Της Μιχαέλας Βαλερά,
Ανοίγουμε τα μάτια μας για πρώτη φορά και, ξαφνικά, βρισκόμαστε σε έναν κόσμο όπου κάθε πληροφορία μοιάζει με κίνδυνο. Κάθε νεογνό, τις πρώτες μέρες της ζωής του, δεν διαθέτει επίγνωση, αυτό-αντίληψη, αλλά ούτε και έλεγχο του εαυτού του. Ο μόνος τρόπος επιβίωσης και αυτό-προστασίας παρέχεται χάρη σε ένα περίπλοκο σύστημα αυτόματων, ακούσιων κινήσεων που σηματοδοτούνται από το εγκεφαλικό στέλεχος και κεφαλοποιούν με τη σειρά τους την ομαλή νευρική λειτουργία του βρέφους. Οι κινήσεις αυτές ομαδοποιούνται με τον όρο νεογνικά αντανακλαστικά, η παρουσία και η ισχύς των οποίων πρόκειται να καθορίσουν σημαντικά την ενήλικη ζωή. Τα πρωτόγονα αντανακλαστικά θα χρησιμεύσουν ως εφαλτήριο για πιο σύνθετες κινητικές και γνωστικές δεξιότητες που αναδύονται με την ανάπτυξη του παιδιού.
Αντανακλαστικό Moro (Moro Reflex): Γνωστό και ως αντανακλαστικό ξαφνιάσματος. Εμφανίζεται όταν το μωρό αισθάνεται ότι πέφτει, ακούει έναν δυνατό ήχο, ή ακόμα, μπορεί να προκληθεί και από το ίδιο του το κλάμα. Η απάντηση του βρέφους σε ένα ανάλογο ερέθισμα είναι η συμμετρική έκταση των χεριών και των ποδιών του και η επαναφορά τους στη μέση γραμμή. Αυτές οι κινήσεις μπορούν να συνοδεύονται από ανησυχία ή κλάμα. Η αντίδραση του βρέφους ισοδυναμεί με ένα βλαπτικό ερέθισμα που μπορεί να αντιληφθεί ο γονέας. Ωστόσο, αν η ακούσια κίνηση δεν είναι συμμετρική μπορεί να υποδηλώνει παράλυση του βραχιόνιου πλέγματος ή κάταγμα κλείδας ή βραχιόνιου οστού. Ταυτόχρονα, η παρουσία του αντανακλαστικού Moro μετά τον 4ο μήνα σχετίζεται με κάποια νευρολογική δυσλειτουργία.
Αντανακλαστικό Προσανατολισμού (Rooting Reflex): Όταν χαϊδεύουμε ή αγγίζουμε το μάγουλο του βρέφους, ή όταν το ίδιο πεινάει, στρέφει το κεφάλι του προς τον προσανατολισμό του ερεθίσματος και ανοίγει το στόμα του αναζητώντας μια θηλή για να τραφεί. Αυτό το αντανακλαστικό διευκολύνει το θηλασμό και μειώνεται γύρω στους 4 μήνες, όταν αναπτύσσονται οι εκούσιοι μηχανισμοί σίτισης.
Αντανακλαστικό Πιπιλίσματος (Sucking Reflex): Αναπτύσσεται ήδη από την 32η εβδομάδα της κύησης και ενεργοποιείται όταν κάτι αγγίζει τον ουρανίσκο του στόματος του μωρού. Αυτή η αντίδραση είναι ζωτικής σημασίας για τη σίτιση, καθώς το μωρό μαθαίνει να συνδυάζει τη σίτιση με την ταυτόχρονη αναπνοή χωρίς να αναρροφά την τροφή. Όταν το βρέφος μεγαλώσει και απωλέσει αυτό το αντανακλαστικό, μπορεί να αναπτύξει το πιπίλισμα του αντίχειρα.
Αντανακλαστικό Σύλληψης (Grasp Reflex): Όταν ένα αντικείμενο τοποθετείται στην παλάμη ενός μωρού ή όταν χαϊδεύουμε την παλάμη του, τότε ενστικτωδώς κλείνει τα δάχτυλά του. Μετά τους 4 μήνες το νεογνό μπορεί να ανοίγει και να κλείνει με τη θέλησή του την παλάμη του και να αφήνει αντικείμενα να πέφτουν. Η επίμονη παρουσία αυτού του αντανακλαστικού μπορεί να σχετίζεται με νευρολογικό πρόβλημα, όπως εγκεφαλική παράλυση.
Αντανακλαστικό Babinski (Babinski Reflex): Το χάιδεμα του πέλματος του ποδιού ενός μωρού προκαλεί το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού να εκτείνεται προς τα πάνω, ενώ τα άλλα δάχτυλα του ποδιού να απλώνονται προς τα έξω. Αυτό το αντανακλαστικό είναι φυσιολογικό στα βρέφη και μπορεί να διαρκέσει μέχρι και τα 2 έτη. Έπειτα, μπορεί να εξελιχθεί σε ένα αντανακλαστικό (plantar grasp) που διαρκεί μέχρι και την ενηλικίωση και περιλαμβάνει την κύρτωση των δακτύλων των ποδιών όταν πιέζεται το πέλμα του ποδιού.
Αντανακλαστικό βηματισμού (Stepping Reflex): Όταν ένα βρέφος κρατιέται όρθιο με τα πόδια του να ακουμπούν σε επίπεδη επιφάνεια, κάνει βηματικές κινήσεις σαν να προσπαθεί να περπατήσει. Αυτό το αντανακλαστικό είναι πρόδρομος του εκούσιου βαδίσματος και εξαφανίζεται μέχρι τους 2 μήνες. Ασυμμετρία στην προσπάθεια του βάδην μπορεί να είναι σημάδι ημιπληγίας.
Τονικό αντανακλαστικό λαιμού (Tonic neck reflex): Πρέπει να εμφανίζεται όταν το μωρό σας είναι ξαπλωμένο ανάσκελα. Όταν το κεφάλι του μωρού στρέφεται προς τη μια πλευρά, το χέρι σε αυτήν την πλευρά τεντώνεται με το χέρι του μερικώς ανοιχτό, ενώ το αντίθετο χέρι λυγίζει τον αγκώνα, προσομοιάζοντας στάση ξιφομάχου. Αυτό το αντανακλαστικό θεωρείται ότι βοηθά το συντονισμό χεριού-ματιού και, συνήθως, εξασθενεί μετά τους 4 έως 6 μήνες.
Τα νεογνικά αντανακλαστικά αποτελούν όχι μόνο ένα θαυμαστό βιολογικό φαινόμενο, αλλά και την πρώτη μαρτυρία της σύνθετης επικοινωνίας ανάμεσα στο σώμα και τον εγκέφαλο του βρέφους. Η σημασία τους ξεπερνά το πεδίο της βιολογίας, καθώς φωτίζουν τις πρώτες στιγμές διαμόρφωσης της αίσθησης του «εγώ» μέσα από την αλληλεπίδραση με τον κόσμο. Η κατανόηση αυτών των μηχανισμών εμπλουτίζει όχι μόνο την επιστημονική μας γνώση, αλλά και τη συναισθηματική μας σχέση με το θαύμα της νέας ζωής. Επομένως, τα νεογνικά αντανακλαστικά αναδεικνύονται ως πολύτιμοι δείκτες διάγνωσης, ενισχύοντας τη φροντίδα και την αγάπη που συνοδεύουν τα πρώτα βήματα της ανθρώπινης ύπαρξης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Newborn Reflexes, Cleveland Clinic, διαθέσιμο εδώ
- Νεογνικά αντανακλαστικά, pediatros thes, διαθέσιμο εδώ
