Της Δήμητρας Ψύλλια,
Η ιδιοπαθής φλεγμονώδης νόσος του εντέρου (Ι.Φ.Ν.Ε.) περιλαμβάνει τη νόσο του Crohn και την ελκώδη κολίτιδα. Η τελευταία (Ε.Κ.) αποτελεί μία χρόνια νόσο του παχέος εντέρου, της οποία η αιτιολογία παραμένει μέχρι και σήμερα άγνωστη, ενώ χαρακτηρίζεται από εναλλαγές περιόδων εξάρσεων και υφέσεων της συμπτωματολογίας των ασθενών. Η αρχική εκδήλωση των συμπτωμάτων φαίνεται να εκδηλώνεται στο βλεννογόνο του ορθού, στο τελικό τμήμα του παχέος εντέρου και στη συνέχεια επεκτείνεται κεντρικότερα στο υπόλοιπο κόλον. Σήμερα, στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ η συχνότητα της νόσου αγγίζει τις 8-15 περιπτώσεις/100000/έτος, με μεγαλύτερη συχνότητα να παρατηρείται την 3η και την 7η δεκαετία της ζωής.
Αιτιοπαθογένεια νόσου
Η αιτιολογία της ελκώδους κολίτιδας δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί πλήρως. Πιθανολογείται ότι συνιστά έναν συνδυασμό γενετικής προδιάθεσης, μικροοργανισμών, περιβαλλοντικών και ανοσολογικών παραγόντων εξαιτίας της μεγάλης και διαφορετικής γεωγραφικής κατανομής της. Αρχικά, στους γενετικούς παράγοντες περιλαμβάνονται γονιδιακές μεταλλάξεις, με χαρακτηριστικό παράδειγμα του γονιδίου του υποδοχέα της ιντερλευκίνης-23 (IL23R) στο χρωμόσωμα 1 και οι σχετιζόμενες μεταλλάξεις με την περιοχή HLA, χωρίς όμως να μπορεί να αποδειχθεί ακριβή αιτιολογική συσχέτιση με τη νόσο. Βέβαιο είναι, ωστόσο, ότι οι συγγενείς πρώτου βαθμού με ελκώδη κολίτιδα εμφανίζουν 10-20 φορές μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης της νόσους. Στους ανοσολογικούς παράγοντες συμπεριλαμβάνονται αντισώματα, τα οποία παρατηρούνται σε ένα 50% των ατόμων που πάσχουν από ελκώδη κολίτιδα. Τέλος, όσον αφορά τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, περιλαμβάνονται διαιτητικοί παράγοντες που έχουν συσχετιστεί με την εμφάνιση της νόσου, όπως η πρόσληψη λίπους και η χρήση μη στεροειδών αντιφλεγμονωδών (Μ.Σ.Α.Φ.), τα οποία έχει αποδειχθεί ότι αυξάνουν τον κίνδυνο της νόσου. Αντίθετα, η κατανάλωση γευμάτων πλούσιων σε φυτικές ίνες, φρούτα, λαχανικά και σε Ω-3 λιπαρά έχει συσχετιστεί με ευεργετικά αποτελέσματα τόσο στην πρόληψη όσο και στην αντιμετώπιση της νόσου.
Κλινική εικόνα
Σε ασθενείς με ελκώδη κολίτιδα το κύριο σύμπτωμα της νόσου είναι οι βλεννοαιματηρές διαρροϊκές κενώσεις (4-15/ημέρα). Οι κενώσεις αυτές συνοδεύονται από έντονο κοιλιακό άλγος, πυρετική κίνηση, ναυτία και αδυναμία. Ακόμη, μπορεί να παρατηρηθεί και αιμορραγία μέτρια ή μαζική. Αξίζει να αναφερθεί ότι η συμπτωματολογία μπορεί να διαφέρει από ασθενή σε ασθενή και να ποικίλλει ανάλογα με τη βαρύτητα της ελκώδους κολίτιδας, από ήπια εκδήλωση έως πολύ βαριά. Χαρακτηριστικά σε μία βαριά εκδήλωση της νόσου μπορεί να παρατηρηθούν ημερησίως 10-15 βλεννοαιματηρές διαρροικές κενώσεις με τη συνοδεία πόνου στην κοιλιά, τεινεσμού και αφυδάτωσης. Παρατηρείται επίσης και υψηλός πυρετός (39οC), αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων, γενική ηλεκτρολυτική διαταραχή, υπονατριαιμία, υποκαλιαιμία, αναιμία, κακή θρέψη καθώς και εξωεντερικές εκδηλώσεις σε ένα ποσοστό άνω του 25% των ασθενών.
Επιπλοκές
Οι συχνότερες επιπλοκές της ελκώδους κολίτιδας είναι το τοξικό μεγάκολο -μία οξεία διάταση του παχέος εντέρου με απότομη επιδείνωση της γενικής κατάστασης του ασθενούς-, η αιμορραγία, η διάτρηση του κόλου -η οποία προκαλεί γενικευμένη περιτονίτιδα-, η κακοήθης εξαλλαγή και τα συρίγγια.
Διαφορική διάγνωση
Η διαφορική διάγνωση της ελκώδους κολίτιδας γίνεται από νόσους με παρόμοια κλινικά χαρακτηριστικά, όπως τη νόσο του Crohn, η οποία εκδηλώνεται κατά μήκος όλου του γαστρεντερικού σωλήνα, σε αντίθεση με την ελκώδη κολίτιδα που προσβάλλει μόνο του παχύ έντερο, την ισχαιμική κολίτιδα, η οποία τείνει να εμφανίζεται κυρίως σε ηλικιωμένους και τη λοιμώδη κολίτιδα, η οποία χαρακτηρίζεται από αιφνίδια έναρξη με άλγος και πυρετό και στην οποία στην καλλιέργεια κοπράνων διαπιστώνονται παθογόνα μικρόβια. Στην διαπίστωση της ακριβούς νόσου η πιο δύσκολη διαφορική διάγνωση γίνεται μεταξύ της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου Crohn.
Θεραπεία
Η θεραπευτική προσέγγιση εξαρτάται κατά κύριο λόγο από την επιθετικότητα, την έκταση και τη χρονιότητα της νόσου, σε συνδυασμό φυσικά και με την απόκριση του ασθενούς στην εκάστοτε φαρμακευτική αγωγή. Στη συντηρητική αντιμετώπιση της νόσου το φαρμακευτικό σχήμα περιλαμβάνει αμινοσαλικυλικά, κορτικοστεροειδή, ανοσοκατασταλτικά και βιολογικούς παράγοντες. Στην συντηρητική αντιμετώπιση η διατροφή διαδραματίζει επίσης έναν σημαντικότατο ρόλο στην εξέλιξη της νόσου. Ωστόσο, αξίζει να αναφερθεί ότι το 30% των ασθενών με ελκώδη κολίτιδα θα υποβληθεί κάποια στιγμή σε επείγουσα ή προγραμματισμένη χειρουργική επέμβαση, είτε επειδή η βαριά κολίτιδα δεν ανταποκρίνεται στη συντηρητική θεραπεία είτε επειδή εμφανίζονται οι επιπλοκές της νόσου που επιδεινώνονται ραγδαία.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ulcerative colitis, The Lancet, διαθέσιμο εδώ
- Epidemiology and Pathogenesis of Ulcerative Colitis, National Library of Medicine διαθέσιμο εδώ
