Της Άντζελας Μανώλακα,
Το Βέλγιο, μια χώρα που συχνά θεωρείται σύμβολο της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Ευρώπη, βρίσκεται στο επίκεντρο διεθνούς κριτικής λόγω κατηγοριών για παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Δύο διαφορετικές υποθέσεις έχουν έρθει στην επιφάνεια: η κακομεταχείριση αιτούντων άσυλο στις δομές φιλοξενίας και η μεταχείριση των Métis κατά τη διάρκεια της αποικιοκρατικής περιόδου. Αυτά τα γεγονότα έχουν πυροδοτήσει ευρείες συζητήσεις σχετικά με τις ευθύνες του Βελγίου απέναντι στους ευάλωτους πληθυσμούς και την ιστορική του κληρονομιά.
Το Ζήτημα των Αιτούντων Άσυλο
Η πρώτη περίπτωση αφορά τις συνθήκες διαβίωσης των αιτούντων άσυλο. Οι εικόνες οικογενειών που κοιμούνται στους δρόμους στις Βρυξέλλες και σε άλλες πόλεις του Βελγίου προκάλεσαν έντονες αντιδράσεις τόσο εντός της χώρας, όσο και διεθνώς. Σύμφωνα με ανθρωπιστικές οργανώσεις, το βελγικό σύστημα ασύλου αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα έλλειψης χωρητικότητας και διοικητικής επάρκειας. Η μη κυβερνητική οργάνωση Amnesty International έχει επικρίνει το Βέλγιο για παραβίαση του δικαιώματος στη στέγαση, ειδικά για ευάλωτες ομάδες, όπως γυναίκες και παιδιά. Οι εκθέσεις της υπογραμμίζουν την αποτυχία των τοπικών αρχών να δημιουργήσουν επαρκείς υποδομές παρά τις συνεχείς αυξήσεις στον αριθμό των αιτήσεων ασύλου.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει επίσης καταδικάσει επανειλημμένα τη χώρα για τη μη συμμόρφωση με την υποχρέωση προστασίας των αιτούντων άσυλο. Ειδικότερα, παραβιάζεται το Άρθρο 3 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης, το οποίο απαγορεύει απάνθρωπη ή εξευτελιστική μεταχείριση. Παρά τις δεσμεύσεις της κυβέρνησης να βελτιώσει τις συνθήκες, οι προτεινόμενες λύσεις χαρακτηρίζονται από ανεπαρκή χρηματοδότηση και εφαρμογή.
Η Ιστορία των Métis και οι Ιστορικές Παραβιάσεις
Ένα δεύτερο ζήτημα που έχει αναδείξει την ευθύνη του Βελγίου αφορά τις Métis, γυναίκες μικτής φυλετικής καταγωγής, οι οποίες απομακρύνθηκαν βίαια από τις οικογένειές τους κατά την αποικιοκρατική περίοδο στο Κονγκό. Η πολιτική του κράτους ήταν να απομονώσει τα παιδιά μικτής καταγωγής, θεωρώντας τα “προβληματικά” για τις αφρικανικές κοινότητες και την αποικιοκρατική διοίκηση. Περίπου 20.000 παιδιά μικτής καταγωγής μεταφέρθηκαν σε βελγικά ιδρύματα και ορφανοτροφεία, όπου, σύμφωνα με μαρτυρίες, υπέστησαν κακομεταχείριση και στερήθηκαν το δικαίωμα στην οικογένεια και την ταυτότητα. Το 2024, μια ομάδα γυναικών Métis που σήμερα είναι ηλικίας 70-80 ετών κατέθεσε αγωγές κατά του βελγικού κράτους, διεκδικώντας αναγνώριση και αποκατάσταση των αδικιών.
Η υπόθεση έχει εγείρει βαθύτερες συζητήσεις για τη σκοτεινή αποικιοκρατική κληρονομιά του Βελγίου. Ενώ η κυβέρνηση έχει προβεί σε κάποια μέτρα, όπως η συγγνώμη που εξέδωσε ο πρωθυπουργός το 2019, η διαδικασία αποκατάστασης παραμένει ανεπαρκής. Η μη λήψη ουσιαστικών μέτρων για την αποζημίωση και την επίσημη αναγνώριση των εγκλημάτων απογοητεύει τόσο τις επιζήσασες όσο και την κοινή γνώμη.
Οι δύο υποθέσεις έχουν προκαλέσει κύμα αντιδράσεων τόσο στη βελγική κοινωνία όσο και από διεθνείς οργανώσεις. Στο ζήτημα των αιτούντων άσυλο, πολλές ανθρωπιστικές ομάδες καλούν την κυβέρνηση να αυξήσει τις επενδύσεις στις υποδομές και να εφαρμόσει ένα πιο ανθρώπινο σύστημα διαχείρισης. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει επίσης θέσει το Βέλγιο υπό παρακολούθηση, ζητώντας άμεσες βελτιώσεις. Η υπόθεση των Métis έχει εγείρει το ενδιαφέρον ιστορικών και κοινωνιολόγων, ενώ έχει πυροδοτήσει έντονες συζητήσεις σχετικά με την ανάγκη να αναγνωριστούν τα αποικιοκρατικά εγκλήματα. Οι ακτιβιστές ζητούν από το Βέλγιο να προχωρήσει σε ουσιαστικές αποζημιώσεις, ενώ υπογραμμίζουν τη σημασία της ένταξης αυτών των γεγονότων στη δημόσια εκπαίδευση.
Η Σύνδεση των Δύο Υποθέσεων
Παρότι οι δύο περιπτώσεις φαίνονται αρχικά άσχετες, αποκαλύπτουν κοινά μοτίβα στις αδυναμίες του βελγικού κράτους να προστατεύσει ευάλωτους πληθυσμούς. Είτε πρόκειται για πρόσφυγες είτε για γυναίκες μικτής καταγωγής, τα θύματα αυτών των παραβιάσεων αντιμετωπίζουν παρόμοια έλλειψη αναγνώρισης, υποστήριξης και αποκατάστασης. Αυτή η σύνδεση φανερώνει την ανάγκη για μια ευρύτερη αναθεώρηση της στάσης του κράτους απέναντι στα ανθρώπινα δικαιώματα. Το Βέλγιο, ως μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οικοδεσπότης των θεσμικών της οργάνων, έχει αυξημένες ευθύνες να τηρεί τα υψηλότερα πρότυπα. Η επιλεκτική εφαρμογή αυτών των αρχών υπονομεύει την αξιοπιστία του και πλήττει την εικόνα της Ευρώπης ως υπέρμαχου των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Το Βέλγιο βρίσκεται σε κρίσιμο σταυροδρόμι. Η αντιμετώπιση των προβλημάτων απαιτεί συνδυασμό άμεσων μέτρων και μακροπρόθεσμων μεταρρυθμίσεων. Στη διαχείριση των αιτούντων άσυλο, η κυβέρνηση πρέπει να αυξήσει τη χρηματοδότηση και να απλοποιήσει τις διαδικασίες για τη φιλοξενία και την ενσωμάτωση. Όσον αφορά τις Métis, το κράτος οφείλει να προχωρήσει σε διαφανείς διαδικασίες αναγνώρισης και αποζημίωσης. Η αποικιοκρατική κληρονομιά του Βελγίου δεν μπορεί να ξεχαστεί ή να συγκαλυφθεί. Αντίθετα, πρέπει να γίνει αντικείμενο δημόσιας συζήτησης και να ενταχθεί στο εκπαιδευτικό σύστημα.
Η διπλή πρόκληση που αντιμετωπίζει το Βέλγιο — η προστασία των αιτούντων άσυλο και η ιστορική αποκατάσταση των Métis — υπογραμμίζει την ανάγκη για διαφάνεια, λογοδοσία και ανθρωπιστική ηγεσία. Η χώρα αυτή, που φιλοξενεί τις έδρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, έχει την ευκαιρία να αποτελέσει παράδειγμα. Εάν το Βέλγιο κατορθώσει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις αυτές με δίκαιο και διαφανή τρόπο, μπορεί να ανακτήσει την εμπιστοσύνη της διεθνούς κοινότητας και να επανατοποθετηθεί ως υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Βέλγιο: Απόφαση για καταγγελία για τα ανθρώπινα δικαιώματα για την απαγόρευση της μουσουλμανικής μαντίλας στο δικαστήριο, abogacia.es, διαθέσιμο εδώ
- Το Βέλγιο πληρώνει το αποικιοκρατικό του παρελθόν – Πέντε γυναίκες δικαιώνονται στο δικαστήριο, in.gr, διαθέσιμο εδώ
- Ιστορική καταδίκη: Το Βέλγιο ένοχο για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στο Κονγκό, iNewsgr.com, διαθέσιμο εδώ
