Της Πελαγίας Τριχάκη,
Στις Άλπεις του Γιώργου Λάνθιμου οι χαρακτήρες —όπως και οι ερμηνείες τους— είναι αν μη τι άλλο «λανθιμικοί»· άβολοι, αφύσικοι, σαν προγραμματισμένοι. Η φυσικότητα των αντιδράσεων και των συμπεριφορών είναι κάτι ίσως διαμετρικά αντίθετο από το σκηνοθετικό στυλ του Λάνθιμου. Ποιες είναι όμως οι «Άλπεις»; Σίγουρα δεν πρόκειται εδώ για τις γνωστές ευρωπαϊκές οροσειρές, αν και από αυτές εμπνεύστηκε το όνομά της η ομάδα των τεσσάρων ατόμων που εμφανίζονται ως «σωτήρες», ως «λυτρωτές» απέναντι στους πενθούντες γονείς, συντρόφους, φίλους. Αλλά τελικά ποιον προσπαθούν να σώσουν, τους πενθούντες ή τους εαυτούς τους;
Πρόκειται, με λίγα λόγια, για μια ομάδα που προσφέρει ένα ιδιόμορφο είδος υπηρεσιών: Το κάθε μέλος προσεγγίζει πρόσωπα που μόλις έχασαν κάποιον κοντινό, αγαπημένο τους άνθρωπο και προσφέρεται να τον αντικαταστήσει, υποδυόμενο τον χαρακτήρα του και επαναλαμβάνοντας διαλόγους και τις ατάκες του. Υπόσχεται σταδιακό μετριασμό, μέχρι και εξαφάνιση του πένθους, της στεναχώριας, του κενού. «Κάθε τέλος είναι μια νέα αρχή, ίσως και καλύτερη» και «για τις πρώτες τέσσερεις επισκέψεις δεν θα επιβαρυνθείτε». Σαν διαφημιστικό σποτάκι στην τηλεόραση, η απώλεια και οι στενοί συναισθηματικοί δεσμοί, που ο θάνατος βίαια αρπάζει, γίνονται μέρος στο παιχνίδι του καπιταλισμού με μεγάλη ευκολία. Να αποκομίσεις κέρδος από τα πάντα, ακόμα και από την πικρία της απώλειας. Και οι άνθρωποι, συναισθηματικά ευάλωτοι, σε άρνηση να αντιμετωπίσουν την σκληρή αλήθεια, δέχονται χωρίς δεύτερη σκέψη τις υπηρεσίες, για να καλυφθεί το κενό.
Καλύπτεται όμως το κενό; Αντικαθίσταται η μοναδικότητα του κάθε ανθρώπου; Από ό,τι φαίνεται, όση προσπάθεια κι αν καταβάλεις, όσες φορές και αν επαναλάβεις τις ατάκες των άλλων ανθρώπων μέχρι να τις κάνεις δικές σου, το κενό δεν καλύπτεται και η μοναδικότητα παραμένει χωρίς να αντικαθίσταται. Οτιδήποτε άλλο δεν είναι παρά ένα αποτυχημένο, ψεύτικο υποκατάστατο που δεν γεμίζει το κενό και δεν λύνει το πρόβλημα, παρά μόνο το μεγαλώνει και γίνεται το μαχαίρι που ξύνει την πληγή.
Και για την ίδια την ομάδα; Τι σημαίνει να είσαι «όρος των Άλπεων», τι σε κάνει να θες να είσαι «όρος των Άλπεων»; Το χρηματικό αντάλλαγμα; Μάλλον όχι. Ούτε μια φορά δεν προβάλλεται στην ταινία η απόδοση της χρηματικής αμοιβής στους παρέχοντες την «υπηρεσία». Μήπως, τότε, το δελεαστικό είναι το ψυχικό αντάλλαγμα, που ευελπιστούν οι «Άλπεις» να αποκομίσουν; Μάλλον ναι. Μια επιχείρηση «κάλυψης συναισθηματικών κενών», όχι για τους άλλους στην τελική, αλλά για τους ίδιους. Να ενταχθούν οι ίδιοι σε μια οικογένεια, να γίνουν οι ίδιοι μέρος ενός δεσμού. Να απαλύνουν, να καλύψουν την απώλεια που ποτέ δεν καλύφθηκε. Αναζητούν αυτό που έχασαν ή που ποτέ δεν είχαν. Αναζητούν την επιβεβαίωση, τη συντροφικότητα, την τρυφερότητα, έστω ψεύτικη και θεατρική.
Όσο, όμως, και αν προσπαθήσουμε να πείσουμε τους εαυτούς μας ότι αυτό αρκεί, ότι μπορούμε να βρούμε έναν αντικαταστάτη που θα μας κάνει χαρούμενους, γνωρίζουμε όλοι ότι η αλήθεια είναι μία και αμετάβλητη: Ο κάθε άνθρωπος είναι ιδιαίτερος, μοναδικός, με τη δική του ξεχωριστή ομορφιά· ένα συνονθύλευμα εμπειριών, ερεθισμάτων, σκέψεων, αντιδράσεων, συμπεριφορών, που κανένας δεν μπορεί να μιμηθεί απόλυτα, ούτε καν να προσεγγίσει. Και κάθε ανθρώπινη σχέση, κάθε ξεχωριστός συναισθηματικός δεσμός είναι μια μοναδική ιστορία, γιατί αποτελείται από δύο μοναδικούς και αναντικατάστατους ανθρώπους.
Ας αποδεχθούμε λοιπόν την απώλεια, υπό την οποιαδήποτε μορφή της. Ας τη βιώσουμε, ας μην την απαρνηθούμε. Νιώσε τον πόνο και το πένθος, γιατί το βάρος της άρνησης είναι ακόμα πιο επώδυνο από τον ίδιο τον θάνατο. Τα υποκατάστατα είναι ψεύτικα, ο πόνος όμως είναι αληθινός και ζωτικός. Είναι αυτός που μας κάνει αυτούς που είμαστε, γιατί τον βιώνουμε με έναν δικό μας τρόπο, με δικά μας συναισθήματα, χωρίς υποκρισία και τυπικότητες. Είναι κάτι που πηγάζει από τα έσω μας, χωρίς να καταβληθεί η οποιαδήποτε προσπάθεια· αυθόρμητα, ανθρώπινα και απλά.
ΕΔΝΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Άλπεις, athinorama.gr, διαθέσιμο εδώ
