορία, ανήκουν τα άτομα που λόγω σωματικής αναπηρίας δεν μπορούν να αντισταθούν, ενώ στην τρίτη κατηγορία υπάγονται τα άτομα, τα οποία λόγω προσωρινής διατάραξης της συνείδησής τους δεν μπορούν να προβάλουν αντίσταση. Στην τελευταία κατηγορία υπάγονται τα άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση λιποθυμίας, πλήρους μέθης, ύπνωσης, εξάντλησης, κόπωσης ή δεν έχουν δυνατότητα κίνησης επειδή είναι δεμένα.
Η αξιόποινη πράξη συνίσταται στην τέλεση γενετήσιας πράξης, δηλαδή, όπως προκύπτει από την παρ. 2 του άρθρου 336 ΠΚ, στη «συνουσία και στις ίσης βαρύτητας πράξεις». Επομένως, ο δράστης εκμεταλλεύεται την αδύναμη θέση του θύματος για να τελέσει μαζί του γενετήσια πράξη, χωρίς να χρησιμοποιήσει εξαναγκαστικά μέσα όπως στην περίπτωση του βιασμού. Πρόκειται για ένα έγκλημα που συμπληρώνει αυτό του βιασμού 336 ΠΚ, με τη διαφορά ότι προκειμένου να ευθύνεται ο δράστης θα πρέπει ο ίδιος να τελεί τη γενετήσια πράξη, κι όχι τρίτος. Εξάλλου, η έννοια της κατάχρησης, υποδηλώνει την εκμετάλλευση της αδύναμης θέσης του θύματος προς όφελος του δράστη για να τελέσει τη γενετήσια πράξη, αδιαφορώντας για τη βούληση του πρώτου.
Σύμφωνα, με την παρ. 2 του άρθρου 338 ΠΚ: «Αν η πράξη της προηγούμενης παραγράφου έγινε από δύο ή περισσότερους που ενεργούσαν από κοινού, επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα (10) ετών». Στην παράγραφο αυτή, τυποποιείται η διακεκριμένη μορφή του εγκλήματος της κατάχρησης σε αντίσταση ανίκανου σε γενετήσια πράξη. Ειδικότερα, το θύμα μετατρέπεται σε αντικείμενο εκμετάλλευσης από περισσότερους δράστες, γι’ αυτό προβλέπεται αυξημένη ποινή. Πρόκειται αλλιώς για την ομαδική κατάχρηση σε αντίσταση ανίκανου σε γενετήσια πράξη, όπως και στην περίπτωση του ομαδικού βιασμού.
Αναφορικά με την υποκειμενική υπόσταση του εγκλήματος της κατάχρησης ανίκανου σε γενετήσια πράξη, απαιτείται δόλος ο οποίος να καλύπτει όλα τα στοιχεία της αντικειμενικής υπόστασης, τόσο την τέλεση γενετήσιας πράξης όσο και τη διανοητική ή σωματική αναπηρία ή από οποιαδήποτε άλλη αιτία ανικανότητα του θύματος.
Εν κατακλείδι, στο έγκλημα της κατάχρησης ανίκανου προς αντίσταση σε γενετήσια πράξη (338ΠΚ), ο νομοθέτης επιδιώκει να προστατέψει τα άτομα που βρίσκονται σε αδύναμη θέση, έναντι της υπεροχής του δράστη, ο οποίος εκμεταλλευόμενος την ευαλωτότητα των θυμάτων, προβαίνει στην τέλεση γενετήσιας πράξης. Το Ποινικό Δίκαιο απαγορεύει μόνο εκείνη τη γενετήσια πράξη με τα πρόσωπα αυτά, που εμπεριέχει στοιχεία εκμετάλλευσης της αδυναμίας τους, κι όχι γενικά την οποιαδήποτε ανάπτυξη σεξουαλικής σχέσης μαζί τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ελισάβετ Συμεωνίδου Καστανίδου, Εγκλήματα κατά των προσωπικών αγαθών, 5η έκδοση, Νομική Βιβλιοθήκη, 2023
- Χρίστος Μυλωνόπουλος, Ποινικό Δίκαιο – Ειδικό Μέρος, 3η έκδοση, Εκδόσεις Σάκκουλα, 2016
