Του Δημήτρη Ανδριανόπουλου,
Τα τελευταία χρόνια, φαινόμενα έμφυλης βίας έχουν πάρει τεράστιες διαστάσεις στον χώρο του σχολείου. Το 2015 στο πλαίσιο του Ειδικού Ευρωβαρόμετρου 437, έρευνα που πραγματοποιήθηκε για τις διακρίσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση κατέδειξε ότι οι διακρίσεις με βάση τον σεξουαλικό προσανατολισμό και την ταυτότητα φύλου θεωρούνται η δεύτερη και η τρίτη πιο διαδεδομένη μορφή διακρίσεων στην ΕΕ.
Η SOGIESC (Sexual Orientation, Gender Identity/ Expression or Sex Characteristics) βία περιγράφει την έμφυλη βία που βασίζεται σε πολιτισμικούς κανόνες και προσδοκίες σχετικά με το φύλο και τους ρόλους που προκύπτουν από αυτό. Τις περισσότερες φορές, SOGIESC βία δέχονται έφηβα άτομα που είναι ή θεωρούνται ΛΟΑΤΚΙ. Εδραιώνεται στο αίσθημα φόβου, στην ενόχληση και την προκατάληψη εναντίον όσων δεν συμμορφώνονται με τους κυρίαρχους κανόνες για το φύλο και τη σεξουαλικότητα. Ο FRA-European Union Agency for Fundamental Rights το 2020 παρουσίασε έκθεση με θέμα “Along way to go for LGBT+ equality”, στην οποία γίνεται σαφές ότι το 53% των συμμετεχόντων με εύρος ηλικίας από 15 έως 17 ετών δήλωσε ότι έχει υποστεί διάκριση ενώ το 45% δήλωσε ότι έχει υποστεί διάκριση στον σχολικό χώρο. Σχολικές τάξεις, διάδρομοι, παιδικές χαρές, αποδυτήρια και το διαδίκτυο είναι μέρη, στα οποία η SOGIESC βία εκδηλώνεται πιο εύκολα.
Ενδιαφέρον έχει και η έρευνα της UNESCO Out In The Open (2016). Σύμφωνα με αυτή, η SOGIESC βία επηρεάζει όλους τους εμπλεκομένους στην εκπαίδευση και έχει αρνητικό αντίκτυπο στην ψυχική υγεία και στα αποτελέσματα της μαθησιακής διαδικασίας. Τα θύματα θέλοντας να προστατευθούν, παρουσιάζουν «αμυντικές διαδικασίες», όπως το να κρατούν κρυφή την ταυτότητά τους. Όταν, ωστόσο, την αποκαλύπτουν για να λυτρωθούν, παρατηρείται πως εμφανίζουν έντονο άγχους.
Στους περισσότερους φορείς εκπαίδευσης (σχολεία και φροντιστήρια) εφαρμόζονται πρακτικές ετεροκανονικότητας είτε ακούσια είτε εκούσια. Οι εκπαιδευτικοί, δηλαδή, αποθαρρύνουν τα παιδιά να ντύνονται με τον δικό τους τρόπο πιστεύοντας ότι η συγκεκριμένη ενδυμασία δεν συμβαδίζει με το φύλο των παιδιών. Επιπλέον, συχνά αποφεύγουν να χρησιμοποιούν το όνομα των παιδιών ή τους προσδιορισμούς που εκείνα έχουν ορίσει για το φύλο τους, με αποτέλεσμα να αισθάνονται πίεση μιας και δεν συμμορφώνονται με τους έμφυλους κανόνες. Τα συναισθήματα του άγχους και της πίεσης που αισθάνονται τα άτομα στην εφηβεία μπορεί να οδηγήσουν μακροπρόθεσμα σε οδυνηρές συνέπειες ειδικά σε σε περίοδο, κατά την οποία οικοδομούν την ταυτότητά τους, την αυτοεκτίμησή τους και αποκτούν κοινωνικές δεξιότητες. Η UNESCO έχει αναφέρει ότι το ποσοστό παιδιών που είναι ΛΟΑΤΚΙ+ δέχονται σχολική βία σε ποσοστό από 16% έως 85% σε σύγκριση με τα μη ΛΟΑΤΚΙ+ παιδιά.
Αξίζει να σημειωθεί, πως από την έκθεση της UNESCO “Out In The Open”, προκύπτει ότι άτομα που έχουν υποστεί SOGIESC βία, είναι πιο ευάλωτα στην ανάπτυξη κατάθλιψης, αισθήματος μοναξιάς και αυτοτραυματικών τάσεων. Έχει διαπιστωθεί επίσης, ότι οι μαθητές που αισθάνονται μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας ασχολούνται περισσότερο με τις εκπαιδευτικές τους υποχρεώσεις και με την ακαδημαϊκής τους εξέλιξη. Αντίθετα, ΛΟΑΤΚΙ μαθητές/τριες συχνά νιώθουν ότι δεν είναι μέλη της εκπαιδευτικής κοινότητας και αποκλείονται από εκπαιδευτικές διαδικασίες εξαιτίας των προκαταλήψεων και των διακρίσεων που υφίστανται.
Το 2018 το Συμβούλιο της Ευρώπης σε συνεργασία με την UNESCO παρουσίασε έκθεση με τίτλο ”Safe at School”. Μέσω αυτής της έκθεσης αναδεικνύεται η ανάγκη ο εκπαιδευτικός τομέας να εξασφαλίσει την πρόσβαση σε ασφαλή, μη βίαια και συμπεριληπτικά σχολεία για όλα τα παιδιά και κυρίως για όσα παιδιά είναι θύματα SOGIESC βίας να έχουν στήριξη και προστασία εντός αυτών. Σύμφωνα λοιπόν και με τον στόχο της Βιώσιμης Ανάπτυξης, που περιλαμβάνεται στην Ατζέντα του 2030, ήδη από το 2010 και έπειτα τα περισσότερα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης άρχισαν ή συνέχισαν τις προσπάθειες αντιμετώπισης της SOGIESC βίας προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι για ποιοτική εκπαίδευση, καλή υγεία και ευημερία για τους νέους και τις νέες.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ, Θάνος, Θ., Κογκίδου, Δ., Θεσσαλονίκη: ΤΖΙΟΛΑ, (2022)
- OUT IN THE OPEN Education sector responses to violence based on sexual orientation, gender identity/expression or sex characteristics in Europe, UNESCO, unesdoc.unesco.org, διαθέσιμο εδώ
- Safe at school: Education sector responses to violence based on sexual orientation, gender identity/expression or sex characteristics in Europe, UNESCO, rm.coe.int, διαθέσιμο εδώ
- A long way to go for LGBTI equality, fra.europa.eu, διαθέσιμο εδώ
