Της Μαριάνθης Κοκοράκη,
Η «φωτεινή» και λαμπρή γιορτή των Χριστουγέννων, η οποία αποπνέει ζεστασιά και οικογενειακές στιγμές, εορτάζεται αδιάκοπα από τα βάθη των αιώνων έως και τη σημερινή σύγχρονη εποχή. Όμως, πότε ήταν η πρώτη φορά που γιορτάστηκαν τα Χριστούγεννα και από που ξεκίνησε και έπειτα καθιερώθηκε ως επίσημη εορτή; Κατά αυτόν τον τρόπο, θα ξεκινήσουμε ένα μεγάλο και μακρινό ταξίδι, οδεύοντας προς το μακρινό παρελθόν και θα σκιαγραφήσουμε με αυτόν τον τρόπο, την «εικόνα» των πρώτων Χριστουγέννων, που γιορτάστηκαν ποτέ.
Αρχικά, πρέπει να αναφερθεί το γεγονός πως πριν την επίσημη καθιέρωση της εορτής των Χριστουγέννων, κάθε 25 Δεκεμβρίου, η γέννηση του Χριστού γιορταζόταν σε διαφορετικές ημερομηνίες, ανάλογα πάντα με τον τόπο και την θρησκευτική παράδοση. Κατά τα πρώιμα χρόνια του Χριστιανισμού, στις ανατολικές χώρες γιόρταζαν τα Χριστούγεννα στις 6 Ιανουαρίου, όπου την ημέρα εκείνη την ονόμαζαν Επιφάνεια ή Επιφανεία, πιστεύοντας ακράδαντα πως εκείνη η μέρα αποτελούσε την «πραγματική» ημέρα γέννησης του Ιησού. Η αίρεση των Γνωστικών, η οποία τοποθετούσε τα Χριστούγεννα στις 6 Ιανουαρίου, δεν γιόρταζε την φυσική γέννηση του Χριστού, αλλά την «Ιορδάνη γέννηση του Ιησού». Με βάση την πίστη των Γνωστικών, κατά την γέννησή του, ο Χριστός είχε ανθρώπινη φύση και κατά την Βάπτισή του έγινε και Θεός.
Επίσημα, τα Χριστούγεννα εορτάστηκαν για πρώτη φορά στις 25 Δεκεμβρίου του 336 στη Ρώμη. Η εκκλησία αποφάσισε να καθιερώσει τα Χριστούγεννα να γιορτάζονται κάθε 25 Δεκέμβρη και ο λόγος, που αποφασίστηκε, αναφέρεται ξεκάθαρα στον λόγο του πάπα Γρηγόριου Α’: «Να μετατραπούν βαθμιαίως οι γιορτές των εθνικών (δηλαδή των πιστών της παλαιάς θρησκείας) σε χριστιανικές». Επίσης, στις 25 του μήνα Δεκέμβρη, γιορτάζονταν έτσι και αλλιώς, τα Σατουρνάλια και η γέννηση του «αήττητου ήλιου», γνωστή και ως “Dies Natalis Invicti Solis”, δηλαδή ημέρα γέννησης του Ανίκητου Ήλιου, όπου αργότερα ταυτίστηκε με τον εορτασμό του θεού Μίθρα. Με βάση τα παραπάνω, κρίθηκε από την εκκλησία της Ρώμης πως η 25η Δεκεμβρίου αποτελεί την «καλύτερη» και ιδανικότερη ημερομηνία τοποθέτησης του εορτασμού των Χριστουγέννων, ώστε να υπερισχύσει των παγανιστικών εορτών, που η ύπαρξή τους ήταν ακόμα φανερή κατά τα πρώιμα έτη του Χριστιανισμού.
Επί πάπα Ιουλίου Α’ (336-332) τα Χριστούγεννα γιορτάζονταν μαζί με τα Θεοφάνεια, και από τότε και στο εξής άρχισαν να γιορτάζονται ξεχωριστά, με τα Χριστούγεννα να γιορτάζονται στις 25 Δεκεμβρίου κάθε έτους και τα Θεοφάνεια στις 6 Ιανουαρίου. Η εορτή της γεννήσεως του Ιησού, πέρασε από την Δύση στην Ανατολή, το έτος 376. Σύμφωνα με την παράδοση της εποχής, η πρώτη ομιλία που έγινε για την πρώτη εορτή των Χριστουγέννων, πραγματοποιήθηκε από τον Μέγα Βασίλειο στην Καισάρεια της Καππαδοκίας. Λίγα χρόνια αργότερα, και συγκεκριμένα το 386, αυτός που παρότρυνε την εκκλησία της Αντιόχειας να γιορτάζει την γέννηση του Χριστού στις 25 Δεκεμβρίου ήταν ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος.
Μάλιστα, από εκείνη την εποχή και έπειτα, τα Χριστούγεννα άρχισαν να γιορτάζονται και στο Βυζάντιο, με πηγές της εποχής εκείνης να αναφέρουν: «Ακόμη και στην Κωνσταντινούπολη, το κέντρο της Αυτοκρατορίας, καθιερώθηκε η γιορτή των Χριστουγέννων εκείνη την εποχή». Το 380 θεωρείται ένα έτος ορόσημο για την Κωνσταντινούπολη, αφού γιορτάστηκαν για πρώτη φορά τα Χριστούγεννα, ενώ αξίζει να αναφερθεί πως ο Γρηγόριος ο Θεολόγος εκφώνησε τον πρώτο εορταστικό λόγο ανήμερα των Χριστουγέννων: «Χριστός γεννᾶται, δοξάσατε, Χριστός ἐξ ουρανῶν, ἀπαντήσατε, Χριστός ἐπί γῆς, ὑψώθητε». Επίσης, σχεδόν δύο αιώνες αργότερα, ο Ιουστινιανός, το 526, απαγόρευσε τις εργασίες και τα δημόσια έργα και ανακήρυξε τα Χριστούγεννα ως αργία. Τέλος, έως τον 10ο αιώνα, και μετά την δράση των ιεραποστόλων σε παγανιστικές ευρωπαϊκές φυλές, όλα τα έθνη της Ευρώπης γιόρταζαν πλέον τα Χριστούγεννα στις 25 Δεκεμβρίου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γιατί γιορτάζουμε τα Χριστούγεννα σαν σήμερα, 25 Δεκεμβρίου, athensvoice.gr, διαθέσιμο εδώ
- Χριστούγεννα: Γιατί επιλέχθηκε η 25η Δεκεμβρίου ως ημέρα εορτασμού της Γέννησης του Χριστού, alfavita.gr, διαθέσιμο εδώ
- Χριστούγεννα: Πότε καθιερώθηκε η γιορτή και τι ακριβώς γιορτάζουμε, newsbomb.gr, διαθέσιμο εδώ
