Του Ιωάννη Αμπατζίδη,
Το 2024 φτάνει στο τέλος του και με αυτό τελειώνει και ένα από τα πιο ανατρεπτικά έτη των τελευταίων δεκαετιών, το οποίο περιλάμβανε πολλαπλές ένοπλες συγκρούσεις που τάραξαν τα γεωπολιτικά τεκταινόμενα, αρκετές διαμάχες οι οποίες έφεραν πολυάριθμα κράτη στα πρόθυρα της σύρραξης, ενώ το 2024 χαρακτηρίστηκε από τον μεγάλο αριθμό εκλογικών αναμετρήσεων παγκοσμίως —κάτι το οποίο ανησυχούσε αρκετά του αναλυτές το προηγούμενο έτος και συνείσφεραν στη μεταβλητότητα και την αβεβαιότητα του 2024. Το κορυφαίο γεγονός του 2024 κατά πολλούς είναι η επανεκλογή του Donald Trump στον Προεδρικό θώκο, ενώ τα γεγονότα στη Μέση Ανατολή σίγουρα άφησαν το στίγμα τους. Ας ανατρέξουμε σε κάποια από τα σημαντικότερα διεθνή γεγονότα που έλαβαν μέρος το 2024.
Προεδρικές εκλογές Η.Π.Α
Σίγουρα ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα που σημάδεψαν το 2024 ήταν η επανεκλογή του Donald Trump στην Προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Οι αμερικανικές εκλογές ήταν ένα γεγονός το οποίο κράτησε εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως με «κομμένη την ανάσα», καθώς η έκβαση αυτών θα καθορίσει ή θα επηρεάσει αρκετά από τα γεωπολιτικά τεκταινόμενα των επόμενων ετών. Μετά την παραίτηση του νυν Προέδρου, Joe Biden, από την εκλογική κούρσα τον Ιούλιο, τη θέση του ως υποψήφιος των Δημοκρατικών έλαβε η Kamala Harris, με τα αποτελέσματα των μεταξύ τους debate να δικαιώνουν αρχικά αυτή την επιλογή. Ο Trump ήταν, όμως, αυτός που έκοψε πρώτος το «νήμα» την εκλογικής αναμέτρησης με τους Ρεπουμπλικάνους να διασφαλίζουν τον έλεγχο του Κογκρέσου. Εν αντιθέσει, η διαφορά των δύο πολιτικών κομμάτων στη Βουλή των Αντιπροσώπων ήταν η μικρότερη που έχει παρατηρηθεί ποτέ στην ιστορία των αμερικανικών εκλογών, ενώ σε συνδυασμό με την «απείθεια» αρκετών Ρεπουμπλικανών και την δυσπιστία που δείχνουν προς τον Trump, φαίνεται πως ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος θα αντιμετωπίσει αρκετά προβλήματα τόσο στις εξωτερικές όσο και στις εσωτερικές πολιτικές που επιθυμεί να επιδιώξει.
Εκλογικές αναμετρήσεις σε Ιράν και Ταϊβάν
Ανάμεσα στις πολλαπλές εκλογικές αναμετρήσεις που έλαβαν χώρα το 2024, δύο ήταν αυτές που μαζί με τις αμερικάνικες μπορούν να θεωρηθούν ιδιαίτερα σημαντικές και με σημαντικό αντίκτυπο στο γεωπολιτικό γίγνεσθαι των επόμενων ετών. Ο λόγος είναι για τις εκλογές στο Ιράν και στην Ταϊβάν, δύο χώρες που έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν και να αλλάξουν τον ρου των διεθνών σχέσεων τα επόμενα έτη. Στις αρχές του έτους πραγματοποιήθηκαν οι προεδρικές εκλογές στην Ταϊβάν, με την ανησυχία για το αποτέλεσμα αυτών να είναι έκδηλη. Το κυβερνών κόμμα DPP (Democratic Progressive Party) και ο υποψήφιος, τότε αντιπρόεδρος της χώρας, William Lai κέρδισαν την εκλογική αναμέτρηση με λίγο περισσότερο από 40%. Η εκλογή του Lai σίγουρα δεν ήταν ιδανική για την Κίνα και τις γεωπολιτικές της επιδιώξεις, όπως φάνηκε και από τις προκλητικές στρατιωτικές κινήσεις της στο Στενό της Ταϊβάν, καθώς και από το κράτος-δορυφόρο της Κίνας, Nauru, το οποίο έπαυσε τις διπλωματικές του σχέσεις με την Ταϊβάν. Οι κινήσεις αυτές έφεραν ανησυχία και κινητοποίηση ανάμεσα στους συμμάχους της Ταϊβάν.
Ακόμα μια σημαντικότατη εκλογική αναμέτρηση ήταν αυτή στο Ιράν. Ο μεταρρυθμιστής Masoud Pezeshkian εκλέχθηκε ως ο νέος Πρόεδρος του Ιράν μετά τον θάνατο του πρώην Προέδρου Ebrahim Raisi τον Μάιο μετά την πτώση του ελικοπτέρου στο οποίο επέβαινε. Η εκλογή του Pezeshkian, έφερε μια πνοή αισιοδοξίας τόσο στους πολίτες του Ιράν όσο και σε διάφορους αναλυτές και πολιτικούς ανά τον κόσμο, καθώς ο Pezeshkian φαινόταν ως μια πιο «διαλλακτική» ως προς τη Δύση επιλογή. Δυστυχώς, όπως ήταν και αναμενόμενο, ο ρόλος του Προέδρου στη χώρα της Μέσης Ανατολής είναι περισσότερο «διακοσμητικός», με το θεοκρατικό καθεστώς να συνεχίζει την καταστολή οποιασδήποτε έκφρασης που αντιτίθεται στο καθεστώς ενώ, όπως θα δούμε και παρακάτω, αυξήθηκε η επιθετικότητα της χώρας κατά των «αντιπάλων» του.
Διεθνείς Οργανισμοί
Το 2024 βρήκε του διεθνείς οργανισμούς να φιγουράρουν αρκετά συχνά στα πρωτοσέλιδα των μέσων μαζικής ενημέρωσης με τον ρόλο τους να είναι κομβικός αλλά και αρκετές φορές ανεπαρκής. Αρχικά, οι BRICS επιδίωξαν την απαλλαγή των μελών τους από τα «δεσμά της Δύσης» προχωρώντας στη διαδικασία της αποδολαριοποίησης, με την Κίνα και τη Ρωσία να παίζουν κομβικό ρόλο σε αυτό, ιδιαίτερα μετά την εισβολή της τελευταίας στην Ουκρανία και το αρνητικό κλίμα που έχει δημιουργηθεί από την πλειοψηφία της παγκόσμιας κοινότητας προς αυτή.
Επιπλέον, η 79η Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε έλαβε μέρος στη Νέα Υόρκη, όπου το κυριότερο μέρος των συζητήσεων είχε να κάνει με τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή και την αποτροπή μιας γενικευμένης σύρραξης, ενώ οι ηγέτες συνομίλησαν και για τη σημασία της ασφάλειας, της ψηφιακής συνεργασίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Επιπροσθέτως, ιδιαίτερη σημασία είχε η έκδοση της απόφασης του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης κατά του Ισραήλ και των επιχειρήσεων του στη Λωρίδα της Γάζας, με την υπόθεση να αρχίζει στην αρχή του 2024, αφότου η Νότια Αφρική κατηγόρησε το Ισραήλ για γενοκτονία. Το Διεθνές Δικαστήριο αποφάνθηκε την οριστική παύση των στρατιωτικών επιχειρήσεων, με το Ισραήλ, όπως ήταν αναμενόμενο, να μην υπακούει στις εντολές του Δικαστηρίου, ενώ το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο προχώρησε στην έκδοση ενταλμάτων σύλληψης κατά του Πρωθυπουργού του Ισραήλ, Benjamin Netanyahu και του πρώην υπουργού Αμύνης, Yoav Gallant.
Αναταραχές ανά την υφήλιο
Το 2024 χαρακτηρίστηκε από πολιτική αστάθεια και τα αστικά κινήματα που συνέβαλαν σε αυτή. Αρχικά, η Αϊτή βρέθηκε σε κυκλώνα αστάθειας με διάφορες εγκληματικές συμμορίες ουσιαστικά να ελέγχουν τη χώρα μετά την άρνηση του πρώην Πρωθυπουργού Ariel Henry να παραιτηθεί, με την αδυναμία του κράτους να ανταποκριθεί τόσο στις διαδηλώσεις απλών πολιτών όσο και κατά της κυριαρχίας των συμμοριών να φέρνει τη χώρα σε μια βαθύτατη πολιτική και κοινωνική κρίση. Εν συνεχεία, οι αυταρχικές πολιτικές της επί μιας δεκαπενταετίας πρωθυπουργού του Μπαγκλαντές Sheikh Hasina, έφερε τον Ιούλιο τους φοιτητές της χώρας στους δρόμους, με τα επεισόδια να έχουν αποτέλεσμα εκατοντάδες νεκρούς και τραυματίες.
Έναν μόλις μήνα μετά, η Hasina δήλωσε την παραίτηση της, μετά από τις έντονες πιέσεις και την επιμονή των φοιτητών, σηματοδοτώντας μια νέα μέρα για το Μπαγκλαντές και τη δύναμη που μπορεί να επιδείξει ο λαός κατά ενός άδικου και αυταρχικού καθεστώτος. Τέλος, η Νότια Κορέα με τη σειρά της βίωσε λίγες αλλά ιδιαίτερα έντονες ημέρες κοινωνικής αναταραχής μετά την προσπάθεια του πρώην, πλέον, Προέδρου Yoon Suk Yeol, να επιβάλλει στρατιωτικό νόμο στη χώρα. Χιλιάδες ήταν οι πολίτες οι οποίοι έσπευσαν έξω από τα κυβερνητικά κτήρια για να διαμαρτυρηθούν, ενώ σύσσωμος ο πολιτικός κόσμος έδειξε τα κατάλληλα αντανακλαστικά και ως ένα υπόδειγμα δημοκρατικού καθεστώτος ακολούθησε σύσσωμα τη λαϊκή βούληση και ανέτρεψε την απόφαση του Yoon.
Αστάθεια στη Μέση Ανατολή
Όπως ήταν προφανές, η αστάθεια στη Μέση Ανατολή, όχι μόνο συνεχίστηκε μετά τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου του 2023 της Χαμάς κατά του Ισραήλ, αλλά έφτασε αρκετές φορές και στο χείλος μιας γενικευμένης σύρραξης που κατά πολλούς θα μπορούσε να είναι και η αρχή ενός παγκοσμίου πολέμου, αν κάποιος αναλογιστεί τους συμμάχους των αντιμαχόμενων πλευρών. Τον Απρίλιο του 2024, το Ισραήλ προχώρησε στον βομβαρδισμό του Ιρανικού προξενείου στη Δαμασκό, με την αντίδραση του Ιράν να είναι άμεση μέσω πυραυλικών επιθέσεων. Το Ισραήλ αμύνθηκε με τη βοήθεια αμερικανικών δυνάμεων ενώ ανταπέδωσε με περιορισμένη επίθεση στα συστήματα αεράμυνας του Ιράν. Το δεύτερο εξάμηνο του 2024 αποδείχθηκε ιδιαίτερα «καυτό» με το Ισραήλ να προχωρά στη δολοφονία του πολιτικού ηγέτη της Χαμάς, Ismail Haniyeh, επί Ιρανικού εδάφους με τις δύο χώρες να συνεχίζουν την «ανταλλαγή» πυραύλων τους επόμενους μήνες, με καμία από τις δύο χώρες όμως να επιθυμεί, όπως φάνηκε εμπράκτως, τη χρησιμοποίηση οπλικών συστημάτων που θα αποτελούσαν υπαρξιακό πρόβλημα για τα κράτη.
Επιπλέον, το Ισραήλ μέσω στρατηγικών χτυπημάτων του, κατάφερε στην ουσία να αφανίσει την ηγεσία της Χεζμπολάχ, σκοτώνοντας τόσο τον ηγέτη της, Hassan Nasrallah, αλλά και σχεδόν όλων τον αξιωματικών της, ασφαλίζοντας έτσι τα βόρεια σύνορα του και αναγκάζοντας τη Χεζμπολάχ να έρθει σε συμφωνία κατάπαυσης του πυρός. Σε ένα ντόμινο εξελίξεων και εκμεταλλευόμενες των εξελίξεων, οι υποστηριζόμενες από την Τουρκία δυνάμεις του «Συριακού Εθνικού Στρατού» κατάφεραν να ανατρέψουν το καθεστώς του Assad στη Συρία και να έρθουν στην εξουσία της χώρας, κάτι που από τη μια μεριά ήταν ιδιαιτέρως ευνοϊκό για τους εκτοπισμένους από τον εμφύλιο πόλεμο Σύριους, όμως από την άλλη προκαλεί ιδιαίτερα ερωτηματικά για την αντιμετώπιση που θα έχουν οι μειονότητες στη χώρα.
Το 2025 αναμένεται να είναι ακόμα μια κομβική χρονιά για τις διεθνείς σχέσεις και τις γεωπολιτικές ισορροπίες. Από την εκλογή του Trump και τον αντίκτυπο αυτής στα μέτωπα τόσο της Μέσης Ανατολής όσο και της Ουκρανίας, στις σχέσεις των χωρών της Ανατολικής Ασίας και την προσπάθεια αλλαγής της παρούσας τάξης πραγμάτων, το 2025 φαίνεται να είναι ένα απρόβλεπτο έτος, με την ευχή ίσως όλου του παγκοσμίου πληθυσμού να είναι να καταλαγιάσει αυτή η ιδιαίτερα ευμετάβλητη κατάσταση στην οποία έχει επέλθει ο κόσμος, και να υπάρξει ξανά μια σχετική ισορροπία η οποία θα μας βοηθήσει να αφοσιωθούμε περισσότερο σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, κλιματικής αλλαγής και μείωση των ανισοτήτων, τα οποία είναι εξίσου σημαντικά και σίγουρα έχουν τη δυνατότητα να προκαλέσουν μεγάλα πλήγματα στην κοινωνική συνοχή ανά την υφήλιο.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ten Most Significant World Events in 2024, Council on Foreign Relations, διαθέσιμο εδώ
- Taiwan’s 2024 Elections: Results and Implications, Center for Strategic and International Studies, διαθέσιμο εδώ
- Reformist Masoud Pezeshkian elected Iran’s president, BBC, διαθέσιμο εδώ
