Της Αριάδνης Τσιγκοπούλου,
Βασισμένη στο αριστουργηματικό διήγημα του Έρνεστ Χέμινγουεϊ Ο Γέρος και η Θάλασσα, η παράσταση Η Θάλασσα και ο Γέρος αποτελεί έναν πραγματικό «θησαυρό» για τον πολιτιστικό τομέα της χώρας. Ξεκίνησε τις περιοδείες το καλοκαίρι του 2024, σε διάφορα θέατρα στην Αθήνα, ενώ το φθινόπωρο ήρθε για περιορισμένες παραστάσεις στη Θεσσαλονίκη.
Όσες και όσοι είχαμε την χαρά και την τύχη να την παρακολουθήσουμε, αναγνωρίσαμε αυτόματα την αξιόλογη δουλειά της σκηνοθέτριάς της, Μαρλέν Καμίνσκι, αλλά και αυτή των 3 πρωταγωνιστικών και μοναδικών της ρόλων. Ο αποδεδειγμένα ταλαντούχος στο πέρασμα του χρόνου, Τάσιος Νούσιας, έχει τον κεντρικό ρόλο, αυτόν του Σαντιάγκο, του ηλικιωμένου ψαρά, γύρω από τον οποίο εκτυλίσσεται και όλη η πλοκή στην ιστορία. Δίπλα του έχει τον πιστό του μαθητή, τον νεαρό Μανολίνο (Βασίλης Μηλιώνης), ο οποίος διψά να μάθει την τέχνη και τα μυστικά της θάλασσας και του ψαρέματος. Η πραγματική, όμως, πρωταγωνίστρια στην εμβληματική αυτή διασκευή του μυθιστορήματος, είναι η ίδια η Θάλασσα, την οποία υποδύεται χορευτικά η Φαίδρα Σούτου, με τη φωνή της Evelyn Assouad. Και η σημαντικότητα αυτή, αποδεικνύεται από την αλλαγή της σειράς ανάμεσα στον «Γέρο» και τη «Θάλασσα». Το πρωτότυπο, δίνει προτεραιότητα στον γέρο, εστιάζοντας περισσότερο στον άνθρωπο και σε δεύτερο επίπεδο στη φύση, ενώ στη διασκευή παρατηρούμε μια αντιστροφή ανάμεσα στα δύο ουσιαστικά, μεταφέροντας το «φως» και το κεντρικό ρόλο στην ίδια τη Θάλασσα. Η περίτεχνη αυτή μεταστροφή, δίνει μια νότα στην σύγχρονη υλιστική και ατομικιστική προσέγγιση αλλά και έμφαση στην ανάγκη να θέσουμε ως προτεραιότητα τη φύση και τα στοιχεία της, καθώς σε τελική ανάλυση αυτά είναι που μας δίνουν ζωή.
Σε αυτό το σημείο θα ήταν σκόπιμο να αναφερθούν τα βασικά σημεία της πλοκής, με σκοπό να περιγραφούν πιο εύστοχα οι συμβολισμοί αλλά και οι συγκλονιστικές ερμηνείες των ηθοποιών. Κεντρικός άξονας του διηγήματος αλλά και της σύγχρονης διασκευής του σε θεατρική παράσταση, είναι η περιγραφή της «φουρτουνιασμένης» σχέσης ανθρώπου – θάλασσας, και κατ’ επέκταση της συμπεριφοράς του ανθρώπου απέναντι στη φύση, αλλά και της τελικής αλληλεξάρτησης ανάμεσά τους. Ο ηλικιωμένος ψαράς, Σαντιάγκο, αποφασίζει να βγει στα ανοικτά με την παλιά και ταλαιπωρημένη του βάρκα, καθώς είχαν περάσει πολλές μέρες από την τελευταία του επιτυχημένη «ψαριά». Εκεί καταφέρνει να «πιάσει» ένα μεγάλο ψάρι, το οποίο όμως δε μπορεί να ανεβάσει στη βάρκα. Ξεκινά, λοιπόν, ένας αγώνας επιβίωσης, ένας αγώνας εσωτερικός και εξωτερικός, ξεκινά με άλλα λόγια, ένα αίσθημα ενότητας και σύνδεσης του γέρου με τη θάλασσα και τα στοιχεία που αυτή φιλοξενεί στον απέραντο βυθό της. Εκτός από τον εσωτερικό διάλογο του Γέρου, παρατηρούμε τα συγκλονιστικά ηχητικά εφέ, αλλά και την ανεπανάληπτη χορευτική ερμηνεία της Φαίδρας Σούτου, ως «Θάλασσα».
Η χρήση της χορογραφίας και της κίνησης με σκοπό να αποδοθεί η θάλασσα ως ένας ζωντανός οργανισμός, είναι μια προσπάθεια προσαρμογής του έργου στη σημερινή εποχή. Σε συνδυασμό με τη χρήση οπτικοακουστικών μέσων, χρωμάτων και εναλλαγών των σκιών που προσφέρει η σύγχρονη τεχνολογία, διευκολύνεται η δημιουργία μηνυμάτων και συμβολισμών στο υποσυνείδητο του θεατή, πάντοτε με βασικό άξονα την σχέση μας με τη φύση. Αδιαμφισβήτητα, η σκηνοθεσία του έργου βασίζεται σε έναν συγκερασμό θεατρικής αφήγησης, μουσικής και σύγχρονων σκηνικών, προσφέροντας κατά αυτό τον τρόπο μια μοναδική και πολυεπίπεδη εμπειρία. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η διαχρονική πάλη του ανθρώπου με τη φύση, προσδίδεται μέσα από την έμφαση στο συνδυασμό του παλαιού στοιχείου (μέσω των διαλόγων αλλά και των αναφορών σε συμβάντα και συνήθειες του περασμένου αιώνα) με το καινούριο (χορός, οπτικά και ακουστικά μέσα και εφέ, σύγχρονη μουσική).
Συμπερασματικά, η παράσταση Η Θάλασσα και ο Γέρος, όπως ήδη επισημάνθηκε βασίζεται στη διαχρονικότητα στο έργο του Χέμινγουεϊ και στα μηνύματα που αυτό περνάει. Μέσω μιας εξαιρετικής σκηνοθετικής απόδοσης αλλά και ερμηνευτικής προσπάθειας των ηθοποιών δίνεται φως στις αξίες της ανθρώπινης αντοχής, της αρμονικής συμβίωσης με τη φύση αλλά και της υπαρξιακής αναζήτησης. Η σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον, είναι ένα ζήτημα πιο επίκαιρο από ποτέ σε μια εποχή οπού λόγω της υπερβολικής εκμετάλλευσης της φύσης και των πόρων της από τον άνθρωπο, η φράση «κλιματική αλλαγή», αυξάνει όλο και περισσότερο τη δημοτικότητά της. Το έργο, μέσω πλούσιων συμβολισμών καταφέρνει να μας φέρει αντιμέτωπους με τις ευθύνες που έχουμε απέναντι στη φύση και μας θυμίζει πως η ύπαρξή μας εξαρτάται αδιάρρηκτα από αυτή. Η Θάλασσα και ο Γέρος καταφέρνει να συντηρήσει την κλασική γοητεία ενός έργου προερχόμενου από μια άλλη χρονική περίοδο, εμπλουτίζοντάς το με μια ματιά πιο σύγχρονη, πιο επίκαιρη, προφέροντας κατά αυτό τον τρόπο στο κοινό μια αξέχαστη και βαθιά συγκινητική εμπειρία.
Κλείνω, παραθέτοντας μια φράση του Robert Green Ingersoll, Αμερικανού ρήτορα και πολιτικού: «Στη φύση δεν υπάρχουν ανταμοιβές ή τιμωρίες. Υπάρχουν όμως συνέπειες».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Η Θάλασσα κι ο Γέρος”: Ένα νέο έργο με τον Τάσιο Νούσια, σε καλοκαιρινή περιοδεία, athinorama.gr, διαθέσιμο εδώ
- Μια θαυμάσια καλλιτεχνική παράσταση «Η θάλασσα και ο γέρος»… Είδαμε & σχολιάζουμε, kulturosupa.gr, διαθέσιμο εδώ
- Η θάλασσα και ο γέρος: Ένα ταξίδι στον υδάτινο κόσμο μέσα από τα ανθρώπινα μάτια, monopoli.gr, διαθέσιμο εδώ
