Του Γιάννη Δίνη,
Βασική αρχή του δημοκρατικού πολιτεύματος είναι ότι η εξουσία πηγάζει, ασκείται και εξυπηρετεί τα συμφέροντα των λαϊκών στρωμάτων. Σύμφωνα με την βιβλιογραφία, η δημοκρατία διακρίνεται σε έμμεση, όπως είναι η αντιπροσωπευτική δημοκρατία στην Ελλάδα, και άμεση, όπου γεννήθηκε στην Αρχαία Αθήνα και εφαρμόζεται σήμερα στην Ελβετία και την Ισλανδία. Που εμφανίστηκε, όμως, πρώτη φορά το συγκεκριμένο μοντέλο διακυβέρνησης; Tι χαρακτηριστικά είχε; H Ελλάδα του 21ου αιώνα είναι ικανή να υποστηρίξει ένα τέτοιο σύστημα; Τα προαναφερθέντα ερωτήματα πρόκειται να απαντηθούν στο παρόν άρθρο.
Η άμεση δημοκρατία (ή αλλιώς «καθαρή» δημοκρατία) αποτελεί τον πρωταρχικό τύπο δημοκρατίας, η οποία δημιουργήθηκε στην Αρχαία Ελλάδα και συγκεκριμένα στην Αρχαία Αθήνα, της κλασσικής εποχής. Σε αυτήν, ο πολίτης είχε λόγο πρώτα και πάνω από όλα για τα τεκταινόμενα της πόλης, του δήμου του. Επιπροσθέτως, κάθε μέλος της πολιτείας, λάμβανε τις ευθύνες που του αναλογούσαν για τις πολιτικές αποφάσεις την ίδια ώρα. Συνάμα, για την εκτέλεση των συγκεκριμένων αποφάσεων, όριζε κάποιους εκπροσώπους, των οποίων η θητεία δεν διαρκούσε επ’ αόριστο με αποτέλεσμα, να ανανεώνονται συνεχώς. Οι εκπρόσωποι αυτοί, αναλαμβάνοντας το συγκεκριμένο καθήκον από την πολιτεία, καλούνταν να αντιμετωπίσουν συγκεκριμένες καταστάσεις χωρίς, ωστόσο, να «επαγγελματοποιήσουν» τον ρόλο τους, ως πολιτικοί ηγέτες. Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι οι συγκεκριμένες συνθήκες έδιναν την δυνατότητα σε μία πληθώρα πολιτών από τα λαϊκά στρώματα να εκπροσωπηθούν οι ίδιοι, απευθείας μέσω της πολιτικής διαδικασίας.
Παρόλα αυτά, στην συνέλευση του δήμου που εξέλεγε τα διοικητικά όργανα του κράτους δικαίωμα να συμμετέχουν είχαν μόνο οι ενήλικοι άντρες, οι οποίοι είχαν ολοκληρώσει την διετή στρατιωτική τους θητεία, δεν ανήκαν στα πολιτικά στρώματα των δούλων ή των μετοίκων και δεν είχαν χάσει για οικονομικούς λόγους (συνήθως λόγω υπέρογκων ρηματικών αποζημιώσεων που δεν είχαν εξοφληθεί απέναντι στο κράτος) τα πολιτικά τους δικαιώματα. Τα παραπάνω, αποτελούν κάποια από τα αρνητικά χαρακτηριστικά της καθαρής δημοκρατίας.
Αξίζει να τονιστεί ότι στην Αρχαία Αθήνα το 1/3 των πολιτών που είχαν συμπληρώσει το 40ο έτος της ηλικίας τους, είχε υπηρετήσει για μία διετία κάποια στιγμή στην ζωή του ενεργά στα πολιτικά δρώμενα του δήμου, γεγονός που βοηθούσε στην εξοικείωση με τα προβλήματα της πόλης-κράτους. Η εφαρμογή της άμεσης δημοκρατίας στην χώρα μας, χωρίς αμφιβολία, θα ξεκλείδωνε και θα ενθάρρυνε τη μάζα και τα καταπιεσμένα κοινωνικά στρώματα να συμμετέχουν και θα άνοιγε τον δρόμο της διεκδίκησης στον πολιτικό βίο, ο οποίος σε κάθε άλλη περίπτωση θα φάνταζε ένα άπιαστο όνειρο, μια ιδανική ουτοπία!
Αναμφίβολα, τα προβλήματα της χώρας μας είναι πολλά και αφορούν τόσο το δημόσιο όσο και τον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, το βάρος των αναλύσεων και των συζητήσεων σχετίζεται με το αν ο λαός επιθυμεί την αυτοπρόσωπη και συνταγματικά κατοχυρωμένη συμμετοχή του στην διαδικασία λήψης των αποφάσεων. Επίσης, συνίσταται στο αν ο λαός επιθυμεί πραγματικά να αποκατασταθεί η κρατική με την λαϊκή βούληση, και εν τέλει αν ο λαός ονειρεύεται ένα πραγματικό σύστημα κοινωνικής δικαιοσύνης, όπου ο ίδιος θα είναι υπόλογος των πράξεων του, θα δεχτεί τις συνέπειες των αποφάσεων που ο καθένας ξεχωριστά με την ψήφο του έχει λάβει και όχι να υπάρχουν διακρατικές συμφωνίες όπου εξυπηρετούν τους πλουσίους και ευνοημένους των κυβερνήσεων.
Η Ελλάδα, εν τέλει, μία χώρα που γέννησε την δημοκρατία, την ελευθερία του λόγου και την ανεξαρτησία, αξίες που δύνανται να οδηγήσουν στην εύρυθμη λειτουργία μίας κυβέρνησης πολιτικά καταρτισμένης με την συμμετοχή, τη λειτουργία και την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του λαού ως προτεραιότητα δεν αξίζει τίποτα λιγότερο από ένα ανάλογο, τουλάχιστον θεωρητικά, πολιτικό σύστημα το οποίο θα εμπιστευθεί την κρίση του κόσμου. Τουναντίον, υπάρχουν σημαντικοί παράγοντες όπως η πληθυσμιακή κλίμακα, η πολυπλοκότητα του κράτους και η αδιαφορία των πολιτών που λειτουργούν ανασταλτικά στην εφαρμογή της άμεσης δημοκρατίας σήμερα στην Ελλάδα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Θέμα ζωής και θανάτου η άμεση δημοκρατία στον μεταμοντέρνο καπιταλισμό, efsyn.gr, διαθέσιμο εδώ
