Της Θεοδώρας Αλικάκου,
Η Πεντέλη αποτελεί το δεύτερο σε ύψος βουνό της Αθήνας με ύψος 1.109 μ. με υψηλότερη κορυφή το Πυργάρι. Στην αρχή, το βουνό ονομαζόταν Βριλησσός, αλλά ο διάσημος περιηγητής των αρχαιοτάτων χρόνων, ο Παυσανίας, το μετονόμασε σε Πεντελικό Όρος τον 3ο προ Χριστού αιώνα. Ως προς τη γεωλογία του διαφέρει από τα υπόλοιπα ασβεστολιθικά βουνά της Αττικής, καθώς είναι πλούσιο σε σχιστόλιθους και μάρμαρα. Λόγω αυτών των δύο πετρωμάτων, έχουν δημιουργηθεί πολλές πηγές και ρέματα στον περιβάλλοντα χώρο. Κάποια γνωστά από αυτά είναι ο καταρράκτης της Ραπεντώσας, το ρέμα του Χαλανδρίου, η ρεματιά του Κοκκιναρά, η Βαθιά Χούνη κι ο Βαλανάρης.
Η πλούσια γεωλογικά Πεντέλη αποτέλεσε πηγή του πεντελικού μαρμάρου και ταυτόχρονα πηγή πολιτισμού. Το λατομείο που βρισκόταν στα 700 μ. δυτικά στο βουνό αποτελούσε την αφετηρία της οδούς της Λιθαγωγίας, με πιο διάσημο προορισμό τον Παρθενώνα. Επιπλέον, το κατεργασμένο μάρμαρο τοποθετούνταν σε ένα τύπου έλκηθρο κι η καταγωγή του επιτυγχανόταν με ξύλινους μοχλούς, σχοινιά, ξύλινους πασσάλους κι ενδεχομένως, με τη βοήθεια λίγου ζωικού λίπους πάνω στο λιθόστρωτο επικλινές της οδού. Σε αυτό το σημείο, στην αφετηρία της οδού της Λιθαγωγίας, σώζεται το πιο ονομαστό σπήλαιο της Πεντέλης. Σε κοντινή απόσταση, υπάρχει ένα ακόμα σπήλαιο, αυτό των Νυμφών.
Το σπήλαιο της Πεντέλης είναι αλλιώς γνωστό κι ως σπήλαιο του Νταβέλη και σπήλαιο των Αμώμων κι είναι από τα πιο γνωστά σπήλαια της Αττικής. Ένα από τα χαρακτηριστικά που το καθιστά ξεχωριστό, είναι η θέση του στο ιστορικό αυτό σημείο. Βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά του Πεντελικού Όρους, όπου βρισκόταν το λατομείο του διάσημου πεντελικού μαρμάρου. Πρόκειται για ένα πέτρωμα, το οποίο αποτέλεσε πρώτη ύλη για πολλά έργα τέχνης της ανθρωπότητας. Πρώτα απ’ όλα για τον Παρθενώνα κι έπειτα για χιλιάδες αγάλματα και ναούς που φιλοτεχνήθηκαν από αυτό. Το δεύτερο χαρακτηριστικό που συνέβαλε στη φήμη του, είναι η σύνδεσή του με τη δράση του λήσταρχου Χρήστου Νάτσιου, από τον οποίο κι απέκτησε το όνομα «σπήλαιο Νταβέλη». Σύμφωνα με το θρύλο, κατά την καταδίωξή του, ο ίδιος έβρισκε εκεί καταφύγιο, ενώ μάλιστα φημολογείται ότι εκεί είχε κρύψει τον θησαυρό του, γι’ αυτό κι έχουν πραγματοποιηθεί στο σημείο αυτό πολλές λαθρανασκαφές.
Σύμφωνα με τον Μανώλη Κορρέ, η λατόμευση σταμάτησε, όταν άρχισαν να πυκνώνουν οι φυσικοί αρμοί στο μάρμαρο και πλέον ήταν αδύνατον να αξιοποιηθεί. Συνέπεια αυτού, ήταν η εγκατάλειψη του λατομείου. Έπειτα, από τον 6ο αιώνα μ.Χ. μετατράπηκε σε χώρο φιλοξενίας μοναχών κι ασκητών. Έτσι προκύπτει κι η δεύτερη ονομασία του, ως σπήλαιο των Αμώμων. Άμωμος σημαίνει ηθικά αμόλυντος, αγνός. Στη συνέχεια, μεταξύ 10ου κι 11ου αιώνα, χτίστηκαν δύο μικροί ναοί, ένας του Αγίου Σπυρίδωνα και του Αγίου Νικολάου, και κατά τον 13ο αιώνα, ακολούθησε η σχεδίαση των τοιχογραφιών τους. Κάποιες από αυτές τις τοιχογραφίες εκτίθενται στο Βυζαντινό και Χριστιανικό μουσείο της Αθήνας. Έπειτα, δίπλα και δεξιά από τους μικρούς ναούς υφίστανται κατάλοιπα από δεξαμενές νερού αλλά κι ένα μικρό τείχος της ύστερης εποχής, χτισμένο ώστε να οχυρωθεί η είσοδος του σπηλαίου. Σημαντικό είναι αναφερθεί πως το 1836 το τείχος γκρεμίστηκε, καθώς το λατομείο επαναλειτούργησε για ένα σύντομο χρονικό διάστημα.
Στο εσωτερικό του σπηλαίου, σε δυσπρόσιτο μέρος, υφίσταται μικρή λιμνούλα, η οποία είναι πιθανόν να χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα για ύδρευση. Κάτι ακόμα αξιοσημείωτο είναι ότι κατά την είσοδό του στο σπήλαιο, ο επισκέπτης στο αριστερό μέρος, μπορεί να παρατηρήσει εγχάρακτο, ενδεχομένως σε μικρό κομμάτι, μάρμαρο σταυρό πάνω ακριβώς στο τοίχωμα του σπηλαίου, σημάδι θρησκευτικής σημασίας. Υπάρχει ακόμα μια αίθουσα, μέσα στην οποία βρίσκεται μια σκάλα, η οποία είναι έντονα βανδαλισμένη.
Στη σημερινή εποχή, τόσο το βουνό της Πεντέλης όσο και το σπήλαιο έχουν δεχθεί μεγάλη κακοποίηση από το ανθρώπινο είδος. Φαίνεται πως μια σειρά από αλλεπάλληλες πυρκαγιές έχουν απογυμνώσει μεγάλο μέρος του βουνού από χλωρίδα και πανίδα. Αδαείς, ασεβείς κι άτεχνοι επισκέπτες έχουν λεηλατήσει το σπήλαιο, δημιουργώντας γκράφιτι στα τοιχώματά του και μολύνοντάς το με απορρίμματα. Δεν πρέπει, ωστόσο, να ξεχνάμε πως το σπήλαιο Νταβέλη σήμερα διατηρεί και συνδυάζει φυσική ομορφιά, ιστορική σημασία και θρύλους, χαρακτηριστικά που το καθιστούν ένα από τα πιο μυστηριώδη σπήλαια της Ελλάδας κι επομένως, η διατήρησή του απαιτεί ιδιαίτερη σημασία και προσοχή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Κορρές Μανόλης (2000), Από το λατομείο στον Παρθενώνα, Μέλισσα, Αθήνα
- Η Σπηλιά του Νταβέλη, penteli.gov.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ορεινοί Όγκοι / Πεντέλη, naturagraeca.com, διαθέσιμο εδώ
