Της Μαρίας Μπαλαούρα,
Στην καθημερινότητά μας χρησιμοποιούμε διαρκώς ορισμένες φράσεις, τις οποίες, αν το καλοσκεφτούμε, δεν γνωρίζουμε πραγματικά, ούτε πως προέκυψαν ούτε πόσο παλιές είναι, ακόμα και αν όντως τις λέμε σωστά.
«Χτύπα ξύλο»
Ποιος, ας πούμε, δεν γνωρίζει τη φράση «Χτύπα ξύλο»; Μια καθιερωμένη φράση που χρησιμοποιούμε –και εφαρμόζουμε– προληπτικά όταν ακούμε κάτι που δεν θέλουμε να συμβεί και για να «σπάσουμε» τη γρουσουζιά, χρησιμοποιούμε την εξής φράση. Κι όμως, τη φράση αυτή χρησιμοποιούσαν και οι αρχαίοι Έλληνες («Άπτεσθαι ξύλου») και μάλιστα, για τον ίδιο λόγο, αφού θεωρούσαν πως εντός των κορμών των δέντρων, έμεναν νύμφες, οι οποίες μπορούσαν να πραγματοποιήσουν τις ευχές τους.
«Πράσσειν άλογα»
Μια ακόμη γνωστή φράση είναι η «πράσσειν άλογα», την οποία, όπως φαίνεται, προφέρουμε και λάθος, αφού δεν είναι «πράσινα» τα άλογα, αλλά «πράσσειν» εκ του αρχαίου ρήματος πράττω και το άλογον, δηλαδή κατά τους αρχαίους το παράλογο. Οι αρχαίοι Έλληνες, επίσης, χρησιμοποιούσαν τη φράση αυτή για να περιγράψουν τις ασυναρτησίες, όπως κάνουμε κι εμείς σήμερα.
«Πήγε η ψυχή μου στην κούλουρη»
«Πήγε η ψυχή μου στην κούλουρη» λέμε όταν κάτι μας τρομάζει πραγματικά πολύ. Η φράση αυτή έχει αρκετές ερμηνείες, όλες με δύο κοινά: την Κούλουρη, δηλαδή τη Σαλαμίνα και την «προσφυγιά». Η μία εκδοχή θέλει αυτήν την έκφραση να προέρχεται επίσης από την αρχαιότητα, κατά τη διάρκεια των Περσικών Πολέμων συγκεκριμένα, όταν οι «ψυχές», δηλαδή όλοι όσοι δεν είχαν στρατιωτικές ευθύνες, όπως τα γυναικόπαιδα, στέλνονταν για προστασία στην Κόλουρη, μετέπειτα Κούλουρη, την τωρινή Σαλαμίνα, την οποία είχαν βαφτίσει έτσι λόγω του κυκλικού σχήματός της. Το χαρακτηριστικό «ψυχή», βέβαια, μπορεί να οφείλεται και στα συναισθήματα αγάπης και τρυφερότητας που νιώθουμε για τους οικείους μας, όπως το χρησιμοποιούμε και σήμερα. Μία άλλη εκδοχή, θέλει η φράση να καθιερώθηκε το 1563 από το νησί της Αίγινας, το οποίο τότε ξεκίνησε να πολιορκεί ο Αλγερινός πειρατής Αλή Μεμέτ. Οι κάτοικοι του νησιού εγκατέλειψαν την πατρίδα τους και διέφυγαν προς τη Σαλαμίνα για να προστατευτούν. Μόνο ο Μηνάς Ανδριώτης και ο Νικόλαος Βάιλας παρέμειναν στο νησί κρυμμένοι. Ο δεύτερος, όμως, έγινε αντιληπτός με τον ίδιο να τρέχει με όλη του τη δύναμη, ώστε να γλιτώσει. Τελικά, τα κατάφερε και όταν ένας φίλος του τον ρώτησε αν φοβήθηκε, εκείνος αποκρίθηκε «Αν φοβήθηκα λέει; Πήγε η ψυχή μου στην Κούλουρη». Γενικότερα, η Σαλαμίνα αποτελούσε τόπο που δεχόταν πρόσφυγες, ακόμα και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας.
«Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά»
«Πίσω έχει η αχλάδα την ουρά» φώναζαν οι νησιώτες στα τέλη του 17ου αιώνα-αρχές 18ου, όταν έβλεπαν από τα βράχια τα χαρακτηριστικά ενετικά καράβια που ονόμαζαν «Αχλάδες», λόγω του σχήματος, τα οποία όμως από πίσω, «έσερναν» ένα μικρότερο ιστιοφόρο που μετέφερε τα πολεμοφόδια.
«Κοράκιασα από τη δίψα»
Για το τέλος, επέλεξα τη φράση «κοράκιασα από τη δίψα», η οποία προέρχεται από έναν πολύ ενδιαφέροντα αρχαιοελληνικό μύθο. Σύμφωνα με αυτόν, οι αρχαίοι Έλληνες που ήθελαν να κάνουν μια θυσία για τον θεό Απόλλωνα, έστειλαν στη δύσβατη πηγή έναν ομιλούμενο κόρακα, αφού με τα φτερά του δεν θα αντιμετώπιζε δυσκολία. Ο κόρακας, όμως, ξεχάστηκε και επέστρεψε με το «ιερό» νερό ύστερα από δύο μέρες, επειδή εκεί βρήκε μια συκιά και από τη λαιμαργία του περίμενε μέχρι τα σύκα να ωριμάσουν και να τα φάει. Έτσι, ο κόρακας είπε ψέματα στους αρχαίους ότι ένα φίδι (το οποίο έφερε μαζί του) στράγγιζε την πηγή, με αποτέλεσμα οι Έλληνες να το σκοτώνουν, χωρίς να γνωρίζουν πως αυτό ήταν του ίδιου του θεού. Έτσι, ο Απόλλωνας τιμώρησε τον κόρακα για το ψέμα του, καταδικάζοντάς τον σε δίψα, στερεύοντας κάθε πηγή από την όποια αναζητούσε νερό. Τελικά, όμως, ο Απόλλωνας λυπήθηκε το πτηνό και «έσπασε» την τιμωρία, κάνοντάς τον αστέρι στον ουρανό.
Με μία τόσο πλούσια γλώσσα, φυσικά, δεν σταματάμε εδώ, αφού θα ακολουθήσει ένα ακόμα κείμενο με περισσότερες αγαπημένες φράσεις της καθημερινότητας και τη «γέννησή» τους.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- “Πήγε η ψυχή μου στην Κούλουρη”. Από που προέρχεται η φράση; Ποια είναι η σχέση της με τους Περσικούς Πολέμους, τους πειρατές και την Τουρκοκρατία;, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- «Κοράκιασα από τη δίψα». Πώς βγήκε η έκφραση που προέρχεται από την αρχαία Ελλάδα και την πλούσια μυθολογία της. Οι απρόσμενες συνέπειες του ψέματος, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ
- Απίστευτο: Οι 15 φράσεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά και κρατάνε από την αρχαιότητα!, in.gr, διαθέσιμο εδώ
