Της Ζωής Φουρκιώτη,
Η Harlequin ichthyosis είναι μια ιδιαίτερα σοβαρή και σπάνια γενετική διαταραχή. Η κλινική εικόνα του νεογνών που πάσχουν από την εν λόγω νόσο περιλαμβάνει, κατά κύριο λόγο, παχιά «λέπια» δέρματος που μοιάζουν με πανοπλία, σε συνδυασμό με βαθιές κόκκινες σχισμές οι οποίες προκαλούν σοβαρό πόνο και εκθέτουν το σώμα του ασθενούς σε μολύνσεις. Άλλα χαρακτηριστικά είναι τα ανεστραμμένα βλέφαρα και χείλη, καθώς και πεπλατυσμένα αυτιά. Η κίνηση των άκρων είναι αρκετά περιορισμένη, λόγω της έντονης δυσκαμψίας του δέρματος, ενώ είναι πιθανό να εμφανιστούν αναπνευστικά προβλήματα. Συχνά συμπτώματα, τέλος, περιλαμβάνουν αφυδάτωση, υποθερμία, μα και υπερθερμία, και διατροφικές δυσκολίες.
Αναφορικά με τα επιδημιολογικά στοιχεία της διαταραχής αυτής, αξίζει να τονιστεί η σπανιότητα της, δεδομένου του ότι η συχνότητα εμφάνισης είναι 1 στις 300.000 γεννήσεις με εντονότερη παρουσία σε περιοχές που εντοπίζονται αιμομικτικοί γάμοι.
Ποιο είναι, τώρα, το γενετικό προφίλ των ασθενών; Καταρχάς, η διαταραχή κληρονομείται με αυτοσωμικό υπολειπόμενο πρότυπο κληρονόμησης. Πρακτικά, αυτό σημαίνει ότι και οι δύο γονείς πρέπει να είναι φορείς του ενός μεταλλαγμένου γονιδίου για να περάσουν την νόσο στους απογόνους τους. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, εντοπίζονται δύο αντίγραφα του γονιδίου ABCA12. Το γονίδιο αυτό διαδραματίζει εξέχοντα ρόλο στην μεταφορά των λιπιδίων και την διαμόρφωση του δερματικού φραγμού, έτσι ώστε οι μεταλλάξεις σε αυτό να οδηγούν στον σχηματισμό ενός δυσλειτουργικού δερματικού φραγμού και σε μη φυσιολογική σκλήρυνση του δέρματος (υπερκεράτωση).
Οι διαγνωστικές μέθοδοι του υπό εξέταση συνδρόμου μπορούν να λάβουν χώρα είτε προγεννητικά, είτε μεταγεννητικά. Στην πρώτη εκ των δύο περιπτώσεων, μπορεί να πραγματοποιηθεί υπερηχογράφημα, μέσω του οποίου ανιχνεύεται η έντονη πάχυνση της επιδερμίδας, ήδη από την 20η εβδομάδα της κύησης. Διαφορετικά, συνίσταται γενετικός έλεγχος με λήψη χοριακών λαχνών ή αμνιοπαρακέντηση. Στην δεύτερη περίπτωση, μεταγεννητικά δηλαδή, μέσω κλινικής και ιστοπαθολογικής εξέτασης του δέρματος, οι επιστήμονες εντοπίζουν ορισμένα χαρακτηριστικά που επιβεβαιώνουν τη διάγνωση. Μια άλλη, πιο πρωτοποριακή, προσέγγιση είναι η γενετική ανάλυση, με στόχο την ταυτοποίηση μεταλλάξεων στο προαναφερθέν γονίδιο.
Πάμε τώρα να δούμε ορισμένες στρατηγικές διαχείρισης και θεραπείας της νόσου, οι οποίες προτείνονται από ειδικούς. Τα νεογνά χρειάζονται επείγουσα εξειδικευμένη φροντίδα σε μονάδα εντατικής θεραπείας νεογνών. Επίσης, σημαντική κρίνεται η συχνή εφαρμογή αλοιφών για να μαλακώσουν τα «λέπια» και να μειωθούν οι δερματικές σχισμές. Αναφορικά, τώρα, με την φαρμακευτική αγωγή υπάρχουν οδηγίες για χορήγηση ρετινοειδών, τα οποία είναι ικανά να βελτιώσουν την ελαστικότητα του δέρματος. Μεταξύ άλλων, υπάρχουν και σύγχρονες εξελίξεις στην θεραπεία και στην έρευνα της διαταραχής. Για παράδειγμα, αναπτύσσονται θεραπείες με βλαστοκύτταρα για αποκατάσταση του δυσλειτουργικού δερματικού φραγμού. Τέλος, εξετάζονται φάρμακα που στοχεύουν στην λιπιδική σύνθεση του δέρματος.
Εύλογα αναρωτιέται κανείς για την πορεία τέτοιων διαταραχών στο πέρασμα του χρόνου: Ποιο ήταν το παρελθόν, ποιο είναι το παρόν και ποιο υποθέτουμε ότι θα είναι το μέλλον της υπό εξέταση διαταραχής; Ας τα πάρουμε ένα-ένα: Πριν χρόνια, η θεραπεία ήταν κατά βάση υποστηρικτική και οι ασθενείς δεν επιζούσαν έπειτα από το νεογνικό στάδιο της ανάπτυξης τους. Βασικές επιπλοκές ήταν η σήψη και η υποθερμία. Πλέον, η επιστήμη της γενετικής έχει ανοίξει τον δρόμο της προόδου, αφού αποκάλυψε πως πλειάδα περιπτώσεων σχετίζονται με μεταλλάξεις σε συγκεκριμένα γονίδια, προσεγγίζοντας ανάλογα τον ασθενή με προοδευτικές μεθόδους. Ας μην λησμονείται, επιπλέον, η βελτιωμένη κλινική υποστήριξη μέσω της χρήσης θερμοκοιτίδων. Το μέλλον φαίνεται αρκετά ελπιδοφόρο με πληθώρα νέων μεθόδων, όπως η γενετική θεραπεία, η θεραπεία με βλαστοκύτταρα και νέα φαρμακολογικά μέσα. Παρά την σπανιότητά της, η Harlequin ichthyosis αποτελεί ένα δείγμα της δύναμης της ιατρικής έρευνας. Ο νέες τεχνικές βελτιώνουν και κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσουν να βελτιώνουν τον χρόνο επιβίωσης και την ποιότητα ζωής των πασχόντων ατόμων.
Όπως καθίσταται κατανοητό, η διαταραχή αυτή παρουσιάζει σημαντικές προκλήσεις στα νεογνά, οδηγώντας συχνά σε θνησιμότητα αν δεν υπάρξει κατάλληλη διαχείριση. Η κατανόηση των σχετιζόμενων μεταλλάξεων και της παθοφυσιολογίας της νόσου είναι κρίσιμη για την βελτίωση των ποσοστών επιβίωσης. Η διαχείριση της Harlequin ichthyosis, λοιπόν, απαιτεί διεπιστημονική προσέγγιση και τήρηση εξειδικευμένων κατευθυντήριων γραμμών για την επίτευξη των βέλτιστων αποτελεσμάτων στην υγεία του ανθρώπου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Harlequin ichthyosis unmasked: a defect of lipid transport, JCI, διαθέσιμο εδώ
- Management of Harlequin Ichthyosis: A Brief Review of the Recent Literature, MDPI, διαθέσιμο εδώ
- Case Report: Prenatal Diagnosis of a Fetus With Harlequin Ichthyosis Identifies Novel Compound Heterozygous Variants: A Case Report, frontiers, διαθέσιμο εδώ
