Του Χάρη Οικονόμου,
Οι συνθήκες κάλυψης των γεγονότων
Η Παλαιστίνη, και συγκεκριμένα η λωρίδα της Γάζας και της Δυτικής Όχθης, είναι επί χρόνια το επίκεντρο έντονης πολιτικής και στρατιωτικής σύγκρουσης. Οι αιματηρές διαμάχες μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων έχουν δημιουργήσει ένα ιδιαίτερα εχθρικό περιβάλλον για τον κλάδο της ειδησεογραφικής κάλυψης των γεγονότων. Οι δημοσιογράφοι καλούνται να μεταφέρουν πληροφορίες αναφορικά με συγκρούσεις που περιλαμβάνουν στρατιωτικές επιχειρήσεις, εξεγέρσεις, καταστολή από τις αρχές και, συχνά, τα αποτελέσματα του ισραηλινού στρατιωτικού κατευνασμού.
Η έρευνα της RSF αποκαλύπτει ότι η παρουσία δημοσιογράφων στην περιοχή της Παλαιστίνης καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολη λόγω της αυξημένης αστυνομικής καταστολής και της στρατιωτικής παρουσίας. Οι δημοσιογράφοι αντιμετωπίζουν καθημερινά κινδύνους από τις δυνάμεις ασφαλείας, οι οποίες συχνά αναγνωρίζουν την κριτική κάλυψη της σύγκρουσης ως απειλή.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε πως η κατάσταση επιδεινώνεται και από τις δυσμενείς συνθήκες για την ελευθερία του Τύπου στην Παλαιστίνη. Στη λίστα των χωρών όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου, σύμφωνα με την RSF, η περιοχή κατατάσσεται διαρκώς χαμηλά. Ο ισραηλινός στρατός και οι Παλαιστινιακές Αρχές περιορίζουν την πρόσβαση δημοσιογράφων στις περιοχές των συγκρούσεων, ενώ πολλές φορές πραγματοποιούν συλλήψεις, απαγορεύουν τη δραστηριότητα των μέσων ενημέρωσης ή επιβάλλουν αυστηρούς περιορισμούς στην κάλυψη της σύγκρουσης.
Τα ποσοστά θανάτων δημοσιογράφων στην Παλαιστίνη
Η αναφορά των Δημοσιογράφων Χωρίς Σύνορα (RSF) του 2024 καταγράφει τη δυσανάλογη παρουσία της Παλαιστίνης στις στατιστικές θανάτων δημοσιογράφων. Από τους 54 δημοσιογράφους που έχασαν τη ζωή τους παγκοσμίως, το Ισραήλ ήταν υπεύθυνο για το ένα τρίτο αυτών, ποσοστό που καθιστά το Ισραήλ έναν από τους πλέον επικίνδυνους παράγοντες για τους δημοσιογράφους που καλύπτουν τα τεκταινόμενα στην περιοχή.
Η RSF καταδεικνύει ότι οι δημοσιογράφοι που σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν δεν βρίσκονταν απλώς στα πεδία της μάχης, αλλά συχνά παρενοχλήθηκαν ή δέχθηκαν επιθέσεις από τις δυνάμεις ασφαλείας, καθώς προσπαθούσαν να καλύψουν τη βία που επεκτείνεται και εντείνεται στις καθημερινές ζωές των Παλαιστινίων. Αυτές οι επιθέσεις μπορεί να συμβούν ακόμα και σε απομακρυσμένες περιοχές, όπου οι δημοσιογράφοι συχνά κατηγορούνται ότι «καθοδηγούνται από ιδεολογίες» ή ότι διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Παλαιστίνη πολλοί δημοσιογράφοι αναγκάζονται να λειτουργούν υπό εξαιρετικά περιοριστικές συνθήκες, αντιμετωπίζοντας τη λογοκρισία και την απειλή σύλληψης, με τη δέσμευση για την ελευθερία του Τύπου στην περιοχή συχνά να παραβιάζεται με τρόπο εξόφθαλμο και σχεδόν απαξιωτικό.
Ο ρόλος των κρατικών και παρακρατικών παραγόντων
Η αστυνομική καταστολή και η κρατική παρέμβαση αποτελούν από τους πιο κεντρικούς λόγους που καθιστούν την Παλαιστίνη μια από τις πιο επικίνδυνες χώρες για τους δημοσιογράφους. Οι Ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις έχουν αναλάβει επανειλημμένα στρατιωτικές επιχειρήσεις ενάντια σε Παλαιστινιακές ομάδες, δημιουργώντας ασφυκτικό κλίμα για οποιονδήποτε προσπαθεί να καλύψει την κατάσταση από κοντά.
Η βίαιη καταστολή και η παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την πλευρά του Ισραήλ συχνά περιλαμβάνουν τη στοχευμένη παρενόχληση δημοσιογράφων: σύμφωνα με τις πληροφορίες της RSF, δημοσιογράφοι που κάλυπταν συγκρούσεις στη Γάζα έχουν βρεθεί αντιμέτωποι με επιθέσεις και προσαγωγές από το Ισραηλινό στρατό, που συχνά θεωρεί την ανεξάρτητη δημοσιογραφία απειλή για την εθνική ασφάλεια.
Παράλληλα, οι Παλαιστινιακές Αρχές περιορίζουν και αυτές από μεριάς τους την ελευθερία του Τύπου, με τη χρήση μέτρων καταστολής κατά των δημοσιογράφων που επικρίνουν τις πολιτικές τους ή μέσω λογοκρισίας ώστε οι ειδησεογραφικές πηγές να εστιάζουν στην καταπίεση των Παλαιστινίων από το Ισραήλ, σε μια προσπάθεια αντίστοιχης ανακατεύθυνσης της πληροφόρησης.
Εμπόδια στην ελεύθερη ενημέρωση
Ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι δημοσιογράφοι στην Παλαιστίνη είναι η έλλειψη πρόσβασης στην πληροφορία. Οι Ισραηλινές Αρχές συχνά επιβάλλουν περιορισμούς στη μετακίνηση, εμποδίζοντας τη διατήρηση της ενημέρωσης για τη σύγκρουση σε πραγματικό χρόνο. Αυτές οι περιοριστικές πολιτικές καθιστούν σχεδόν αδύνατη την ακριβή και αντικειμενική κάλυψη του χάους και της βίας που επικρατεί στην περιοχή.
Οι Παλαιστίνιοι δημοσιογράφοι συχνά καταφεύγουν στη χρήση εναλλακτικών μέσων, όπως τα κοινωνικά δίκτυα, προκειμένου να διαδώσουν πληροφορίες και να καλύψουν γεγονότα που διαφορετικά θα έμεναν κρυφά ή παραποιημένα από τις ελεγχόμενες κυβερνητικές πηγές. Ωστόσο, η χρήση των κοινωνικών δικτύων φέρνει επίσης νέους κινδύνους, καθώς οι Παλαιστινιακές αρχές και ο ισραηλινός στρατός παρακολουθούν στενά τις δραστηριότητες των δημοσιογράφων και των πολιτών.
Συμπεράσματα
Η έρευνα της RSF δείχνει ότι το Ισραήλ και οι Παλαιστινιακές Αρχές συνεχίζουν να ασκούν πιέσεις, προκαλώντας σοβαρά εμπόδια στην ανεξάρτητη δημοσιογραφία. Είναι σημαντικό να λάβουμε υπόψη πως ασφαλώς και η ανάφλεξη συγκρούσεων και ένοπλων συρράξεων αδιαμφισβήτητα γεννά, αναπτύσσει και προφυλάσσει στοιχεία προπαγάνδας. Η ροή της πληροφορίας, ωστόσο, ή το δικαίωμα της ειδησεογραφικής κάλυψης των δημοσιογράφων που καθημερινά εκτίθενται σε πεδίο μαχών, επιτελώντας το έργο τους, δεν θα έπρεπε να παραμερίζονται ως αξίες «δεύτερης κατηγορίας», σχόλιο περιττό για την υπενθύμιση της πραγματικότητας.
Η προστασία των δημοσιογράφων και η διασφάλιση της ελευθερίας του Τύπου είναι απαραίτητα για να επιτευχθεί η ειρηνική επίλυση της εξελισσόμενη ή και οποιασδήποτε σύγκρουσης και να διασφαλιστεί η έγκυρη ενημέρωση για την παγκόσμια κοινότητα. Ωστόσο, μέχρι στιγμής, και για όσο δεν υπάρχει συμμόρφωση, η Παλαιστίνη θα παραμένει με τη σειρά της αφιλόξενη προς την ελεύθερη δημοσιογραφία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Reporting on the world between the wars, The Harvard Gazette, διαθέσιμο εδώ
- RSF’s 2024 Round-up: journalism suffers exorbitant human cost due to conflicts and repressive regimes, Reporters Without Borders, διαθέσιμο εδώ
- Israeli forces responsible for a third of 54 journalists killed in 2024: Reporters Without Borders, News Wires, διαθέσιμο εδώ
