Της Βερονίκης Στεριώτη,
Η μορφή του Άγιου Βασίλη είναι γνωστή σε όλους μας, από πολύ μικρή ηλικία. Πρόκειται αναμφίβολα για μια από τις πιο αγαπητές και αναγνωρίσιμες φιγούρες των Χριστουγέννων. Η ιστορία του συνδυάζει παραδόσεις, θρησκευτικές αφηγήσεις, αλλά και πολιτισμικές επιρροές, πέρα από τις παιδικές φαντασιώσεις, που ως γνωστόν όλοι μας είχαμε σαν παιδιά. Ποιος, όμως, είναι πραγματικά ο «Άγιος με τα δώρα» και πως κατάφερε να εξελιχθεί από ιστορική προσωπικότητα, σε έναν παγκόσμιο θρύλο γεμάτο μαγεία;
Οι ιστορικές ρίζες του Άγιου Βασίλη σχετίζονται με τον Άγιο Νικόλαο, έναν Χριστιανό επίσκοπο του 4ου αιώνα, με καταγωγή από τα Μύρα της Λυκίας —στη σημερινή Τουρκία—. Ο ίδιος ήταν γνωστός για τη φιλανθρωπία και τα θαύματα που πραγματοποιούσε. Μάλιστα, λέγεται πως κάποτε έδωσε μέχρι και προίκα σε φτωχά κορίτσια, για να παντρευτούν! Η γενναιοδωρία του Άγιου Νικόλαου, τον κατέστησε πολύ δημοφιλή, ενώ η μνήμη του εορτάζεται στις 6 Δεκεμβρίου σε πολλές χώρες, με δρώμενα που συχνά περιλαμβάνουν δώρα για παιδιά.
Ακόμη και πριν από τον Χριστιανισμό, οι παγανιστικές γιορτές του χειμερινού ηλιοστασίου λέγεται πως περιλάμβαναν φιγούρες, οι οποίες πάντοτε έκαναν την εμφάνισή τους φέρνοντας πολλά δώρα. Στη Σκανδιναβία, ο θεός Wodan —γνωστός και ως Όντιν—, πιστευόταν ότι οδηγούσε το φτερωτό του άρμα στον ουρανό, επιβλέποντας από ψηλά τους ανθρώπους. Αυτές οι παραδόσεις, σε συνδυασμό με άλλες ευρωπαϊκές δοξασίες, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του μύθου του Άι Βασίλη.
Η ολλανδική παράδοση του Sinterklaas, μιας φιγούρας που έφερνε δώρα στα παιδιά στις 6 Δεκεμβρίου, μεταφέρθηκε στις ΗΠΑ από Ολλανδούς μετανάστες, κατά τον 18ο αιώνα. Στην Αμερική συγκεκριμένα, ο Sinterklaas αργότερα μεταμορφώθηκε σε Santa Claus, μια φιγούρα πολύ πιο προσαρμοσμένη στη δυτική κουλτούρα και τις ίδιες τις γιορτές των Χριστουγέννων.
Όσον αφορά την εμφάνισή του στον τομέα της λογοτεχνίας και της τέχνης, το ποίημα ‘’A visit from St. Nicholas’’ —γνωστό και ως “Twas the Night Before Christmas”—, που δημοσιεύθηκε το 1823, έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη δημιουργία μιας ευρύτερης και πιο ξεκάθαρης εικόνας για τον Άγιο Βασίλη. Ο ίδιος παρουσιάζεται ως ένας εύθυμος, γεμάτος ζωντάνια και ζεστασιά άντρας που ταξιδεύει με το έλκηθρό του, φέρνοντας δώρα στα παιδιά. Μάλιστα, αργότερα, ο Αμερικανός σκιτσογράφος Thomas Nast, εμπλούτισε αυτήν την εικόνα δίνοντας στον Άγιο τη χαρακτηριστική και γνωστή σε όλους μας μορφή, με την κόκκινη στολή και τα κάτασπρα μακριά γένια.
Στην χώρα μας ο Άι Βασίλης συνδέεται με τον Άγιο Βασίλειο της Καισάρειας. Πρόκειται για έναν σπουδαίο θεολόγο και φιλάνθρωπο, τον οποίο η ελληνική παράδοση θέλει να φέρνει δώρα την Πρωτοχρονιά και του οποίου η εικόνα, επηρεάστηκε σταδιακά από τη δυτική φιγούρα του Santa Claus.
Παρ’ όλα αυτά, είναι σημαντικό να θυμόμαστε πως η φιγούρα του Άι Βασίλη είναι κάτι περισσότερο από έναν γενναιόδωρο άντρα ντυμένο στα κόκκινα, που φέρνει δώρα. Συμβολίζει την ανιδιοτελή αγάπη, την προσφορά αλλά και τη χαρά, ενώ η μαγική του παρουσία κρατά μέχρι σήμερα ζωντανή τη φαντασία των παιδιών, ενώ ταυτόχρονα υπενθυμίζει στους ενήλικες τη σημασία της γενναιοδωρίας και της αλληλεγγύης.
Ο μύθος του Άγιου Βασίλη, από τις ταπεινές του ρίζες ως Άγιος Νικόλαος, μέχρι τη σύγχρονη εικόνα του, αντικατοπτρίζει την εξέλιξη των πολιτισμών, αλλά και τις ίδιες τις ανάγκες των κοινωνιών. Σε έναν κόσμο που συχνά αναζητά τη μαγεία, ο Άι Βασίλης παραμένει ένα διαχρονικό σύμβολο ελπίδας, χαράς και ανθρωπιάς.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η ιστορία του Άγιου Βασίλη: Πώς δημιουργήθηκε ο μύθος αλλά και η μορφή του παχουλού άνδρα με τα κόκκινα ρούχα που φέρνει δώρα, iefimerida.gr, διαθέσιμο εδώ
- The Story… Sinterklaas!, sinterklaashudsonvalley.com, διαθέσιμο εδώ
- Πως ο Άγιος Νικόλαος έγινε…Άγιος Βασίλης, neoskosmos.com, διαθέσιμο εδώ
