Της Αριάδνης Τσιγκοπούλου,
Για όσες και όσους έχουμε γεννηθεί στα τέλη του 20ού ή, ακόμη περισσότερο, στις αρχές του 21ου αιώνα, φράσεις και έννοιες όπως «Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση», «Ευρωπαϊκή Επιτροπή», «Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα», «Διεθνική συνεργασία» και πολλές άλλες παρόμοιες είναι όροι με τους οποίους μεγαλώσαμε. Ως αποτέλεσμα, θεωρούμε δεδομένη την ύπαρξη μίας συνεργασίας ανάμεσα στα κράτη της Ευρωπαϊκής ηπείρου, καθώς και μίας ενιαίας βάσης στις πολιτικές που υιοθετούν. Παρόλα αυτά, η Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς και η επακόλουθη διακρατική συνεργασία μέσω της συνεισφοράς των διαφόρων θεσμών της αποτελούν στην πραγματικότητα ένα σχετικά νέο εγχείρημα, το οποίο χρειάστηκε πολλές δεκαετίες για να διαμορφωθεί στη μορφή που γνωρίζουμε σήμερα.
Τα πρώτα ουσιαστικά βήματα προς την Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση έγιναν μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ο οποίος κόστισε αμέτρητες ανθρώπινες ζωές, κατέστρεψε πόλεις, περιουσίες και εξάντλησε τους φυσικούς και οικονομικούς πόρους των κρατών, που συμμετείχαν. Αυτή η κατάσταση προκάλεσε την επείγουσα ανάγκη για τη δημιουργία μίας κοινής διακρατικής αρχής και μίας ενιαίας οργανωτικής βάσης ανάμεσα στα κράτη μέλη της Ευρώπης, με σκοπό αφενός την αμοιβαία υποστήριξη για την ανασυγκρότηση τους και αφετέρου, την αποτροπή κάθε ενδεχόμενου νέας σύρραξης ή διαμάχης στον ευρωπαϊκό χώρο.
Πώς ακριβώς όμως θα μπορούσαμε να ορίσουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση; Από τη δημιουργία του γνωστού «Σχεδίου Τρούμαν» από τον ίδιο τον Ρομπέρ Σουμάν, που ουσιαστικά εισήγαγε ένα σχέδιο συνεργασίας για τη διαχείριση της βιομηχανίας του άνθρακα και του χάλυβα και την επακόλουθη δημιουργία της ΕΚΑΧ (Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα και Χάλυβα) το 1952, μέχρι και σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει διασχίσει «χιλιόμετρα», έχοντας πάντοτε ως άξονα την από κοινού εξέλιξη και ανάπτυξη των κρατών σ’ όλα τα επίπεδα μέσω μίας ομαλής συνεργασίας. Πρόκειται, μ’ άλλα λόγια, για μία ξεχωριστή οικονομική και πολιτική ένωση 27 ευρωπαϊκών χωρών, ένα εγχείρημα που αλλάζει και προσαρμόζεται στην κάθε εποχή, αφουγκραζόμενο τις διαφορετικές ανάγκες της εκάστοτε περιόδου, με τους βασικούς τους θεσμούς να αναλαμβάνουν —ανάλογα με τις αρμοδιότητες τους— δράση για οτιδήποτε προκύπτει στην καθημερινότητα.
Όπως ήδη αναφέρθηκε, οι διάφοροι θεσμοί της Ένωσης, έχοντας χωρίσει τις αρμοδιότητες που διαθέτει ο καθένας είναι υπεύθυνοι να φέρουν σε πέρας τη βασική αποστολή της ενοποίησης: την ανάδειξη των διεθνών σχέσεων και τις «φιλίας» ανάμεσα στα κράτη μέλη, μέσω της υιοθέτησης κοινών πρακτικών και πολιτικών σε κάποια επίπεδα είτε της καθοδήγησης/παρότρυνσης σε άλλα. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή είναι το πιο γνωστό όργανο της Ένωσης. Αποτελεί το κύριο εκτελεστικό όργανο και έχει το δικαίωμα να υποβάλλει προτάσεις νέων νομοθετικών πράξεων, οι οποίες στη συνέχεια εξετάζονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Επιπλέον, η Επιτροπή χωρίζεται σε πολλά και διαφορετικά επίπεδα, ενώ συνεργάζεται στενά με δίκτυα πολιτών, μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ), καθώς και με τις κυβερνήσεις των κρατών μελών.
Το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποτελείται από τους Υπουργούς κάθε κράτους μέλους και έχει ως στόχο την έκδοση νομοθετικών πράξεων, καθώς και το συντονισμό των πολιτικών. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο εκπροσωπείται από τους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων, καθορίζει τη γενική πολιτική κατεύθυνση, αλλά και τις προτεραιότητες της Ένωσης. Τέλος, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το μόνο άμεσα εκλεγμένο όργανο της ένωσης από τους πολίτες όλων των κρατών, είναι υπεύθυνο για τη λήψη αποφάσεων σχετικά με την ευρωπαϊκή νομοθεσία σε συνεργασία με το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Εξίσου σημαντικά είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και το Ελεγκτικό Συνέδριο.
Αν παρομοιάσουμε το ευρωπαϊκό εγχείρημα με ένα ζωντανό οργανισμό, ο οποίος διαρκώς μεταλλάσσεται και εξελίσσεται σύμφωνα με τα ερεθίσματα του περιβάλλοντος, σίγουρα οι παραπάνω θεσμοί αποτελούν τα «κόκαλα» του, δηλαδή τα θεμέλια. Όλα τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης συνεργάζονται στενά για τη λήψη αποφάσεων, διατηρώντας μία ισορροπία δυνάμεων, η οποία σε δεύτερο επίπεδο εξασφαλίζει τη δημοκρατική λειτουργία και την αποτελεσματικότητα. Για παράδειγμα, η επιτυχημένη διαχείριση μίας κρίσης στο δημοσιονομικό τομέα, όπως η πανδημία του COVID-19, απαιτεί σωστή κατανομή ανάμεσα στους θεσμούς, καθώς και συντονισμένη δράση που να διασφαλίζει τη συνεργασία τους.
Παρά τις επιτυχίες σε πολλά επίπεδα, όπως συμβαίνει και στην εθνική χάραξη πολιτικής, έτσι και σ’ ένα διακρατικό επίπεδο, η γραφειοκρατία ή η διαφοροποίηση των προτεραιοτήτων παραμένουν εμπόδια. Αυτό καθιστά επιτακτική την ανάγκη για συνεχή ενίσχυση και αναδιαμόρφωση των θεσμών, με γνώμονα τη διαφάνεια, τη συμμετοχή των πολιτών και την αποδοτικότερη διακυβέρνηση.
Από τη γέννηση της ιδέας της Ευρωπαϊκής ενοποίησης μέχρι σήμερα πολλά έχουν αλλάξει. Η σημασία της διαφάνειας, επομένως, στα όργανα της Ένωσης, καθώς και της ισομερούς κατανομής των αρμοδιοτήτων, παραμένουν εξίσου αναγκαίες, ώστε, μέσω της διεθνούς συνεργασίας, να επιτυγχάνεται η επίλυση κάθε νέου ή παλιού προβλήματος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- «Το Ευρωπαϊκό Φαινόμενο Ιστορία, Θεσμοί και Πολιτικές», Παναγιώτης Λιαργκόβας, Χρήστος Παπαγεωργίου, Εκδόσεις ΤΖΙΟΛΑ, 2Η Έκδοση.
- Ιστορία της ΕΕ, european-union.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Η Ευρωπαϊκή Ένωση, Τι είναι και τι κάνει, op.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
- Είδη θεσμικών και λοιπών οργάνων και οργανισμών, european-union.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
