Του Κυριάκου Αθανασιάδη,
Η ιστορία του κινηματογράφου ξεκίνησε από τα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα και η εξέλιξη της κινούμενης εικόνας μέχρι σήμερα είναι κατά γενική ομολογία αξιοθαύμαστη. Ενώ οι πρώτες «ταινίες» που παρουσιάστηκαν στο ευρύ κοινό αποτελούσαν μικρά σκετσάκια της καθημερινότητας, όπως το τρένο που φτάνει στον σταθμό ή η έξοδος των εργατών από το εργοστάσιο, σύντομα έγινε η «παντρειά» μεταξύ της σύγχρονης αυτής τεχνολογίας και της ανθρώπινης φαντασίας. Ο υπεύθυνος πίσω από αυτή τη δέσμευση δεν ήταν άλλος από τον κινηματογραφιστή, Ζωρζ Μελιές.
Ένας απλός ταχυδακτυλουργός που έτυχε να βρίσκεται στην πρώτη επίσημη προβολή των αδελφών Λυμιέρ στο Grand Cafe στις 28 Δεκεμβρίου του 1895, ημερομηνία που θεωρείται ως τα επίσημα γενέθλια του κινηματογράφου, και αμέσως ερωτεύτηκε τη νέα αυτή τέχνη. Όταν ζήτησε να αγοράσει την απίστευτη αυτή μηχανή που μπορούσε να ζωντανέψει τις εικόνες, τα αδέλφια αρνήθηκαν. Αυτό το μικρό πρόβλημα φυσικά δεν μπορούσε να σταθεί εμπόδιο στο όραμά του και έτσι κατασκεύασε τη δική του μηχανή από το μηδέν. Ωστόσο, σε αντίθεση με τους αδελφούς Λυμιέρ δεν ήθελε απλώς να απεικονίσει στιγμές της καθημερινής ζωής ή απλές εικόνες. Ο Ζωρζ Μελιές ήταν ένας οραματιστής και πίστευε ότι αυτή η νέα τεχνολογία μπορεί να ζωντανέψει όλες τις ιστορίες και τα παραμύθια που είχε σκεφτεί το ανθρώπινο μυαλό.
Χωρίς να φοβηθεί τα έξοδα και το ρίσκο, δημιούργησε ένα μεγάλο στούντιο από γυαλί στην αυλή του σπιτιού του, καθώς χρειαζόταν φυσικό φως, πράγμα δύσκολο για τα δεδομένα της εποχής, βρήκε ηθοποιούς του θεάτρου που διηύθυνε, το θέατρο του γνωστού μάγου Χουντίνι, για να πρωταγωνιστήσουν στις ιστορίες του και ξεκίνησε να γράφει σενάρια. Μέσα από τη μεγάλη του φαντασία ξεπήδησαν πάνω από πεντακόσιες ταινίες μικρού μήκους, καθεμία εξ αυτών αποτελούσε και μία πρωτοπορία για την έβδομη τέχνη. Η πιο γνωστή ταινία του Μελιές ήταν το Ταξίδι στην Σελήνη (1902) η οποία αποτελεί την πρώτη ταινία επιστημονικής φαντασίας. Ο τίτλος της αποδίδει τη θεματική, καθώς πρόκειται για μια ομάδα εξερευνητών που πηγαίνει στο φεγγάρι με έναν πύραυλο και εκεί έρχεται αντιμέτωπη με τους ντόπιους εξωγήινους. Η εικόνα του πυραύλου να προσγειώνεται σε μία Σελήνη με ανθρώπινο πρόσωπο τραυματίζοντάς την είναι από τις πιο χαρακτηριστικές εικόνες στην ιστορία του σινεμά μέχρι και σήμερα. Ο Μελιές, επίσης, γύρισε την πρώτη ταινία τρόμου με όνομα Το Κάστρο του Διαβόλου, η οποία ίσως να μην μπορεί να τρομάζει το σύγχρονο κοινό, αλλά για τις αρχές του εικοστού αιώνα ήταν από τα πράγματα που κρατούσαν τα μικρά παιδιά ξύπνια τα βράδια. Έφερε στη μεγάλη οθόνη, επίσης, ιστορίες όπως ο «Άμλετ», η «Παράδοση του Τυρνάβου» και η ιστορία της Ζαν ντ’ Αρκ.
Ως ταχυδακτυλουργός ή μάγος, όπως αποκαλούταν τότε, δεν θα μπορούσε να μην αξιοποιήσει τις δυνατότητες που υπάρχουν στον κινηματογράφο για να φέρει στη μεγάλη οθόνη τις ιστορίες του. Από αυτοσχέδια ζωγραφισμένα σκηνικά και κοστούμια, μέχρι ειδικά εφέ, ώστε να εντυπωσιάσει με το πώς μπορούσε να κάνει συζήτηση με τον εαυτό του ή να πετάει το κεφάλι του ψηλά, ο δημιουργός αυτός αποδείκνυε συστηματικά ότι ήταν πολύ πιο μπροστά από την εποχή του. Σύντομα δημιούργησε και δεύτερο στούντιο και έφτιαξε τη δική του εταιρεία παραγωγής με όνομα Star Films. Ωστόσο, σύντομα ο ανταγωνισμός του σε Ευρώπη και Αμερική άρχισε να μεγαλώνει. Οι ταινίες ήταν υπερβολικά ακριβές και τα έσοδα ελάχιστα, με αποτέλεσμα το 1913 να κηρύξει πτώχευση. Λόγω της ανάγκης του για χρήματα, πούλησε τις περισσότερες από τις πομπίνες του για να γίνουν τακούνια και οδοντόβουρτσες και ο ίδιος έμεινε στην αφάνεια για αρκετό καιρό. Πέρα από τις οικονομικές δυσκολίες, ο θάνατος της πρώτης συζύγου του ήταν από τα πιο σκληρά χτυπήματα στην προσωπική του ζωή, πράγμα που τον ώθησε σ’ ένα ξέσπασμα να βάλει φωτιά στο γυάλινο στούντιο που είχε δημιουργήσει τις ιστορικές ταινίες του.
Πολλοί θεωρούσαν πως ο μεγάλος σκηνοθέτης είχε πεθάνει στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο μέχρι που τον βρήκαν στον σταθμό του Μονπαρνέ να πουλάει ζαχαρωτά και παιχνίδια. Χάρη σε δύο σκηνοθέτες, τον Ρενέ Κλερ και τον Πολ Γκίλσον, οι οποίοι ήταν μεγάλοι θαυμαστές του και είχαν εμπνευστεί από αυτόν, δρομολογήθηκε η αποκατάσταση του έργου του. Από τις τουλάχιστον πεντακόσιες ταινίες του πρώτου σκηνοθέτη στον κόσμο βρέθηκαν μόνο εβδομήντα περίπου. Όλες τους αποτελούν αριστουργήματα της εποχής και μελετώνται μέχρι και σήμερα στις σχολές κινηματογράφου σε όλο τον κόσμο. Το 1938 έχασε τη μάχη με τον καρκίνο σε ηλικία 78 ετών, αφού όμως είδε το έργο του να αναγνωρίζεται διεθνώς. Βραβεύτηκε το 1931 με τον Σταυρό της Λεγεώνας της Τιμής από τον Λουί Λυμιέρ. Το 2011 η ιστορία του αποτέλεσε έμπνευση για την ταινία Hugo, η οποία απέσπασε πέντε Όσκαρ.
Ο Ζωρζ Μελιές ήταν ο άνθρωπος που σκέφτηκε ότι το σινεμά δεν είναι μόνο για να δείχνει στιγμές της καθημερινότητας, αλλά μπορεί με την ανθρώπινη φαντασία να δημιουργήσει ολόκληρους κόσμους και ιστορίες. Ήταν ο πρώτος σεναριογράφος, σκηνοθέτης και παραγωγός από τον οποίο εμπνεύστηκαν γενιές κινηματογραφιστών και έθεσε τις βάσεις για τον κινηματογράφο όπως τον γνωρίζει ο κόσμος σήμερα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ζορζ Μελιές, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ζορζ Μελιές: Ανακαλύπτοντας το σινεμά, cinemagazine.gr, διαθέσιμο εδώ
- Georges Méliès: ένα βιογραφικό σημείωμα, cinephilia.gr, διαθέσιμο εδώ
