Της Χαράς Παπαϊωάννου,
Το αίσθημα προσωπικής αδυναμίας είναι ένα διαδεδομένο ψυχολογικό φαινόμενο που επηρεάζει εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Πρόκειται για την εσωτερική αίσθηση ότι κάποιος δεν είναι «αρκετά καλός» ή δεν διαθέτει τις απαραίτητες ικανότητες, ιδιότητες ή πόρους για να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις της ζωής. Το συναίσθημα αυτό μπορεί να είναι βαθιά ριζωμένο και να επηρεάζει πολλούς τομείς της καθημερινότητας, από την καριέρα και τις προσωπικές σχέσεις έως την αυτοεκτίμηση και την ψυχική υγεία.
Η παιδική ηλικία αποτελεί συχνά την κύρια πηγή των εσωτερικών αμφιβολιών. Οι γονείς, οι δάσκαλοι ή άλλες σημαντικές φιγούρες στη ζωή ενός παιδιού μπορεί, συχνά άθελά τους, να μεταδώσουν μηνύματα που δημιουργούν αυτή την αίσθηση. Υπερβολική κριτική, συγκρίσεις με αδέλφια ή συμμαθητές και η έλλειψη επιβράβευσης είναι κάποιες από τις εμπειρίες που μπορούν να καλλιεργήσουν την αίσθηση προσωπικής ανασφάλειας. Σημαντικό ρόλο παίζουν, επίσης, οι κοινωνικές επιρροές. Η σύγχρονη κοινωνία, με τα υψηλά πρότυπα επιτυχίας και ομορφιάς, ασκεί τεράστια πίεση στα άτομα. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης συχνά προβάλλουν ιδανικές εικόνες ζωής που δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, κάνοντας τους ανθρώπους να αισθάνονται μειονεκτικά σε σύγκριση με τους άλλους. Επιπλέον, τραυματικές εμπειρίες, όπως η απόρριψη, ο εκφοβισμός ή η αποτυχία, μπορούν να αφήσουν βαθιά ψυχολογικά σημάδια, ενισχύοντας την ανασφάλεια. Οι τελειομανείς, επίσης, θέτουν εξαιρετικά υψηλά πρότυπα για τον εαυτό τους και όταν δεν καταφέρνουν να ανταποκριθούν, βιώνουν έντονο αίσθημα αποτυχίας.
Το συναίσθημα προσωπικής αδυναμίας μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ψυχική υγεία και την ποιότητα ζωής. Η χαμηλή αυτοεκτίμηση είναι μια από τις πιο συχνές συνέπειες, καθώς τα άτομα δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν την αξία τους. Συχνά αποφεύγουν νέες ευκαιρίες ή δεν υπερασπίζονται τα δικαιώματά τους. Το άγχος και η κατάθλιψη είναι επίσης κοινές επιπτώσεις, με τη συνεχόμενη πίεση και την αίσθηση αποτυχίας να επηρεάζουν τόσο την ψυχική όσο και τη σωματική υγεία. Στις διαπροσωπικές σχέσεις, οι άνθρωποι που βιώνουν τέτοιου είδους συναισθήματα μπορεί να φοβούνται την απόρριψη, να δυσκολεύονται να εκφράσουν τις ανάγκες τους ή να εξαρτώνται υπερβολικά από την αποδοχή των άλλων. Στον επαγγελματικό τομέα, οι εσωτερικές αμφιβολίες μπορεί να περιορίσουν την ανάπτυξη ενός ατόμου, εμποδίζοντάς το να επιδιώξει προαγωγές ή να αναλάβει νέες ευθύνες. Το «σύνδρομο του απατεώνα» είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτού του φαινομένου.
Παρόλο που οι εσωτερικές ανασφάλειες μπορεί να είναι βαθιά ριζωμένες, υπάρχουν τρόποι για να αντιμετωπιστούν και να ξεπεραστούν. Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση ότι υπάρχει πρόβλημα, καθώς η αυτογνωσία είναι το θεμέλιο για κάθε είδους αλλαγή. Οι πεποιθήσεις που οδηγούν σε αυτές τις αμφιβολίες συχνά βασίζονται σε στρεβλωμένες αντιλήψεις. Η συνεργασία με έναν ψυχολόγο μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να αμφισβητήσουν αυτές τις πεποιθήσεις και να τις αντικαταστήσουν με πιο ρεαλιστικές. Η θέσπιση μικρών, εφικτών στόχων αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό εργαλείο, καθώς οι επιτυχίες που προκύπτουν από αυτούς τους στόχους ενισχύουν την αυτοπεποίθηση.
Η αυτοσυμπόνια, δηλαδή η ικανότητα να αντιμετωπίζουμε τον εαυτό μας με κατανόηση και αποδοχή, μπορεί να μειώσει την αυτοκαταστροφική σκέψη. Η διαχείριση της σύγκρισης με τους άλλους είναι εξίσου σημαντική. Τα άτομα πρέπει να επικεντρώνονται στις δικές τους μοναδικές δυνάμεις και επιτεύγματα, αντί να επηρεάζονται από αυτά που έχουν ή κάνουν οι άλλοι. Τέλος, η αναζήτηση βοήθειας από ειδικούς ψυχικής υγείας, μπορεί να προσφέρει ουσιαστική υποστήριξη. Τεχνικές όπως η γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία (CBT) έχουν αποδειχθεί εξαιρετικά αποτελεσματικές.
Οι αμφιβολίες για τις δυνατότητές μας, αν και επίπονες, μπορούν να αποτελέσουν κίνητρο για προσωπική ανάπτυξη. Αναγνωρίζοντας τις πηγές τους και δουλεύοντας για την αντιμετώπισή τους, οι άνθρωποι μπορούν να αποκτήσουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και ικανοποίηση από τη ζωή τους. Η διαδικασία αυτή απαιτεί χρόνο, υπομονή και δέσμευση. Ωστόσο, τα αποτελέσματα αξίζουν τον κόπο, καθώς οδηγούν σε μια ζωή με αυξημένη αυτοεκτίμηση, καλύτερη ποιότητα σχέσεων και μεγαλύτερη ευημερία. Το ταξίδι προς την αυτοπραγμάτωση ξεκινά πάντα με ένα πρώτο βήμα: την απόφαση να αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε τον εαυτό μας και τον κόσμο γύρω μας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Sakulku, J., & Alexander, J. (2011). The impostor phenomenon. International Journal of Behavioral Science, 6(1), 73–92.
- Cokley, K., McClain, S., Enciso, A., & Martinez, M. (2013). An examination of the impact of minority status stress and impostor feelings on the mental health of diverse ethnic minority college students. Journal of Multicultural Counseling and Development
- Το «σύνδρομο του απατεώνα» – Αυτό είναι το παράδοξο φαινόμενο των πολύ ικανών ανθρώπων, Τα Νέα, διαθέσιμο εδώ
