Της Ράνιας Μουστάκα,
Η ιστορία της Εθνικής Αντίστασης είναι γεμάτη «φωτεινές μορφές», οι οποίες έδωσαν τη ζωή τους για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια του λαού. Ωστόσο, στις πολυσέλιδες αφηγήσεις των γεγονότων, κάποιες ιστορίες μένουν «σκιασμένες», άλλοτε λόγω της έμφυλης ανισότητας, άλλοτε λόγω της ταξικής μεροληψίας, η οποία επιβάλλει η καθεστηκυία ιστοριογραφία. Μία τέτοια περίπτωση είναι η Ηλέκτρα Αποστόλου, ένα όνομα, το οποίο —αν και θα έπρεπε να βρίσκεται ανάμεσα στις «λαμπρότερες» προσωπικότητες της Αντίστασης— παραμένει διακριτικά αποσιωπημένο. Αποτελεί μία εμβληματική μορφή, της οποίας η ζωή και το έργο αποτελούν υπενθύμιση της ακλόνητης πίστης στην κοινωνική δικαιοσύνη και της αφοσίωσης σε ιδανικά, που ξεπερνούν τα όρια της προσωπικής ύπαρξης.
Γεννημένη το 1912 στην Αθήνα, η Ηλέκτρα Αποστόλου μεγάλωσε μέσα σε μια εποχή ζυμώσεων και ανακατατάξεων, που διαμόρφωσαν τις ιδεολογικές της αναζητήσεις. Από νωρίς εντάχθηκε στην Ομοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ), γεγονός που την έθεσε στην πρωτοπορία των πολιτικών εξελίξεων του Μεσοπολέμου. Η δράση της δεν ήταν απλώς πολιτική, ήταν η έκφραση μίας βαθιάς πίστης στην ανάγκη ανατροπής κάθε μορφής κοινωνικής καταπίεσης. Έχοντας πλήρη επίγνωση των συνθηκών που επικρατούσαν, εργάστηκε με ζήλο για τη διαμόρφωση ενός δικαιότερου κόσμου, δίνοντας έμφαση στη χειραφέτηση των εργαζομένων και των γυναικών μέσα από τις τάξεις του ΚΚΕ.
Πριν την ηρωική της δράση, κατά τη διάρκεια της Κατοχής, η Ηλέκτρα Αποστόλου είχε ήδη βιώσει τη βαρβαρότητα του κρατικού κατασταλτικού μηχανισμού. Το 1936, συνελήφθη από τη δικτατορία του Μεταξά και φυλακίστηκε στις γυναικείες φυλακές Αβέρωφ. Τρία χρόνια αργότερα, το 1939, φυλακίστηκε εκ νέου, αυτή τη φορά με συνοπτικές διαδικασίες και εξορίστηκε στην Ανάφη, ενώ ήταν έγκυος στον ένατο μήνα. Στη διάρκεια της μεταγωγής της, γέννησε την κόρη της, Αγνή, κάτω από συνθήκες απόλυτης εξαθλίωσης, μια στιγμή που αποτυπώνει τη σκληρότητα της εξορίας, αλλά και τη δύναμη της αγωνίστριας. Η εισβολή των Γερμανών, το 1941, τη βρήκε ακόμα εξόριστη. Τον Σεπτέμβριο του 1942, άρρωστη και εξαντλημένη μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο, όπου «κάτω από τη μύτη» των φρουρών της στο Τμήμα Μεταγωγών, κατόρθωσε να δραπετεύσει, επιστρέφοντας δυναμικά στην πρώτη γραμμή του αντιστασιακού αγώνα.
Λίγο καιρό αργότερα, οργανώθηκε στην ΕΠΟΝ και ανέλαβε την παραγωγή και τη διανομή του παράνομου ΕΑΜικού τύπου στην Αθήνα. Με την ίδρυση της ΕΠΟΝ, ανέλαβε άμεσα σημαντικό ρόλο, εντασσόμενη στο Κεντρικό Συμβούλιο και καθοδηγώντας την οργάνωση «Λεύτερη Νέα», επιδεικνύοντας μεγάλη αφοσίωση και ικανότητα. Το 1943, αφιερώθηκε πλήρως στην οργάνωση και καθοδήγηση της Κομματικής Οργάνωσης Αθήνας του ΚΚΕ, όπου συμμετείχε στην Επιτροπή Πόλης και ανέλαβε την ευθύνη για τη «διαφωτιστική δουλειά». Η δράση της υπήρξε κρίσιμη για την ενίσχυση του ΚΚΕ στην περιοχή, καθώς και την προώθηση των ιδεών του, στους πολίτες της Αθήνας.
Η πορεία της Ηλέκτρας κορυφώθηκε τραγικά το 1944, όταν συνελήφθη από την «Ελληνική Γκεστάπο», την Ειδική Ασφάλεια. Μεταφέρθηκε στα διαβόητα κολαστήρια της οδού Μέρλιν, όπου υπέστη φρικτά βασανιστήρια. Παρά τις πιέσεις, η Ηλέκτρα επέλεξε τη σιωπή έναντι της προδοσίας, αρνούμενη να προδώσει την παραμικρή πληροφορία για το δίκτυο της Αντίστασης. Οι περιγραφές της βαρβαρότητας, τις οποίες υπέστη, προκαλούν ρίγη, αλλά και δέος. Η σαδιστική δολοφονία της αποδεικνύει τον φόβο, τον οποίο προκαλούσε στους κατακτητές, η δύναμη ενός αλύγιστου ανθρώπου — και πόσο μάλλον μίας γυναίκας. Το πτώμα της —πεταμένο στους δρόμους της Αθήνας ως μήνυμα τρομοκρατίας— έγινε σύμβολο αντίστασης. Αντί να κάμψει το ηθικό του λαού, πυροδότησε την οργή και την αποφασιστικότητα για αγώνα. Η Ηλέκτρα, ακόμα και νεκρή, αντιστάθηκε στην αφομοίωση και τη λήθη.
Επίμετρο
Η ιστορία της Ηλέκτρας δεν είναι απλώς ένα κεφάλαιο στην Εθνική Αντίσταση, είναι ένα αιχμηρό σχόλιο για το πώς οι γυναίκες «έσπασαν» τα δεσμά που τους είχαν επιβληθεί. Η θυσία της δεν είναι μνημείο θλίψης· είναι πηγή έμπνευσης. Το παράδειγμά της υπενθυμίζει ότι οι αγώνες —ακόμα και οι πιο δύσκολοι— απαιτούν τόλμη, ανυποχώρητη στάση και πίστη σε αρχές, που ξεπερνούν τα στενά όρια του προσωπικού συμφέροντος.
Το όνομά της, λοιπόν, παραμένει χαραγμένο, όχι σε ανδριάντες, που συχνά ξεθωριάζουν, αλλά στις συνειδήσεις όσων αρνούνται να συμβιβαστούν με την αδικία. Η Ηλέκτρα Αποστόλου δεν ήταν μόνο μία γυναίκα της εποχής της· ήταν μία γυναίκα όλων των εποχών, η οποία διεκδίκησε τη θέση της στην Ιστορία με τρόπο που δεν μπορεί κανείς να αμφισβητήσει. Κι αν ζούσε σήμερα, πιθανότατα θα μας καλούσε να συνεχίσουμε τον αγώνα. Και ίσως, θα πρόσθετε ότι η ιστορία γράφεται από αυτούς, οι οποίοι δεν φοβούνται να τη διεκδικήσουν — είτε βρίσκονται στην πρώτη γραμμή του αγώνα είτε στις αφανείς σελίδες, που περιμένουν να γεμίσουν από το μέλλον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Μία επαναστάτρια, που μπορεί να πετυχαίνει το στόχο της ενότητας της θεωρίας με την πράξη, rizospastis.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ηλέκτρα, η ηρωίδα της αντίστασης που υπέστη φρικτά βασανιστήρια, αλλά δεν πρόδωσε κανένα. Οι Γερμανοί πέταξαν το μισοκαμένο και παραμορφωμένο πτώμα της στους δρόμους της Αθήνας, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
