Του Γιάννη Δίνη,
Η Ελλάδα βρίσκεται ανάμεσα στις χώρες που το θαλάσσιο υπέδαφός τους φιλοξενεί μια πληθώρα κοιτασμάτων πετρελαίου και φυσικού αερίου. Το συγκεκριμένο γεγονός καθιστά τη χώρα μας πόλο έλξης εκατοντάδων ξένων εταιριών πετρελαίου για να διενεργήσουν έρευνες και να βρουν έναν τρόπο να εκμεταλλευτούν το ελληνικό υπέδαφος μέσω γεωτρήσεων. Αυτός, λοιπόν, είναι ο ρόλος των Αποκλειστικών Οικονομικών Ζωνών (ΑΟΖ), δηλαδή η οριοθέτηση των θαλάσσιων υδάτων, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, ώστε να αποφευχθούν πιθανές συγκρούσεις ανάμεσα στα κράτη ή σε μεγάλες μονοπωλιακές εταιρίες για αυτές τις ζώνες και να λάβει το κάθε κράτος το μερίδιο που του αναλογεί!
Αρχικά, ως Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) θεωρείται η θαλάσσια έκταση εντός της οποίας ένα κράτος έχει δικαίωμα έρευνας ή άλλης εκμετάλλευσης των θαλάσσιων πόρων, συμπεριλαμβανομένης της παραγωγής ενέργειας από το νερό και τον άνεμο. Στην έκταση της ΑΟΖ, συνυπολογίζεται και η συνορεύουσα ζώνη, η οποία εκτείνεται για 12 ναυτικά μίλια πέρα του ορίου των εθνικών υδάτων. Στη μοναδική περίπτωση, όμως, που οι Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες εφάπτονται μεταξύ τους, έγκειται στις κρίσεις των χωρών που τις διεκδικούν να ορίσουν από κοινού θαλάσσια σύνορα!
Η χώρα μας έχει ορίσει τέτοιου είδους συμφωνίες με την Ιταλία ενώ ακόμα προσπαθεί να ολοκληρώσει συμφωνία με την Αίγυπτο και να ορίσει θαλάσσια σύνορα με την Αλβανία, τη Λιβύη και την Κύπρο. Ενδιαφέρον σημείο για την Ελλάδα αποτελεί η υπογραφή της συμφωνίας με την Ιταλία, όπου φαίνεται να συνομολογήθηκε με βάση τις διατάξεις της τότε σύμβασης της Γενεύης του 1958 της υφαλοκρηπίδας… Αυτό που γίνεται φανερό είναι ότι ενώ μπορεί να μην αμφισβητήθηκε η απόδοση επήρειας των νησιών σε υφαλοκρηπίδα, δεν αναγνωρίσθηκε η πλήρης επήρειά τους. Στη νησιωτική συστάδα των Οθωνών νήσων, στο βόρειο Ιόνιο και στην αντίστοιχη των Στροφάδων στο νότιο Ιόνιο αποδόθηκε μειωμένη επήρεια, γεγονός που δεν έτυχε καμίας ένστασης από την ελληνική πλευρά.
Έπειτα, όσον αφορά την ελληνοτουρκική διαφορά για την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου πελάγους οι απόψεις διίστανται. Από τη μία πλευρά, η Ελλάδα υποστηρίζει ότι η υφαλοκρηπίδα οφείλει να οριοθετηθεί μέσω της αρχής της μέσης γραμμής, εν αντιθέσει με την Τουρκία που υποστηρίζει ότι τα νησιά του Αιγαίου δεν έχουν δικαίωμα υφαλοκρηπίδας και ότι η εγγύτητα των ελληνικών νησιών στα τουρκικά παράλια αποτελεί «ειδική και ιδιαίτερη» περίπτωση που δεν επιτρέπει την αρχή της μέσης γραμμής. Άλλωστε, τόνισε καθαρά ο Τούρκος Υπουργός Μεταφορών και Υποδομών, Αμπντουλκαντίρ Ουράλογλου, σε συνέντευξη τύπου στην Άγκυρα ότι: «Όταν έρθει η μέρα τα αρμόδια θεσμικά όργανα θα λάβουν θέση για μια συμφωνία Ναυτιλιακής Αρχής, την προστασία των συμφερόντων μας στην Ανατολική Μεσόγειο και τη Γαλάζια Πατρίδα».
Σαν άλλη αυτοεκπληρούμενη προφητεία, φυσικά, η συγκεκριμένη δήλωση, η γενικότερη στάση της γειτονικής χώρας στο συγκεκριμένο ζήτημα, αλλά και το παρελθόν των δύο χωρών για το ζήτημα των θαλάσσιων ζωνών αποκλειστικής εκμετάλλευσης, δεν αποτελεί φαντασίωση για ενδεχόμενη οικονομική συμφωνία και δημιουργία ΑΟΖ μεταξύ Τουρκίας και Συρίας, συνυπολογίζοντας, βέβαια, και την αδιαμφισβήτητη εισφορά της Τουρκίας στην πτώση του καθεστώτος Άσαντ και την επιρροή που ασκεί η Τουρκία στο υπό διαμόρφωση νέο καθεστώς της Δαμασκού.
Το Υπουργείο Εξωτερικών δεν εξεπλάγη από την επιχείρηση της Τουρκίας να οριοθετήσει ΑΟΖ με τις χώρες με ακτογραμμή στο Λεβάντε (Συρία, Λίβανο, Ισραήλ). Είναι γνωστές οι ιδιότυπες αντιλήψεις της Άγκυρας για τη μη ύπαρξη υφαλοκρηπίδας νησιών, όπως της Κύπρου —μάλιστα όχι μόνο της ελεύθερη Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και των κατεχόμενων εδαφών που συνιστούν το ψευδοκράτος. Ωστόσο, οι κακές σχέσεις του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Μπασάρ αλ Άσαντ τα τελευταία 15 χρόνια είχαν περιθωριοποιήσει τέτοιες προτάσεις.
Καταλήγοντας, οι Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες, κυρίως για κράτη της Μεσογείου, εμπορικά σταυροδρόμια-περάσματα μεταξύ της Ευρώπης και της Αφρικής, αποτελούν ύψιστα ζητήματα διπλωματίας και γεωστρατηγικής πολιτικής που ενδέχεται, όπως έχει δείξει η ιστορία, να επηρεάσουν τις ευρύτερες σχέσεις μεταξύ των κρατών και να λειτουργήσουν ως αφορμές για περαιτέρω διαμάχες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Η Τουρκία και η παράνομη οριοθέτηση ΑΟΖ με τους τζιχαντιστές της Συρίας, naftemporiki.gr, διαθέσιμο εδώ
- Διπλωματικές πηγές προς Τουρκία: Μεταβατική η κατάσταση στη Συρία, δεν νομιμοποιεί καμία συμφωνία, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
