Του Δημήτρη Κυριαζή,
Λογοτεχνικά κείμενα με βαθιά κριτική στις υφιστάμενες κοινωνικές δομές βρίσκονται σε έλλειψη. Το έλλειμα αυτό δεν αφορά μόνο την προσφορά ανάλογων βιβλίων στην αγορά αλλά και το πεδίο του στοχασμού και της αμφισβήτησης που ενδέχεται να προσφέρει ένας γραπτός λόγος πνιγμένος στις μεταφορές και τις ακυριολεξίες, οι οποίες όμως δεν παύουν να σαγηνεύουν και να ωριμάζουν πολιτικές συνειδήσεις. Ο «Πύργος» είναι ένα τέτοιο παράδειγμα και ο Κάφκα ένας βαθιά επικριτικός φετιχιστής της μεταφορικής-συνυποδηλωτικής χρήσης της γλώσσας.
Η καφκική γραφειοκρατία, που συμβολίζεται με τον «Πύργο», εμπεριέχει όλα εκείνα τα στοιχεία μίας δύσβατης και απρόσιτης δομής, στα χέρια της οποίας έχει αφεθεί η ρύθμιση της κοινωνίας στο σύνολό της. Κανένας εξωτερικός κι εσωτερικός παράγοντας δεν δύναται να την κατανοήσει και να την περιγράψει γλαφυρά, εκτός από τους εξειδικευμένους και υπερ-καταρτισμένους υπαλλήλους, που αποτελούν την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Με τέτοιους ανθρώπους έρχεται αντιμέτωπος στο έργο του ο πρωταγωνιστής, ο οποίος έχει αναλάβει τον ρόλο του τοπογράφου και που σκόπιμα, κατά τη γνώμη μου, δεν του έχει δοθεί ούτε όνομα, παρά μόνο το γράμμα «Κ». Συνειρμικά σκεπτόμενοι, εύκολα βρίσκουμε ομοιότητες με το σήμερα. Αυτή η απογύμνωση από τα κοινωνικά χαρακτηριστικά των ανθρώπων, το ίδιο το όνομα δηλαδή, δεν αφορά μόνο τον καφκικό ήρωα.
Πόσο βολικό για έναν απρόσωπο, ακαθόριστο και πανταχού παρόν, την ίδια στιγμή, μηχανισμό να προσλαμβάνει τους πολίτες ως απλές υπολογιστικές μονάδες που δεν αξίζουν ούτε όνομα να έχουν; Το σύγχρονο φαινόμενο «Κ» ίσως να συνδέεται με τη συνεχώς διευρυμένη χρηματιστική οικονομία των μετοχών, των crypto κλπ που συνεπάγεται όλα αυτά τα μέτρα «δικαιοσύνης» και «διαφάνειας» (social credit system, αριθμός του πολίτη, πόλεμος στην «φοροδιαφυγή» και όλα τα σχετικά παραδείγματα). Όποιος παραβλέπει αυτήν την διαδικασία από-ανθρωποποίησης τότε ο δρόμος για την μετά-ανθρώπινη ηγεμονία ανοίγει όλο και πιο διάπλατα. Που να μπει στο παιχνίδι για τα καλά και η τεχνητή νοημοσύνη. Το πιο πιθανό ο άνθρωπος να αποκηρυχθεί ως ένα αισχρό βουλησιαρχικό όν, που καταστρατηγεί την κοινωνική ευρυθμία και την ορθότητα της γνώσης και της εγκυρότητας, όπως ακριβώς περιγράφει και ο Κάφκα στο έργο του. Ήδη στα ταμία πολυεθνικών εταιριών δεν εξυπηρετούν υπάλληλοι αλλά τα λογισμικά.
Η ανθρώπινη δράση θεωρείται αναξιόπιστη και αναποτελεσματική και αδυνατεί ο ανθρώπινος νους να αναλάβει αποφάσεις αμερόληπτα και δίκαια, αφού ο ορθολογισμός του συγκρούεται με τη συναισθηματική φόρτιση. Γιατί να μην αντικατασταθεί από ένα λογισμικό που έχει προγραμματιστεί να αυτοβελτιώνεται συνεχώς και μπορεί να συλλέξει, να εντοπίσει και να παραθέσει δεδομένα πολύ πιο γρήγορα από έναν άνθρωπο και χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις. Εμείς έτσι κι αλλιώς πηγαίνουμε στον ψυχολόγο μπας και γίνουμε η υποφερτή εκδοχή των λαθών μας. Δεν είμαστε προγραμματισμένοι για τέτοια αρτιότητα στην πνευματική και σωματική μας εργασία…
Αυτή η αρχή αποτελεί μία από τις προκλήσεις της από εδώ και πέρα Δημοκρατίας, της οποίας τα θεμέλια έχουν ήδη αρχίσει να σχηματίζονται στο επίπεδο των ιδεών. Και αυτό ξεκινάει ήδη από την πορεία της σύγχρονης γραφειοκρατίας, που ψηφιοποιείται και εισέρχεται σταδιακά στον εικονικό υπερκόσμο. Πρακτικές τύπου “gov”, ψηφιακής διακυβέρνησης, ψηφιακών μεθόδων διδασκαλίας κλπ στρώνουν το χαλί των συνειδήσεων που ευνοούν αυτόν τον ολοκληρωτισμό του μετα-ανθρωπισμού. Όσο οι ίδιοι οι άνθρωποι θεωρούν τον εαυτό τους ανίκανο να αναλαμβάνει τις ευθύνες για τη ζωή τους, τόσο η ανθρωπότητα κυριολεκτικά θα χάνει. Και το χειρότερο είναι ότι κριτικά κείμενα σαν του Κάφκα —πέρα από το ότι είναι δυσεύρετα— εκδίδονται κι αυτά ψηφιακά…
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Ο ΠΥΡΓΟΣ, politeianet.gr, διαθέσιμο εδώ
