Της Κατερίνας Μπίλλια,
Οι Ερινύες στη αρχαία ελληνική μυθολογία ήταν θεότητες, οι οποίες τιμωρούσαν τους θνητούς, που είχαν διαβρώσει την ηθική τάξη των πραγμάτων. Η τιμωρία τους λάμβανε χώρα, όσο οι θνητοί βρίσκονταν ακόμα εν ζωή. Ταυτόχρονα, αντιπροσώπευαν την οργισμένη μητέρα και υπεράσπιζαν τα δικαιώματα του πατέρα και των μεγαλύτερων αδελφών. Ανήκαν στην τρίτη ομάδα των ηλικιωμένων θεών μαζί με τις Μοίρες και τις Γραίες και —όπως και οι παραπάνω ομάδες— αποτελούνταν από τρία μέλη. Τα ονόματά τους ήταν η Αληκτώ, η ακατάπαυστη, η Τισιφόνη, η ανταπόδοση και η Μεγαίρα, η φθονερή οργή. Μία εκδοχή του μύθου αναφέρει ότι η Γαία γέννησε τις Ερινύες από τις σταγόνες του αίματος του τραυματισμένου Ουρανού. Ωστόσο, μια άλλη εκδοχή αναφέρει ότι οι τρεις θέες ήταν θυγατέρες της Νυκτός και του Σκότους.
Οι Ερινύες, συνήθως, έφεραν φτερά, ενώ η αναπνοή τους και οι αναθυμιάσεις τους ήταν ανυπόφορες. Από τα μάτια τους χυνόταν δηλητηριασμένος αφρός και η φωνή τους έμοιαζε με τους μυκηθμούς των ταύρων. Κρατούσαν μαστίγια τα οποία ήταν λουριά γεμάτα καρφιά, δαυλούς και φίδια. Για μαλλιά αντί για άσπρες τρίχες, έφεραν φίδια και η κατοικία τους βρισκόταν κάτω από την Γη, στον Κάτω Κόσμο.
Επιτίθονταν σαν γρήγορα λυσσασμένα σκυλιά στα θύματά τους, όταν κάποιο πρόσωπο περιφρονούσε την εξ αίματος συγγένεια ή την κοινωνική τάξη της οικογένειας. Αυτό συνέβαινε σε περιπτώσεις, οι οποίες υπήρχε κάποιος φόνος στην οικογένεια από τα τέκνα. Στα θύματά τους προκαλούσαν τρέλα, μανία, στειρότητα, σύγχυση και αρκετές φορές τους οδηγούσαν στην αυτοκτονία. Σ’ άλλες περιπτώσεις, δεν προκαλούσαν διανοητικά βασανιστήρια, άλλα έκοβαν τα κεφάλια τους, έβγαζαν τα μάτια τους, έπιναν το αίμα τους, έσκιζαν τα σώματά τους, τους λιθοβολούσαν ή τους έκαιγαν με την καυτή αναπνοή τους. Γενικότερα, κανένας θνητός δεν μπορούσε να ξεφύγει από τις Ερινύες χωρίς την παρέμβαση κάποιου θείου προσώπου.
Τις θεότητες αυτές τις συναντάμε σε αρκετούς μύθους, για παράδειγμα στην ιστορία του Ορέστη όπως τη διηγείται ο Αισχύλος στην τραγωδία του. Ο Ορέστης ήταν στην εξορία και όταν επέστρεψε στο Άργος, βασίλευαν ο Αίγισθος μαζί με τη μητέρα του, Κλυταιμνήστρα. Ύστερα, από προσταγή του Απόλλωνα και της αδελφής του Ηλέκτρας, ο Ορέστης σκότωσε τη μητέρα του και το ξάδελφο του πατέρα του. Η αποτρόπαια αυτή πράξη είχε ως αποτέλεσμα, οι Ερινύες να κάνουν την εμφάνισή τους και να τρελάνουν τον ήρωα. Για να λυτρωθεί ο Ορέστης από τις θεές κατέφυγε ως ικέτης στο ναό του Μαντείου των Δελφών, προκειμένου να λυτρωθεί. Ο θεός άκουσε τις προσευχές του και για να τον λυτρώσει από τα βάσανά του, έσφαξε ένα γουρούνι και με το αίμα του περιέλουσε τον θνητό. Το αίμα αυτό θα ξεπλυθεί με νερό από την πηγή, ώστε ο ήρωας να απαλλαγεί από τη βρωμιά και από τις τιμωρίες.
Παρ’ όλα αυτά, αν και ο Ορέστης ξέφυγε τη μοιραία τιμωρία από τις Ερινύες εκείνες συνέχισαν να τον ακολουθούν. Τότε, ως από μηχανής θεός εμφανίζεται η θεά Αθηνά και αποφασίζει ότι ο ήρωας θα πρέπει να δικαστεί από ένα πολιτικό σώμα, τον Άρειο Πάγο. Μ’ αυτόν τον τρόπο, οι Ερινύες και ο θεός Απόλλωνας έρχονται σε αντιπαράθεση. Από την μία πλευρά, ο Απόλλωνας επικαλείται το επιχείρημα ότι η συζυγοκτονία, την οποία είχε διαπράξει η Κλυταιμνήστρα, είναι σοβαρότερο έγκλημα σε σχέση με την μητροκτονία. Από την αντίθετη πλευρά, οι Ερινύες επικαλέστηκαν στην ηθική πράξη και απαιτούσαν τιμωρία για το παλαιό που χάθηκε. Η απόφαση του Αρείου Πάγου ήταν να αθωώσει το θνητό. Μέσω αυτής της απόφασης, δημιουργείται η δικαιοσύνη και ενισχύθηκε η Δημοκρατία, καθώς η κάθε πράξη και ο δράστης πρέπει να εξετάζονται πριν αποφασιστεί η ποινή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Κ. Kerenyi (2012), Η Μυθολογία των Ελλήνων, Αθήνα, Εκδόσεις: Εστία
- Αρχαία Ελληνική Μυθολογία, Μειξογενή Όντα—Θεοί και Δαίμονες, Ερινύες (Δαιμονικές Οντότητες), users.sch.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ερινύες (Μυθολογία), chilonas.com, διαθέσιμο εδώ
- «Μήπως σαν κυνηγούν οι Ερινύες». Ποιες ήταν οι θεές που τιμωρούσαν με φρικτά βασανιστήρια όσους είχαν τύψεις. Τρέλαιναν, προκαλούσαν σύγχυση, μανία, ακόμη και αυτοκτονίες, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
