Του Γιάννη Δίνη,
Στον πολιτικό καθημερινό λόγο αλλά και σε επίσημες ιδεολογικές αντιπαραθέσεις μεταξύ εκπροσώπων των κομμάτων οι όροι «αριστερά» και «δεξιά» επικαλούνται συχνά για να χαρακτηριστούν όχι μόνο πρόσωπα, αλλά και οι συμπεριφορές των ανθρώπων. Για κάποιους, ο συγκεκριμένος διαχωρισμός θεωρείται αξίωμα ενώ για κάποιους άλλους τσουβάλιασμα και προκατάληψη (ή ένας στερεότυπος χαρακτηρισμός)! Ποια όμως είναι ιστορική προέλευση των συγκεκριμένων όρων, ποιο είναι το πολιτικό τους περιεχόμενο και ποια συμφέροντα εξυπηρετούνται με την συγκεκριμένη διάκριση;
Το 1789, λοιπόν, στην Εθνοσυνέλευση μετά την Γαλλική Επανάσταση, κεντρικό θέμα της συζήτησης αποτέλεσε η επίδραση του βασιλιά Λουδοβίκου ΙΣΤ’ και το όριο που θα επιβαλλόταν ως προς την άσκηση του βέτο (ή δικαίωμα αρνησικυρίας). Μέσα, όμως, από αυτούς τους διαξιφισμούς δημιουργήθηκε ένα πρόβλημα. Πώς θα αποκαλούσαν οι μεν τους δε; Το καλοκαίρι του ίδιου έτους, όταν ξανάνοιξε η αίθουσα για να αναλυθεί εκτενώς το ζήτημα της άσκησης του βέτο από τον βασιλιά, ο ίδιος κάθισε στο κέντρο των εδρών. Δεξιά του έσπευσαν να καθίσουν οι οπαδοί του απόλυτου βέτο, οι οποίοι έπειτα ονομάστηκαν «δεξιοί», ενώ αριστερά του κάθισαν οι οπαδοί του ανασταλτικού βέτο, αυτοί, δηλαδή, που υποστήριζαν τα μειωμένα δικαιώματά του Λουδοβίκου στην άρνηση της κρατικής αρχής. Οι δύο αυτές έννοιες σταδιακά πέρασαν τα σύνορα της Γαλλίας και αναγνωρίστηκαν άτυπα από όλη την υπόλοιπη Ευρώπη.
Βέβαια, η ιστορική προέλευση των συγκεκριμένων πολιτικών όρων δεν έχει τόσο ενδιαφέρον όσο το πολιτικό τους περιεχόμενο. Αυτό, δηλαδή, που έχει σημασία είναι σε ποιες ιδεολογικές πεποιθήσεις αυτές ενσωματώνονται και ποια κοινωνικό-πολιτικά συμφέροντα (εξ)υπηρετεί το συγκεκριμένο χάσμα μεταξύ των ανθρώπων, αυτή η διάκριση.
Από την μία πλευρά, ως «δεξιά» ορίζεται κάθε πολιτική που προωθεί την έννοια του συντηρητισμού. Πιο συγκεκριμένα, η δεξιά ασπάζεται τον οικονομικό φιλελευθερισμό, τον νεοφιλελευθερισμό και προβάλλει μία ελεύθερη αγορά με χαμηλή κρατική παρεμβατικότητα όπου οι δυνάμεις της ελεύθερης αγοράς αναλαμβάνουν την αυτορρύθμιση της. Έπειτα, οι περισσότερες συντηρητικές θέσεις συνυφαίνονται με την αυτονομία των τοπικών κοινοτήτων, την θρησκεία ως πολιτική δύναμη άρρηκτα συνδεδεμένη με το κράτος και το έθνος, ως το ανώτατο σύμβολο υπεράσπισης και ενότητας μεταξύ των πολιτών.
Αντίθετα, ως «αριστερά» ορίζεται κάθε πολιτική που προωθεί την έννοια του προοδευτισμού. Η αριστερά αντιμάχεται την ανισότητα και το καπιταλιστικό οικονομικό σύστημα, υποστηρίζει την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας, την κοινωνικοποίηση των μέσων παραγωγής, την αλληλεγγύη και την δημιουργία ενός κράτους πρόνοιας μέσω μιας ισχυρής κρατικής παρεμβατικότητας, η οποία παρόλα αυτά δεν εμποδίζει τις ατομικές ελευθερίες του ατόμου αλλά προασπίζει την συλλογική ευημερία και ανάπτυξη.
Ας τονίσουμε, τέλος, ότι καθήκον κάθε πολιτικά συνειδητοποιημένου πολίτη είναι να αντιληφθεί ότι συνάμα με αυτόν τον διαχωρισμό των δύο πολιτικών εννοιών μεγαλώνει όλο και περισσότερο το χάσμα μεταξύ των ανθρώπων. Δημιουργείται, δηλαδή, πρόσφορο έδαφος για πολιτικές διαμάχες και διαπληκτισμούς που στην πραγματικότητα δεν έχουν κάποιο ουσιαστικό ιδεολογικό περιεχόμενο το οποίο γεννά υγιή αμφισβήτηση, τροφή για σκέψη και δημιουργικές συνθήκες για να αντιληφθεί ο κάθε ομιλητής την σκέψη του συνομιλητή του.
Ας σκεφτούμε δε, σε ποιον βαθμό η διάκριση των ανθρώπων σε δεξιούς και αριστερούς ευνοεί κάποια από τα κυρίαρχα πολιτικά κόμματα, τα οποία αυτο-τοποθετούνται σε κάποια από τις δύο κλίμακες και αποκτούν, χωρίς να έχουν συνεισφέρει κάπως στον τομέα αυτόν, πολιτική ταυτότητα με στόχο να προσηλυτίσουν τον λαό στο αντίστοιχο κόμμα. Για παράδειγμα, το Πανελλήνιο Σοσιαλιστικό Κίνημα (ΠΑΣΟΚ) ακολούθησε μία ελαφρώς συντηρητική πολιτική σε σχέση με το πολιτικό του υπόβαθρο και το αξίωμα που ανέκαθεν κατείχε ως ο ορισμός της κεντρώας κυβερνήσεως.
Τελικά, ίσως δεν αξίζει να διχαζόμαστε σε τέτοιον βαθμό ως κοινωνία σε αριστερούς και δεξιούς και είναι πιο εύλογο να αντιληφθούμε ποιος και γιατί γεννά αυτές τις αντιθέσεις και ποια είναι πραγματικά τα αντιμαχόμενα στρατόπεδα… Οφείλει κάθε ιδεολογική πολιτική που ακολουθεί ο εκάστοτε πολίτης να συνδέεται με την πραγματικότητα που τον περιβάλλει, το γιατί και το πώς αυτή χρειάζεται (ή όχι) να αλλάξει με κριτήρια πραγματικής δικαιοσύνης!
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- Πώς γεννήθηκαν η Αριστερά και η Δεξιά;, protagon.gr, διαθέσιμο εδώ
