Του Κυριάκου Αθανασιάδη,
Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος έχει χαραχτεί στις μνήμες όσων τον έζησαν ως μία από τις πιο «φριχτές» σελίδες στην ανθρώπινη ιστορία. Φυσικά, ο πόλεμος και η καταστροφή ποτέ δεν ήταν κάτι ξένο για τους ανθρώπους, αλλά ποτέ δεν είχε ξαναδεί ο κόσμος μέχρι τότε τόσες μεγάλες απώλειες, μάχιμων και αμάχων και ποτέ νωρίτερα δεν είχε υποτιμηθεί τόσο η ανθρώπινη ζωή. Από τα πιο μεγάλα παράδοξα της ιστορίας του «Μεγάλου Πολέμου» είναι ότι όλη αυτή η αιματοχυσία, που καταδίκασε την Ευρώπη και αμαύρωσε την ιστορία του ανθρώπινου γένους, ξεκίνησε από μία και μόνο σφαίρα. Την 28η Ιουνίου, στο Σαράγεβο της Βοσνίας, πραγματοποιήθηκε η επιχείρηση κατά της ζωής του αρχιδούκα της Αυστρίας Φραγκίσκου Φερδινάδου και της γυναίκας του. Οργανωτές της συγκεκριμένης επιχείρησης ήταν η σέρβικη εθνικιστική ομάδα «Μαύρο Χέρι» και εκτελεστής του αρχιδούκα, ο Σερβο—Βόσνιος δεκαεννιάχρονος Γκαβρίλο Πρίντζιπ. Η δολοφονία αυτή αποτέλεσε την αφορμή για να αρχίσει ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, ο οποίος είχε τον τραγικό απολογισμό των είκοσι εκατομμυρίων θανάτων στα πεδία των μαχών με συντηρητικές εκτιμήσεις.
Την ημέρα εκείνη, ο αρχιδούκας είχε προγραμματισμένη μία επίσκεψη για τα εγκαίνια ενός μουσείου στην πόλη του Σαράγεβο, το οποίο όπως και ολόκληρη η Σερβία, αποτελούσε κομμάτι της αυστρο—ουγγρικής αυτοκρατορίας. Η οργάνωση «Μαύρο Χέρι» —όπως και πολλές άλλες— τρομοκρατικές οργανώσεις, που δρούσαν εκείνη την εποχή, είχε καθαρά εθνικιστικό χαρακτήρα και αποσκοπούσε στην ανεξαρτητοποίηση της Σερβίας από την αυτοκρατορία, την ενοποίηση με την Βοσνία—Ερζεγοβίνη και την δημιουργία αυτόνομου κράτους με οποιαδήποτε μορφή.
Οι δολοφόνοι ήταν έξι στο σύνολο μαζί με τον Γκαβρίλο και είχαν τοποθετηθεί σε διάφορα σημεία της πόλης από όπου θα περνούσε η αυτοκινητοπομπή, με σκοπό να σκοτώσουν τον αρχιδούκα με όπλα και χειροβομβίδες. Ο πρώτος εκτελεστής, όπως και οι δύο επόμενοι, δεν βρήκαν το θάρρος να ρίξουν στην αυτοκινητοπομπή, χάνοντας έτσι την ευκαιρία τους. Ο τέταρτος εκτελεστής, Νεντέλκο Καπρίνοβιτς, έριξε μία χειροβομβίδα, η οποία όμως χτύπησε το καπό του αυτοκινήτου του Φερδινάδου και έπεσε προς το πίσω όχημα, τραυματίζοντας έναν αστυνομικό και κάποιους περαστικούς. Στην προσπάθειά του να αυτοκτονήσει, κατάπιε ένα χάπι κυανίου και βούτηξε στον ποταμό Μιλτζάκα. Ωστόσο, το χάπι δεν ήταν αρκετό για να τον σκοτώσει και λόγω καλοκαιριού, η στάθμη του ποταμού είχε πέσει και οι αστυνομικοί τον βρήκανε να κάνει εμετό σε μισό μέτρο νερό. Ο Πρίντζιπ αποπειράθηκε να πλησιάσει το αμάξι, κρατώντας μία χειροβομβίδα, αλλά το τεράστιο πλήθος κόσμου, που έτρεχε πανικόβλητο τον εμπόδισε και εγκατέλειψε την προσπάθεια.
Η πρώτη απόπειρα, λοιπόν, αποτελεί μία αποτυχία και οι συνομώτες προσπαθούν να διαφύγουν. Ωστόσο, ο αρχιδούκας και η σύζυγός του επέλεξαν να μην κρυφτούν ούτε να εγκαταλείψουν το Σαράγεβο. Αντιθέτως, επισκέφθηκαν το νοσοκομείο, στο οποίο ήταν τα άτομα, που τραυματίστηκαν από την χειροβομβίδα και να τους ευχηθούν καλή ανάρρωση. Έπειτα, μπήκαν στο ανοιχτό τους αυτοκίνητο χωρίς την υπόλοιπη συνοδεία οχημάτων για να αποχωρήσουν. Ένα πολύ απλό γεγονός —αλλά όπως αποδείχτηκε στην συνέχεια— «μοιραίο λάθος» θα έφερνε την ολοκλήρωση αυτής της ιστορίας. Ο οδηγός του οχήματος κάνει μία λανθασμένη στροφή και σταματάει μπροστά από μία καφετέρια, όπου είχε πάει ο Γκαβρίλο Πρίντζιπ για να φάει. Καταλαβαίνοντας ότι έκανε λάθος, φρενάρει απότομα με αποτέλεσμα να σβήσει η μηχανή. Βλέποντας τον αρχιδούκα και την γυναίκα του να σταματάνε μπροστά στο μαγαζί χωρίς συνοδεία και χωρίς το πλήθος κόσμου, που υπήρχε νωρίτερα πλησίασε, έβγαλε το πιστόλι του, και εκτέλεσε και τους δύο από απόσταση δύο μέτρων.
Οι περαστικοί έπιασαν τον δολοφόνο, αλλά ήταν πλέον πολύ αργά. Ο διάδοχος του θρόνου της Αυστρο—Ουγγαρίας και η γυναίκα του κείτονταν νεκροί. Ο Γκαβρίλο προσπάθησε να αυτοπυροβοληθεί, αλλά δεν πρόλαβε, καθώς συνελήφθη άμεσα. Τελικά, ο «Μεγάλος Πόλεμος» ξεκίνησε στις 28 Ιουλίου 1914 με αφορμή αυτή την δολοφονία, διότι η Αυστρο—Ουγγαρία κατηγόρησε την Σερβία για τα γεγονότα της 28ης Ιουνίου και θέλησε να την τιμωρήσει και αυτό οδήγησε και άλλες χώρες να εμπλακούν στον πόλεμο αυτό.
Οι πέντε εκ των έξι εκτελεστών συνελήφθησαν και οδηγήθηκαν σε δίκη. Λόγω του νεαρού της ηλικίας τους, κανένας δεν καταδικάστηκε σε θάνατο, αφού όλοι ήταν έως είκοσι ετών. Ο Καπρίνοβιτς, ο οποίος έριξε την πρώτη χειροβομβίδα, πήρε ίδια ποινή με τον Πρίντζιπ, που έφερε την αποστολή εις πέρας και ήταν οι μεγαλύτερες εκ των ποινών. Ωστόσο, σε αντίθεση με τον Πρίντζιπ, δήλωσε μετάνοια για τις πράξεις του και ζήτησε συγχώρεση από τα παιδιά του αρχιδούκα, τα οποία του την έδωσαν. Ο Καπρίνοβιτς πέθανε από φυματίωση, που επιδινώθηκε λόγω των άθλιων συνθηκών κράτησης στις φυλακές, το 1916. Ο Πρίντζιπ δεν μετάνιωσε ποτέ για την πράξη του, καθώς χαρακτηριζόταν από έντονα εθνικιστικά χαρακτηριστικά. Στο δικαστήριο δήλωσε περήφανος Γιουγκοσλάβος εθνικιστής και ότι είχε όνειρο την ενοποίηση των γιουγκοσλαβικών κρατών. Καταδικάστηκε σε είκοσι χρόνια φυλάκισης και αυτός, αν και τελικά, δεν τα εκτιήσε.
Στις 28 Απριλίου 1918, μόλις εφτά μήνες πριν το τέλος του πολέμου, ο Γκαβρίλο Πρίντζιπ πέθανε στο κελί του από φυματίωση. Σε ηλικία μόλις 23 ετών έζησε αρκετά, ώστε να δει τις συνέπειες των πράξεών του και πέρασε στην ιστορία ως ο άνθρωπος, ο οποίος χρειάστηκε «μία στιγμή» για να εκτελέσει τον Φραγκίσκο Φερδινάδο και να δώσει την αφορμή για έναν πόλεμο, ο οποίος στοίχισε την ζωή σε πολλά εκατομμύρια άτομα.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Η σύλληψη του Γκαβρίλο Πρίντσιπ άργησε μερικά λεπτά. Δολοφόνησε τον Αρχιδούκα Φερδινάνδο στο Σεράγιεβο και επίσπευσε την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Το μοιραίο λάθος του οδηγού…, mixanitouxronou.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Η σπίθα που πυροδότησε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, sansimera.gr, διαθέσιμο εδώ.
- Δολοφονία του Αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου της Αυστρίας, timesnews.gr, διαθέσιμο εδώ.
