Του Βαγγέλη Ζαμινού,
Μέχρι και τη δεκαετία του ΄80, η έννοια της νεολαίας είχε μια εντελώς διαφορετική διάσταση. Η «πρώτη γενιά της μεταπολίτευσης», οι νέοι δηλαδή του πολυτεχνείου, χαρακτηρίζονταν ως μια νεολαία με απόλυτο πολιτικό και ιδεολογικό πρόσημο, αυτό της αριστεράς με συλλογικές οργανώσεις, όπως αυτές της ΕΠΟΝ και της Νεολαίας Λαμπράκη. Αυτή η «πολιτική» έννοια για τη νεολαία άλλαξε κατά τη δεκαετία του ΄80 και έγινε μια αυτοδύναμη πολιτιστική κατηγορία.
Η τότε νεολαία προσπάθησε να δημιουργήσει τις δικές της κατασκευές του εαυτού της και έτσι ζημώθηκαν οι υποκουλτούρες της εποχής, τις όποιες μεγάλο μέρος της νέας γενιάς ακολούθησε, θέλοντας με αυτόν τον τρόπο να «πολεμήσει το σύστημα», τον απέραντο καπιταλισμό και καταναλωτισμό αγαθών χωρίς όριο, που τότε ξεκίνησε να εισχωρεί ως συνήθεια στην αναδυόμενη μεσαία τάξη. Η νεότητα έμοιαζε περισσότερο με μια ολική αμφισβήτηση προς τη μεγαλύτερη γενιά και τις αξίες της Δύσης, παρά ως ένας τρόπος ένταξης σε μια πολιτική κατηγορία ή ομάδα, άλλωστε τη νεολαία χαρακτήριζε η α-πολιτική της στάση απέναντι στα πράγματα.
Ταυτόχρονα, οι υποκουλτούρες διαμόρφωσαν και έναν ιδιαίτερο τρόπο σκέψης. Οι αξίες τους, που συχνά έρχονταν σε αντίθεση με τη μαζική κουλτούρα, προέβαλαν την απλότητα, την αλληλεγγύη και την αποστασιοποίηση από τη καταναλωτική νοοτροπία που κέρδιζε έδαφος. Επομένως, οι υποκουλτούρα που δημιούργησαν οι νέοι δεν αφορούσε μόνο τον ηλικιακό συντελεστή (15-25), αλλά και τον διαφορετικό τρόπο κοινωνικοποίησης, επιλογής τρόπου ζωής, το ντύσιμο, την ομιλία, την επιλογή μουσικής και τα μέρη συνάθροισης.
Ισχυρό θεμέλιο της ταυτότητας των νέων είναι ο αντισυμβατικός και ριζοσπαστικός της χαρακτήρας, όπου μέσα από μια πάλη των νέων της ευρύτερης υποκουλτούρας διασπάστηκαν —αλλά και ταυτόχρονα δημιουργήθηκαν— νέες ομάδες υποκουλτούρας με στόχο το ποιά απ’ όλες θα πετύχει να είναι η πιο ριζοσπαστική. Κατά αυτόν τον τρόπο, παρουσιάστηκαν δύο βασικές υποκουλτούρες στην κοινωνία του ΄80, τα «φρικιά» και οι «πανκς». Η πρώτη ήταν και η μαζικότερη, καθώς κρατούσε τα απομεινάρια της ήδη από το ΄60 και τους χίπις, ενώ αφορούσε τους περισσότερους νέους αφού είχε γίνει μια συνήθης εικόνα στη νεανική ελληνική κοινωνία, όχι όμως στις μεγαλύτερες γενιές. Κυριαρχούσε η ροκ μουσική, ντύνονταν με τζιν, αθλητικά παπούτσια, αρβύλες, στρατιωτικά, βραχιόλια, δαχτυλίδια. Τα Εξάρχεια και περιοχή της Πλάκας ήταν οι γειτονιές που σύχναζαν τα «φρικιά» με τα γνωστότερα μαγαζιά να είναι τα «Μποχώρι» και «Παλιακό».
Οι πανκς ωστόσο, όπως και τα φρικιά, είχαν μια αντικοινωνική συμπεριφορά προς τις άλλες νεανικές ομάδες. Παράλληλα, οι νέοι και στις δυο υποκουλτούρες είχαν άρνηση για την εργασιακή ενασχόληση και για τον δυτικό και καπιταλιστικό τρόπο ζωής. Οι πανκς φορούσαν ρούχα που συγκρατούνταν με παραμάνες, δερμάτινα τζιν και περίεργες κομμώσεις, όπως τα «καρφάκια». Άκουγαν πανκ μουσική και σύχναζαν στην Πλάκα, ενώ πολλές φορές προκαλούσαν καβγάδες με αστυνομικούς ή φρικιά. Οι ομάδες της υποκουλτούρας συχνά εγκατέλειπαν την οικογενειακή εστία ή την επαγγελματική ζωή για να ζήσουν στο περιθώριο, θεωρώντας πως δεν ταιριάζουν με την κοινωνία.
Με το πέρασμα του χρόνου, αυτές οι ομάδες έσβησαν ή ενσωματώθηκαν αλλού, όπως στο αναρχικό κίνημα από το 1985. Οι αναρχικοί αποτελούν μέχρι σήμερα και εκείνοι ένα κίνημα αντίστασης απέναντι σε κάθε μορφή κρατική εξουσίας με «οπαδούς» ακόμα και στο καλλιτεχνικό στερέωμα που αποτελούν και σήμερα μια μορφή υποκουλτούρας με σημείο αναφοράς τα Εξάρχεια (όπως και τα φρικιά) ως έναυσμα προς μια «επαναστατική μορφή» υποκουλτούρας. Ταυτόχρονα, στις μέρες μας οι νέοι θα μπορούσαμε να πούμε ότι βρίσκουν το «νόημα του σήμερα» μέσα από τη ραπ μουσική και τους εναντιωματικούς στίχους για το σύστημα και τα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα του σήμερα. Η περιθωριακή ραπ μουσική του 2000-2010 ακούγεται πια όλο και περισσότερο, είτε από τους ράπερς της αναρχίας των οργανωμένων νέων σε μεγάλα ή μικρά αυτοσχέδια φεστιβάλ είτε από τις μεγάλες σκηνές του ΛΕΞ που μαζεύουν χιλιάδες νέους.
Με αυτό τον τρόπο, οι νέοι σε κάθε κοινωνία θα βρίσκουν τον τρόπο να δείχνουν διαφορετικοί δηλώνοντας την αποτροπή τους από την προηγούμενη γενιά και το «σύστημα που έφτιαξε».
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Υποκουλτούρες. Στο Β. Γούναρης (Επιμ.), Η Ελλάδα στη δεκαετία του 1980: Κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό λεξικό (σσ. 608-610), Περτρίχος, Π., Αθήνα: Εκδόσεις Πόλις, (2010)
- Πως το hip-hop κατέκτησε τον κόσμο, in.gr, διαθέσιμο εδώ
