Της Γεωργίας Παπαδοπούλου,
Στις μέρες μας, βρίσκεται στο επίκεντρο των συζητήσεων η γυναικεία χειραφέτηση και η θέση της γυναίκας στα εργασιακά περιβάλλοντα. Οι γυναίκες που φιλοδοξούν να αναλάβουν ρόλους στην ανώτατη ιεραρχία, ειδικότερα των κλάδων της έρευνας, της τεχνολογίας και της επιστήμης, συχνά βρίσκονται αντιμέτωπες με αόρατα εμπόδια, τα οποία τους κλείνουν τον δρόμο, μη επιτρέποντάς τους να μετακινηθούν σε υψηλότερους ρόλους σε μια ανδροκρατούμενη εταιρική ιεραρχία. Αυτά τα εμπόδια δημιουργούν στις γυναίκες μια «γυάλινη οροφή» που είναι δύσκολο να σπάσει. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι το χάσμα της ισότητας ποικίλλει μεταξύ των χωρών και μπορεί να καθοδηγείται από πολιτιστικές θέσεις κατά των γυναικών και των μειονοτικών ομάδων από τη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό.
Σύμφωνα με την American Psychological Association, η «Γυάλινη Οροφή» (Glass Ceiling) αποτελεί «ένα ανεπίσημο, άυλο ψυχολογικό, κοινωνικό ή οργανωτικό εμπόδιο που εμποδίζει ικανά και φιλόδοξα άτομα, ιδιαίτερα γυναίκες και μέλη μειονοτικών ομάδων, να ανέλθουν στις υψηλότερες θέσεις εξουσίας σε πολλούς οργανισμούς». Η Marilyn Loden επινόησε για πρώτη φορά τη φράση «γυάλινη οροφή» στην ομιλία της το 1978 στο πάνελ του Women’s Exposition στη Νέα Υόρκη. Ως η μοναδική γυναίκα στέλεχος κλήθηκε να συζητήσει για το πώς οι γυναίκες έφταιγαν για τα εμπόδια που τις περιορίζουν να προχωρήσουν στην καριέρα τους. Αντ’ αυτού, μίλησε για βαθύτερα, δυσδιάκριτα ζητήματα που ιστορικά εμπόδιζαν τις γυναίκες να καταλάβουν θέσεις εξουσίας. Αυτή η έννοια αργότερα διαδόθηκε σε ένα άρθρο της Wall Street Journal το 1986, που αφορούσε την εταιρική ιεραρχία και πώς τα αόρατα εμπόδια φαίνονταν να εμποδίζουν τις γυναίκες να προχωρήσουν στην καριέρα τους πέρα από ένα ορισμένο επίπεδο. Το 2015, η δημοσίευση ανέφερε (αναθέτοντας τον Gay Bryant, πρώην συντάκτη του περιοδικού Working Woman) ότι η ιδέα χρονολογείται από τη δεκαετία του 1970 και μπορεί να προέρχεται από δύο γυναίκες στη Hewlett-Packard (HP). Η έννοια επεκτάθηκε μεταγενέστερα, συμπεριλαμβάνοντας εκτός από τις γυναίκες και τις μειονότητες.
Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι οι περισσότεροι ηγετικοί ρόλοι αναφέρονται συνήθως με στερεοτυπικά αρσενικούς όρους, γεγονός που ίσως αντικατοπτρίζει τη μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι γυναίκες στο να επιλεχθούν σε θέσεις ηγεσίας και να αναμένεται να είναι καλές ηγέτιδες, αν τελικά επιλεχθούν. Ακόμη, βάσει των στερεοτύπων που συνδέονται με το φύλο, ίσως περιμένει κανείς διαφορές ανάμεσα στα δύο φύλα ως προς το στυλ ηγεσίας, με τις γυναίκες να εμφανίζονται περισσότερο προσανατολισμένες στον άνθρωπο, σε σχέση με τους άνδρες. Κατά μέσο όρο, οι γυναίκες πράγματι χρησιμοποιούν ένα πιο συμμετοχικό ή δημοκρατικό στυλ από τους άνδρες και το στυλ ηγεσίας τους τείνει να είναι πιο ευέλικτο σε σχέση αυτών. Το 2023, οι γυναίκες αντιπροσωπεύουν το 46,9% του εργατικού δυναμικού στις ΗΠΑ. Αποτέλεσμα αυτού του φαινομένου αποτελεί η απουσία εκπροσώπησης των γυναικών στους κλάδους της επιστήμης και της τεχνολογίας, αλλά και στα διοικητικά συμβούλια των επιχειρήσεων σε ιστάμενα ιεραρχικά επίπεδα.
Ο «Γυάλινος Γκρεμός» (Glass Cliff) είναι ένας όρος που προσομοιάζει στη «γυάλινη οροφή», παρουσιάζοντας διαφορετικές επαγγελματικές σταδιοδρομίες, χωρίς το ένα να αναιρεί το άλλο. Ο όρος αυτός δημιουργήθηκε από τους καθηγητές Michelle K. Ryan και Alexander Haslam του Πανεπιστημίου Exeter, στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2004, και αναφέρεται σε ένα φαινόμενο που οι γυναίκες τείνουν να προωθούνται σε θέσεις εξουσίας διαφόρων επαγγελματικών κλάδων σε περιόδους αστάθειας και κρίσεων, όταν η αποτυχία είναι πιο πιθανή. Έτσι, παρουσιάζονται να έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα αποτυχίας και εξασθένησης της απόδοσής τους, σαν να κινδυνεύουν να πέσουν από έναν γκρεμό, ακόμη και αν η αποτυχία μπορεί να οφείλεται στις επικρατούσες συνθήκες. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο, ενισχύεται η τάση της κατηγορίας των γυναικών —βάσει στερεοτυπικών απόψεων— ως υπαίτιες για την πτωτική πορεία της επιχείρησης. Μια γυναίκα για παράδειγμα που κατάφερε να «σπάσει τη γυάλινη οροφή», θα μπορούσε στη συνέχεια να «πέσει από τον γυάλινο γκρεμό».
Η απάντηση στο φαινόμενο της «Γυάλινης Οροφής» είναι το «Σπάσιμο της Γυάλινης Οροφής» (Break the Glass Ceiling), το οποίο σημαίνει υπέρβαση των εμποδίων που έχουν τεθεί για να αποτραπεί η πρόσβαση στην πρόοδο και την άρση των εμποδίων για άλλους που βιώνουν τους ίδιους αγώνες. Ένα από τα πολλά παραδείγματα ατόμων που κατάφεραν να σπάσουν τη γυάλινη οροφή είναι η Kamala Harris, όταν έγινε η πρώτη γυναίκα Αντιπρόεδρος των Η.Π.Α, το πρώτο μαύρο άτομο και το πρώτο πρόσωπο νοτιοασιατικής καταγωγής που εκλέχθηκε για το ρόλο του Αντιπροέδρου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Ψυχολογία της εργασίας & Οργανωσιακή συμπεριφορά, John Arnold & Ray Randall, Broken Hill Publishers Ltd & Εκδόσεις Π.Χ. Πασχαλίδης
- Glass Ceiling, APA Dictionary of Psychology, American Psychological Association, dictionary.apa.org, διαθέσιμο εδώ
- The Glass Ceiling: Definition, History, Effects, and Examples, Julia Kagan, investopedia.com, διαθέσιμο εδώ
