Της Έλενας Κουλοπούλου,
Πριν λίγες μόλις μέρες το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ) έλαβε μια πρωτοφανή και, ίσως, από τις πιο σημαντικές αποφάσεις της σύγχρονης ιστορίας του, εκδίδοντας εντάλματα σύλληψης για τον Πρωθυπουργό του Ισραήλ, Benjamin Netanyahu, και τον τέως Υπουργό Άμυνας της χώρας, Yoav Gallant. Τα εντάλματα αυτά έρχονται για να σπάσουν την αντίληψη ότι ορισμένοι βρίσκονται εκτός της εμβέλειας του νόμου, έχοντας τη δυνατότητα να πράττουν κατά το δοκούν, ανεξέλεγκτα και χωρίς συνέπειες.
Η Επιτροπή του Δικαστηρίου έκρινε συνυπεύθυνους τους Netanyahu και Gallant για εγκλήματα πολέμου και εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στην ευρύτερη περιοχή της Γάζας. Από τον Οκτώβριο του περασμένου έτους, ως οργισμένη απάντηση στην αιματηρή τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς, η ηγεσία και οι ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ έχουν ξεκινήσει μια δυσανάλογη στρατιωτική εκστρατεία στη Γάζα που έχει κοστίσει τη ζωή περίπου 44.000 Παλαιστίνιων, κυρίως αμάχων, με την ανθρωπιστική κρίση να εξακολουθεί να μαίνεται μέχρι και σήμερα. Το Επιμελητήριο έκρινε πως υπάρχουν βάσιμες υποψίες ότι τα δύο πρόσωπα εσκεμμένα και εν γνώσει τους αποφάσισαν να στερήσουν από τον άμαχο πληθυσμό της Γάζας, βασικά, για την επιβίωση του, αγαθά, φράζοντας τους διεθνείς διαδρόμους ανθρωπιστικής βοήθειας κατά παράβαση του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου και αποτυγχάνοντας να παρέχουν οι ίδιοι την κατάλληλη προστασία με τα μέσα που είχαν στη διάθεση τους.
Η συγκεκριμένη πρακτική είχε ως αποτέλεσμα την κατάφωρη παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων χιλιάδων άμαχων Παλαιστινίων, παιδιών, ηλικιωμένων και γυναικών· δικαιωμάτων όπως αυτό στη ζωή, την υγεία και την ασφάλεια. Έπειτα από ενδελεχή έρευνα, λοιπόν, η Επιτροπή αποφάνθηκε ότι συντρέχουν εύλογοι λόγοι να πιστεύει ότι οι Netanyahu και Gallant φέρουν ποινική ευθύνη για το έγκλημα της χρήσης της πείνας ως μεθόδου πολέμου και για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, χρησιμοποιώντας τον πληθυσμό της Γάζας για την προώθηση πολιτικών και στρατηγικών στόχων.
Το Τμήμα του Δικαστηρίου, παράλληλα με την έκδοση των ενταλμάτων, αποφάνθηκε και επί των δύο αιτήσεων που υπέβαλε το Ισραήλ νωρίτερα τον Σεπτέμβριο, απορρίπτοντας ομόφωνα τόσο την αμφισβήτηση της δικαιοδοσίας του επί της κατάστασης στο παλαιστινιακό έδαφος, όσο και το αίτημα-ένσταση για κοινοποίηση της έρευνας σύμφωνα με το 18(1) του Καταστατικού της Ρώμης. Η Επιτροπή σημείωσε εν πρώτοις ότι καμία αποδοχή της δικαιοδοσίας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου από το Ισραήλ δεν κρίνεται απαραίτητη, αφού η Παλαιστίνη έχει αναγνωριστεί ως μέλος του Δικαστηρίου από το έτος 2015 και σε δεύτερο χρόνο, ότι οι ισραηλινές αρχές είχαν ενημερωθεί για τη διεξαγωγή της έρευνας από το 2021, αλλά επέλεξαν να μην αντιδράσουν, αντικρούοντας έτσι την έκκληση για αναβολή των σχετικών ενταλμάτων.
Είναι η πρώτη φορά που το ΔΠΔ απαγγέλει κατηγορίες σε ηγέτες ενός δημοκρατικού, «ευθυγραμμισμένου» με τη Δύση κράτους και μάλιστα, με άμεσο κίνδυνο σύλληψης, εάν αποφασίσουν να ταξιδέψουν σε οποιαδήποτε από τις 124 χώρες που υπέγραψαν το Καταστατικό της Ρώμης για την ίδρυση του Δικαστηρίου. Βέβαια, Ευρώπη και παγκόσμια πολιτική σκηνή φαίνεται να έχουν διχαστεί σχετικά με την εφαρμογή και το εύλογο της απόφασης. Ο Ύπατος Εκπρόσωπος της Ε.Ε, Josep Borrell, σε δήλωση του τόνισε ότι όλα τα κράτη-μέλη της Ένωσης οφείλουν να συμμορφωθούν με το πόρισμα του ΔΠΔ, τονίζοντας τη δεσμευτικότητα των αποφάσεων του.
Παρ ’όλα αυτά ο Ούγγρος Πρωθυπουργός, αψηφώντας τα λεγόμενα του, σε δική του δήλωση στον κρατικό ραδιοσταθμό, είπε ότι είναι πρόθυμος να προσκαλέσει τον Ισραηλινό ομόλογο του να επισκεφτεί την Ουγγαρία με πλήρη ασφάλεια, δείχνοντας από νωρίς τη στάση που θα τηρήσει η χώρα του. Στην Ιταλία, αν και ο υπουργός Άμυνας Guido Crosetto χαρακτήρισε «λανθασμένη» την απόφαση του ΔΠΔ, ωστόσο, σημείωσε ότι σε περίπτωση που τα εν λόγω πρόσωπα επισκεφθούν τη χώρα, τότε θα συλληφθούν βάσει του διεθνούς δικαίου. Η Ολλανδία, από την άλλη, δήλωσε γρήγορα ότι θα συμμορφωθεί πλήρως με τα πρότυπα του ΔΠΔ.
Σημαντικό είναι να σημειώσουμε ότι οι Η.Π.Α δεν συγκαταλέγονται στα 124 κράτη που έχουν υπογράψει το Καταστατικό του ΔΠΔ. Όπως θα περίμενε κανείς, οι Ηνωμένες Πολιτείες, στενός σύμμαχος του ισραηλινού κράτους και κύριος προμηθευτής των όπλων του, δεν αποδέχονται την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου. Ο Πρόεδρος Joe Biden χαρακτήρισε μάλιστα τα εντάλματα αυτά «εξωφρενικά». Δεν είναι απίθανο να αντιτίθενται στην απόφαση του Δικαστηρίου, καθώς ενδεχομένως ανησυχούν ότι μια ημέρα θα μπορούσαν να βρεθούν οι ίδιοι σε παρόμοια θέση, ειδικά αν το Δικαστήριο αποφάσιζε να εντείνει τις έρευνες για τις ενέργειές τους σε Ιράκ και Αφγανιστάν.
Ωστόσο, μήπως τελικά η απόφαση αυτή εξυπηρετεί τα συμφέροντα της αμερικανικής κυβέρνησης, διευκολύνοντάς την να προωθήσει την αποκλιμάκωση στη Μέση Ανατολή χωρίς να βρεθεί η ίδια σε δύσκολη θέση; Πολλές είναι οι σκέψεις που μπορεί να κάνει κανείς γύρω από το ζήτημα, αρκεί να το αντιμετωπίζει με κριτική ματιά. Το σίγουρο, όμως, είναι ότι οι Η.Π.Α ποτέ δεν υποστήριξαν το ΔΠΔ, εκτός όταν αυτό εξυπηρετεί τα δικά τους συμφέροντα. Η περίπτωση του εντάλματος σύλληψης κατά του Ρώσου Προέδρου Vladimir Putin είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Εδώ γίνεται εμφανής η πολιτική των «δύο μέτρων και δύο σταθμών», καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες απορρίπτουν την καθολικότητα της διεθνούς δικαιοσύνης, ενώ ταυτόχρονα τη χρησιμοποιούν κατά το δοκούν.
Στο Ισραήλ, ο Πρωθυπουργός Benjamin Netanyahu σχολίασε τις κατηγορίες ως «παράλογες» και «αντισημιτικές». Ωστόσο, αυτή η υπόθεση δεν αφορά καθόλου τον αντισημιτισμό. Δεν έχει να κάνει με το δικαίωμα του Ισραήλ να υπερασπιστεί τον εαυτό του, το οποίο κανείς δεν αμφισβητεί. Είναι θέμα του τρόπου με τον οποίο πράττει.
Η απόφαση του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου που έχει ταλανίσει τη διεθνή κοινότητα φέρνει στο προσκήνιο κρίσιμα ερωτήματα για τη δύναμη του διεθνούς δικαίου και την εφαρμογή της δικαιοσύνης σε έναν διαιρεμένο κόσμο. Ανοίγει όμως και ένα νέο κεφάλαιο στη λογοδοσία ηγετών, ανεξαρτήτως πολιτικής κατεύθυνσης και δύναμης, θέτοντας τους τώρα στο ειδώλιο του κατηγορουμένου. Το εάν αυτή η απόφαση τελικά θα σηματοδοτήσει την αρχή για μεγαλύτερη λογοδοσία ή θα εντείνει τη γεωπολιτική πόλωση, παραμένει φυσικά αβέβαιο. Σε κάθε περίπτωση, καταλαβαίνουμε πως η συζήτηση για τα όρια και τις δυνατότητες του διεθνούς δικαίου είναι πιο επίκαιρη από ποτέ.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- ICC issues arrest warrant for Benjamin Netanyahu for alleged Gaza war crimes, The Guardian, διαθέσιμο εδώ
- Situation in the State of Palestine: ICC Pre-Trial Chamber I rejects the State of Israel’s challenges to” jurisdiction and issues warrants of arrest for Benjamin Netanyahu and Yoav Gallant, ICC, διαθέσιμο εδώ
