Της Αναστασίας Λιάκου,
Ένα στα χίλια νεογνά που γεννιούνται παγκοσμίως εμφανίζουν συγγενή ραιβοϊπποποδία, μια από τις συχνότερες, αλλά δυνητικά αναστρέψιμες, παραμορφώσεις των ποδιών κατά τη γέννηση. Αν ρίξουμε μια ματιά στα ποδαράκια τους, τότε το ένα ή μπορεί και τα δύο πόδια του νεογνού να εμφανίζονται μικρότερα, με μια στροφή προς τα κάτω και έσω, αποκτώντας ένα σχήμα που μοιάζει με δρεπάνι. Χαρακτηριστικά σημεία αυτού το ποδιού είναι:
- Η απαγωγή (απομάκρυνση από τη μεσότητα) του προσθίου τμήματος του ποδιού.
- Η αυξημένη κοίλανση της καμάρας.
- Η ραιβότητα στο οπίσθιο τμήμα του ποδιού, όπου η πτέρνα στρέφεται προς τα έσω.
- Η ιπποποδία, δηλαδή η μόνιμη πελματιαία κάμψη του ποδιού.
Η παραμόρφωση αυτή συμβαίνει λόγω βράχυνσης στους τένοντες του άκρου ποδός και, κυρίως, του Αχιλλείου τένοντα. Ο τένοντας αυτός παρουσιάζεται μικρότερος και σφιχτότερος απ’ όσο θα έπρεπε, εξαναγκάζοντας το πόδι στη χαρακτηριστική, πλέον, έσω και κάτω στροφή. Τα ακριβή αίτια που επάγουν αυτήν την τενόντια βράχυνση κατά τη διάρκεια της κύησης δεν έχουν εξακριβωθεί, αλλά γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες έχουν συσχετιστεί. Συγκεκριμένα:
- Τα αγόρια έχουν δύο φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να εμφανίσουν συγγενή ραιβοϊπποποδία σε σχέση με τα κορίτσια.
- Αν ένας γονέας ή κάποιο παιδί εμφανίσει την πάθηση, τότε το επόμενο παιδί έχει αυξημένη πιθανότητα να την παρουσιάσει και αυτό. Στο 25% των περιπτώσεων, μάλιστα, υπάρχει οικογενειακό ιστορικό.
- Παθήσεις, όπως η δισχιδής ράχη, η εγκεφαλική παράλυση, η τρισωμία 18 αυξάνουν τον κίνδυνο.
- Το ολιγοϋδράμνιο (μειωμένη ποσότητα αμνιακού υγρού στην κύηση) αυξάνει, επίσης, τον κίνδυνο, όπως και,
- Το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ και η χρήση ψυχοτρόπων ουσιών κατά την κύηση.
Η παραμόρφωση αυτή ταξινομείται σε δύο κατηγορίες, ανάλογα με το αν υπάρχουν συνοδές παθήσεις στο νεογνό. Έτσι, διαχωρίζεται σε:
- Ιδιοπαθή συγγενή ραιβοϊπποποδία. Η πιο κοινή μορφή, όπου το νεογνό δεν εμφανίζει συνοδές παθήσεις.
- Μη ιδιοπαθή, όπου το νεογνό φέρει συνοδές παθήσεις, όπως η αρθρογρύπωση και η δισχιδής ράχη που αυξάνουν την ανθεκτικότητα της παραμόρφωσης, επιμηκύνοντας τη διάρκεια της θεραπείας.
Ο γονέας, βλέποντας την παραμόρφωση στο πόδι του παιδιού του, είναι λογικό να ανησυχήσει για το ενδεχόμενο έντονου πόνου, όμως, η συγγενής ραιβοϊπποποδία είναι ανώδυνη και δε γίνεται αντιληπτή από το νεογνό. Ωστόσο, η απουσία πόνου δεν πρέπει να εφησυχάζει τους γονείς, καθώς η παραμόρφωση του ποδιού εμποδίζει το παιδί να σταθεί και να περπατήσει φυσιολογικά και μάλιστα δεν υποχωρεί χωρίς την κατάλληλη θεραπευτική παρέμβαση. Όταν το παιδί που δεν έχει υποβληθεί σε θεραπεία ξεκινήσει να κάνει τα πρώτα του βήματα, θα έρθει αντιμέτωπο με ένα πόδι σκληρό, δυσκίνητο, μικρότερο σε μέγεθος και στραμμένο προς τα κάτω και έσω. Για να μπορέσει να περπατήσει, τοποθετεί το βάρος του στο πλαϊνό μέρος ή στην κορυφή του πέλματος, αναπτύσσοντας ένα μη φυσιολογικό πρότυπο βάδισης. Στην πορεία, προκύπτουν επώδυνοι κάλοι, πληγές με συνοδές επιμολύνσεις στο πόδι, αδυναμία εύρεσης υποδημάτων, αλλά και αστάθεια στη βάδιση με το παιδί να κουτσαίνει. Όσο η θεραπεία καθυστερεί μετά τη γέννηση, τόσο πιο δύσκολη γίνεται η χειρουργική αποκατάσταση και αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης αρθρίτιδας. Τέλος, πρέπει να τονιστεί και το ψυχολογικό αντίκτυπο, καθώς η εικόνα ενός παραμορφωμένου ποδιού σε συνδυασμό με τη δυσκολία στη βάδιση γεμίζουν το παιδί με αρνητικά συναισθήματα προς την εικόνα του εαυτού του.
Η διάγνωση της συγγενούς ραιβοϊπποποδίας τίθεται με βάση την εικόνα της παραμόρφωσης. Πολλές φορές, γίνεται αντιληπτή ακόμα και πριν τη γέννηση του μωρού κατά τη διάρκεια του υπερήχου. Το γεγονός αυτό, δίνει στους γονείς τον χρόνο να μάθουν για την πάθηση, να έρθουν σε επαφή με έναν ορθοπεδικό και να προετοιμάσουν μαζί του το θεραπευτικό πλάνο. Η διάγνωση μπορεί να τεθεί φυσικά και κατά τη γέννηση του παιδιού με κρίσιμη την άμεση έναρξη της θεραπείας, ούτως ώστε να επιτευχθεί ένα άριστο αποτέλεσμα με τη μικρότερη δυνατή ταλαιπωρία γονέων και παιδιού.
Έτσι, λοιπόν, η θεραπεία της συγγενούς ραιβοϊπποποδίας ξεκινά άμεσα μια με δύο εβδομάδες μετά τη γέννηση, όσο ακόμα οι τένοντες, οι μύες και τα οστά του παιδιού είναι εξαιρετικά εύπλαστα. Στόχος η απόκτηση ενός υγιούς, ευκίνητου, ανώδυνου ποδιού με ένα φυσιολογικό πρότυπο βάδισης στο οποίο το πέλμα ακουμπά στο έδαφος. Η αρχική θεραπεία ανεξαρτήτως βαθμού και σκληρότητας της παραμόρφωσης είναι η μέθοδος Ponseti. Ο γιατρός Ignacio V. Ponseti ανέπτυξε τη δεκαετία του 1950 μια εύκολη, λιγότερο επίπονη και φθηνότερη μέθοδο που μπορεί να εφαρμοστεί παγκοσμίως, αντικαθιστώντας τις πολλαπλές χειρουργικές επεμβάσεις που απαιτούνταν έως τότε για τη θεραπεία της πάθησης, προσφέροντας μια ποιότητα ζωής σε παιδιά όλων των οικονομικών επιπέδων.
Η μέθοδος Ponseti περιλαμβάνει διαδοχικούς εβδομαδιαίους χειρισμούς από ιατρό ορθοπεδικό και ακινητοποίηση σε μηροκνημοποδικό γύψο. Το πόδι του παιδιού εκτείνεται και τοποθετείται κάθε εβδομάδα με τους κατάλληλους χειρισμούς ένα βήμα πιο κοντά στη σωστή ανατομική θέση και ακινητοποιείται με έναν διαφορετικό ανά εβδομάδα γύψο, ο οποίος εκτείνεται από το πέλμα έως τον μηρό. Η διαδικασία αυτή της εβδομαδιαίας έκτασης, χειρισμών και ακινητοποίησης συνεχίζεται μέχρι το πόδι να βελτιωθεί σημαντικά. Αυτό μπορεί να διαρκέσει για 6-8 εβδομάδες. Στη συνέχεια, με το πέρας των γύψων, οι περισσότεροι ασθενείς υποβάλλονται σε διαδερμική επιμήκυνση του Αχιλλείου τένοντα, μια μικροεπέμβαση που γίνεται υπό τοπική αναισθησία. Ακολουθεί η τοποθέτηση του τελευταίου γύψου για 3 εβδομάδες.
Ακόμα και μετά την επιτυχή επιδιόρθωση του ποδιού, αυτό έχει την τάση επαναφοράς στην προηγούμενη θέση, για αυτό απαιτείται εξασφάλιση της παραμονής του ποδιού στη διορθωμένη θέση με τη χρήση ειδικού νάρθηκα για τα επόμενα χρόνια. Έτσι, για τους πρώτους 3 μήνες, το παιδί πρέπει να φορά τον νάρθηκα (ειδικά παπούτσια που ενώνονται μεταξύ τους με μία σταθερή μεταλλική μπάρα) καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας, ενώ για τα επόμενα 3 χρόνια, μόνο τη νύχτα και τους μεσημεριανούς ύπνους. Η τήρηση αυτού του προγράμματος είναι πολύ σημαντική, καθώς ο κυριότερος λόγος επανεμφάνισης της παραμόρφωσης είναι η διακοπή χρήσης του νάρθηκα.
Παρ’ ότι οι περισσότερες περιπτώσεις συγγενούς ραιβοϊπποποδίας επιλύονται με τη μέθοδο Ponseti, μερικά παιδιά, ειδικά αυτά με συνοδές παθήσεις, εμφανίζουν μια άκαμπτη και σταθερή παραμόρφωση, ακόμα και μετά την ορθή ολοκλήρωση του θεραπευτικού πλάνου. Σε αυτήν τη συνθήκη, περαιτέρω χειρουργικές επεμβάσεις απελευθέρωσης τενόντων είναι απαραίτητες. Οι τένοντες, δηλαδή, κόβονται και τοποθετούνται σε μια άλλη θέση στην οποία εμφανίζουν λιγότερη δυσκαμψία. Αυξημένη πιθανότητα να οδηγηθούν σε περαιτέρω χειρουργικές επεμβάσεις έχουν και τα παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας στα οποία η εφαρμογή και ολοκλήρωση της μεθόδου Ponseti δεν έγινε εγκαίρως στα πρώτα χρόνια της ζωής, όπου τένοντες, μύες και οστά εμφανίζουν τη μέγιστη ευπλαστότητα.
Η συμμόρφωση στη χρήση του νάρθηκα είναι το κλειδί για ένα άριστο αποτέλεσμα, όμως μπορεί να αποτελέσει πρόκληση για τους γονείς. Είναι λογικό, πως ο οποιοσδήποτε από εμάς θα δυσκολευόταν να προσαρμοστεί στην ολοήμερη επιβολή του περίεργου αυτού νάρθηκα, πόσο μάλλον ένα μικρό παιδί που έχει αρχίσει να κάνει τα πρώτα του βήματα με όρεξη για παιχνίδι και ενέργεια να ανακαλύψει τον κόσμο. Ωστόσο, οι γονείς μπορούν με υπομονή να λάβουν υπόψιν τις ακόλουθες συμβουλές που διευκολύνουν την προσπάθειά τους:
- Κάντε το διασκεδαστικό! Παίξτε με το παιδί σας όταν φοράει τον νάρθηκά του. Κάντε απαλές ασκήσεις και παιχνίδια με κλωτσιές. Χρησιμοποιήστε τη μπάρα για να τα βοηθήσετε να λυγίσουν και να ισιώσουν τα γόνατά τους.
- Κάντε το ρουτίνα. Μετά τους πρώτους τρεις μήνες, το παιδί σας θα χρειάζεται το στήριγμα μόνο κατά τη διάρκεια της νύχτας και του ύπνου. Κάντε το στήριγμα μέρος της ρουτίνας ύπνου τους. Θα καταλάβουν ότι το να κοιμηθείς σημαίνει να φοράς τον νάρθηκα.
- Προσθέστε ένα μαλακό επίθεμα. Ένα μαλακό επίθεμα στη μεταλλική ράβδο κάνει τον νάρθηκα πιο άνετο. Έχει, επίσης, το πλεονέκτημα ότι προστατεύει τα έπιπλα και τις συσκευές στο σπίτι σας.
- Αποφύγετε τις κρέμες. Οι κρέμες ή οι λοσιόν μπορούν να επιδεινώσουν τα προβλήματα του δέρματος. Είναι φυσιολογικό, το πόδι του παιδιού σας να εμφανίσει κάποια ερυθρότητα. Αλλά οι φουσκάλες μπορεί να σημαίνουν ότι η φτέρνα γλιστράει έξω από το στήριγμα. Γι’ αυτό, φροντίστε να δένετε σταθερά τα παπούτσια για να μην γλιστράει το πόδι και ελέγχετε συχνά το πόδι του παιδιού σας, για να βεβαιωθείτε ότι δεν δημιουργούνται φουσκάλες.
- Αποτρέψτε την ολίσθηση. Μερικές φορές, το πόδι συνεχίζει να γλιστράει έξω από το στήριγμα. Βεβαιωθείτε ότι ο ιμάντας είναι σφιχτός. Οι διπλές κάλτσες μπορούν, επίσης, να βοηθήσουν να κρατήσει το παπούτσι σταθερά στο πόδι. Ένας φυσιοθεραπευτής μπορεί να συστήσει άλλα βήματα για να βεβαιωθεί ότι το παπούτσι είναι άνετο στο πόδι.
Κλείνοντας, κάθε γονέας περιμένει με ανυπομονησία τη γέννηση του παιδιού του. Όταν μαθαίνει ότι το παιδί του πρόκειται να εμφανίσει μια σημαντική παραμόρφωση, όπως η συγγενής ραιβοϊπποποδία, είναι λογικό να ανησυχεί για τα επόμενα βήματα. Η συμμόρφωση σε εβδομαδιαίους γύψους, νάρθηκες και τοπικές επεμβάσεις σίγουρα απαιτούν μεγάλη υπομονή και επιμονή, αλλά αποτελούν απαραίτητα μέσα για την άριστη θεραπεία μιας πολύ συχνής παραμόρφωσης των ποδιών των νεογνών.
Με την άμεση έναρξη της κατάλληλης θεραπείας το παιδί σας θα μπορέσει να παίζει, να τρέχει, να αθλείται δίχως πόνο και προβλήματα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
