Της Ευδοκίας Μαρκουλά,
Τρομερή κοινωνικοπολιτική ανασφάλεια έχει επέλθει τον τελευταίο καιρό στη Νικαράγουα, μετά από τις προκλητικές συνταγματικές αλλαγές που προτάθηκαν από τον Πρόεδρο της χώρας και ψηφίστηκαν ομόφωνα από το κοινοβούλιο, στις 29 Νοεμβρίου 2024. Αναμένεται να επικυρωθούν κατά την κρίσιμη ημερομηνία της 10ης Ιανουαρίου 2025, στα πλαίσια της Β’ συνταγματικής εθνοσυνέλευσης.
Πιο συγκεκριμένα, ο πρώην αντάρτης, ιδρυτής του κόμματος του Εθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου των Σαντινίστας και Πρόεδρος της Νικαράγουα από το 2007, Ντάνιελ Ορτέγκα, εισήγαγε προς ψηφοφορία ένα «πακέτο» τροποιητικών του Συντάγματος μεταρρυθμίσεων, οι οποίες σύμφωνα με την αντιδρούσα αντιπολίτευση, «οδηγούν στην εξάλειψη του πλουραλισμού και στη θεσμοθέτηση μιας οικογενειακής δικτατορίας, με πρωτεργάτες τον ίδιο και τη γυναίκα του, Ροσάριο Μουρίγιο». Την προαναφερθείσα αναγορεύει —πλέον— σε «Συμπρόεδρο», ενώ ταυτόχρονα επεκτείνει την Προεδρική θητεία από 5 σε 6 έτη, καταργεί τη διαδικασία ανάληψης της Αντιπροεδρίας μέσω εκλογών και θέτει υπό τον έλεγχο του ιδίου και του κυβερνώντος κόμματος κάθε νομοθετική πράξη του κοινοβουλίου.
Παράλληλα, αναμένεται ο ίδιος να εποπτεύει κάθε έκφανση της εκτελεστικής και της δικαστικής εξουσίας, όπως και το περιεχόμενο της ενημέρωσης και της εκπαίδευσης, αφού εισάγει προγράμματα για την «προστασία των εθνικών ΜΜΕ από ξένα συμφέροντα» κι εντείνει τον έλεγχό τους μέσω της κατάργησης της συνταγματικής απαγόρευσης της λογοκρισίας του Τύπου· όσο για την παιδεία, αυτή συνεχίζει να παρέχεται δωρεάν, αλλά πρέπει να παρέχεται και «ποιοτικά», σύμφωνα με τη μεταρρύθμιση του Άρθρου 58.
Αλλαγές επιφυλάσσουν οι τροποποιήσεις και για τις εθνικές δυνάμεις του στρατού και της αστυνομίας, με την ίδρυση σώματος «εθελοντικής αστυνομίας» προς υποστήριξη της ήδη υπάρχουσας, ενώ με τη μείωση των προϋποθέσεων για την εμπλοκή του στρατού σε εσωτερικές υποθέσεις ανοίγει ο δρόμος και για έμμεση νομιμοποίηση της στρατιωτικής βίας και αυθαιρεσίας, κάτω από τον μανδύα της «κρατικής σταθερότητας».
Τέλος, το μεγαλύτερο πλήγμα υφίστανται τα θεμελιώδη δικαιώματα κι η ανθρώπινη υπόσταση στο σύνολό της, με την κατάργηση της συνταγματικά θεμελιωμένης αρχής της αξιοπρέπειας και την αναστολή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εν καιρώ εκτάκτου ανάγκης. Το κράτος ανακηρύσσεται «σοσιαλιστικό» κι «επαναστατικό», οι ανεξάρτητοι κλάδοι εξουσίας γίνονται πλέον «όργανα» που «συντονίζονται» από το κόμμα, του οποίου τα χρώματα γίνονται πλέον τα εθνικά, όπως κι η σημαία του, σημαία της Νικαράγουα.
Τα γεγονότα αυτά —όπως ανεμένετο— προκάλεσαν θύελλα αντιδράσεων, από τη μεριά τόσο της εθνικής αντιπολίτευσης όσο κι υπερεθνικών φορέων, όπως είναι ο ΟΗΕ κι ο OAS (Οργανισμός Αμερικανικών Κρατών), που διακατέχονται από βαθιά ανησυχία, καθώς η απειλή για το κράτος δικαίου και τις ατομικές ελευθερίες δεν αποτελεί πλέον θεωρητικό σενάριο αλλά πράξη. Εξάλλου, ήδη ο Ορτέγκα φέρει βεβαρυμένο ιστορικό και διατηρεί μια στάση όχι και τόσο φιλοδημοκρατική, εάν λάβει κανείς υπόψιν του τις ατομικές κυρώσεις εναντίον του, λόγω συνεχούς παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως και την επιτυχημένη προσπάθεια νόθευσης των εθνικών εκλογών του 2018 —των χαρακτηριζόμενων ως «φάρσα»— με διώξεις, εξορίες και φυλακίσεις αντιφρονούντων πολιτών, και κυρίως αντιφρονούντων ανθρώπων του πνεύματος (συγγραφέων, λογοτεχνών, δημοσιογράφων, υπέρμαχων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων).
Τι επιπτώσεις επιφέρουν, ωστόσο, οι παραπάνω τροποποιήσεις σε διεθνές κι εθνικό επίπεδο για τη χώρα; Πρώτα πρώτα, από τα αμέσως προαναφερθέντα προκύπτει η τάση της χώρας προς απομόνωση από τη διεθνή κοινότητα, καθώς οι μακρόχρονες πολιτικές πρακτικές του Ορτέγκα έχουν ήδη καταδικάσει τη χώρα σε μία πορεία προς τον αυταρχισμό, κάτι που δεν βρίσκει επουδενί σύμφωνες τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τη διεθνή κοινότητα εν γένει. Παράλληλα, οι εξελίξεις στη Νικαράγουα ενδέχεται να επηρεάσουν και το ευρύτερο γεωπολιτικό πλαίσιο της Κεντρικής Αμερικής, καθώς η χώρα περικλείεται από χώρες που έχουν δείξει τα τελευταία χρόνια ουκ ολίγες φορές την ευαισθητοποίησή τους προς τα ανθρώπινα δικαιώματα κι οι οποίες κυβερνώνται πλέον δημοκρατικά κόμματα, που δεν θα διστάσουν να αντιδράσουν και να ασκήσουν πίεση στοχεύοντας στην επιστροφή της διαφάνειας και τον περιορισμό του αυταρχισμού. Οικονομικά, η αποδοκιμασία από τη διεθνή κοινότητα κι η επιβολή κυρώσεων από τους φορείς δεν μένει μονάχα σε κοινωνικοπολιτικό ή θεωρητικό επίπεδο, αλλά μπορεί να μεταφραστεί και πρακτικά, μέσω της ελάττωσης των εμπορικών σχέσεων με σημαντικούς εμπορικούς συνεργάτες, πράγμα που θα οδηγήσει στην ακαριαία οικονομική ύφεση της χώρας.
Οι επιπτώσεις, από την άλλη, σε εσωτερικό επίπεδο είναι πιο προφανείς, με βασική την ακόλουθη: με τη συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια του προέδρου και της οικογένειάς του και με τη δημιουργία συνεχών εμποδίων ενάντια στην ελευθερία της έκφρασης, η δημοκρατία καταρρηγνύεται κι ο λαός, ο βασικός της πυλώνας, αποθαρρύνεται από τη συμμετοχή του στα κοινά, διακατεχόμενος από αναξιοπιστία κι έλλειψη εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς κι αφήνοντας στο δυναστειακό αυτό καθεστώς το πεδίο ελεύθερο για μεγαλύτερες αυθαιρεσίες.
Σε μία χώρα που κυβερνάται ήδη από ένα κίνημα ανελευθερίας, το οποίο πρόκειται να ξεκινήσει να στερεί στους πολίτες του την ανεξάρτητη ενημέρωση, την ελεύθερη εκπαίδευση και την ίδια την αξιοπρέπειά τους, θα σφυρηλατούνται προσωπικότητες εξίσου ανελεύθερες, βυθισμένες στο φόβο και την προπαγάνδα. Συνεπακόλουθα, θα δημιουργηθεί ένας λαός μονόπλευρος, συγχυσμένος, αποξενωμένος και καταπιεσμένος, λόγω της έλλειψης του ελέγχου των διαδικασιών και της ταύτισης ολόκληρης της χώρας με το Σαντινιστικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο, απαξιώνοντας την πολιτιστική κληρονομιά της Νικαράγουα και παραμερίζοντας κάθε ψήγμα της δημοκρατικής της ιστορίας.
Ξαναρωτώ, λοιπόν, αποτελούν —τελικά— οι συνταγματικές αυτές μεταρρυθμίσεις φυσική εξέλιξη του αυταρχισμού ή εκφράζουν μια σιωπηρή κοινωνική συναίνεση;
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Νικαράγουα: ο Πρόεδρος Ορτέγκα άλλαξε το Σύνταγμα για να κάνει τη σύζυγό του «συμπρόεδρο», Πρώτο Θέμα, διαθέσιμο εδώ
- Nicaragua: Ortega and wife to to assume absolute power after changes approved, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Nicaragua: UN Group of Experts alarmed by far-reaching change to the Constitution, UN Human Rights Office of the High Commissioner, διαθέσιμο εδώ
