Της Θεοδώρας Αλικάκου,
Στην περιοχή του Ισθμού, η οποία αποτελεί κομβικό σημείο ένωσης μεταξύ ηπειρωτικής Ελλάδος και Πελοποννήσου, βρισκόταν το ιερό του Ποσειδώνα. Ο χώρος αυτός είχε έντονη σεισμική δραστηριότητα εξαιτίας του «κοσμοσείστη ιδιοκτήτη» του. Ακόμη, ο πρώτος ναός του Ποσειδώνα στα Ίσθμια είναι ένας από τους πρωιμότερους μνημειακούς ναούς, που χτίστηκαν στον ελλαδικό χώρο. Το ιερό αυτό έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές, όχι μόνο λόγω της πλεονεκτικής θέσης του, αλλά κατά την κλασική περίοδο, λόγω των αγώνων που πραγματοποιούνταν εκεί κάθε δύο έτη.
Σύμφωνα με τη μυθική παράδοση, ο Σίσυφος, ο οποίος ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Κορίνθου, ίδρυσε σε αυτό το σημείο ένα ιερό αφιερωμένο στον Ποσειδώνα. Το ιερό των Ισθμίων, λόγω της μορφολογίας του εδάφους, χωρίζεται σε δύο επίπεδα, το άνω και το κάτω. Συγκεκριμένα, στο άνω ιερό βρίσκονται ο ναός του Ποσειδώνα, κάποιες στοές, το πρώτο στάδιο, ο ναός του Παλαίμονα και το ανατολικό γήπεδο. Έπειτα, το θέατρο βρίσκεται μεταξύ των δύο επιπέδων. Στο κάτω ιερό βρίσκονται το λουτρό, το γυμνάσιο, το βυζαντινό φρούριο και τα τείχη του Εξαμιλίου.
Η πρώτη φάση του ναού ήταν κατά τον 7ο αι. π.Χ. Πρόκειται για έναν ναό δωρικού ρυθμού, με τοίχους από λιθόπλινθους ζωγραφισμένους με πολύχρωμες γραπτές παραστάσεις. Ο αρχαϊκός ναός καταστράφηκε από πυρκαγιά κατά τους περσικούς πολέμους. Γύρω στο 460 π.Χ. χτίζεται ο νέος ναός. Σήμερα σώζεται μόνο η θεμελίωση, καθώς τμήματά του χρησιμοποιήθηκαν στην ύστερη αρχαιότητα για τη κατασκευή του Εξαμιλίου. Κατά το 390 π.Χ. ξανακάηκε, σύμφωνα με τον Ξενοφώντα, σύντομα όμως ανακατασκευάστηκε.
Τον 5ο με 4ο αιώνα π.Χ., χτίζεται το στάδιο όπου πραγματοποιούνταν οι αγώνες. Εκεί σώζεται η Ύσπληξ, ο μηχανισμός εκκίνησης-άφεσης, που υπήρχε στα αρχαία στάδια για την ταυτόχρονη εκκίνηση των δρομέων στους αγώνες ταχύτητας. Έπειτα, στην Ισθμία λατρευόταν και ο Παλαίμονας. Ο ναός του ήταν ένα κυκλικό οικοδόμημα ιωνικού ρυθμού με έντονα διακοσμημένη στέγη. Ένα ενδιαφέρον χαρακτηριστικό του είναι ένας υπόγειος αγωγός, ο οποίος βρίσκεται στο κέντρο του και ενδέχεται να αποτελεί υπόγειο πέρασμα, όπου οι αθλητές κατά τη περίοδο των αγώνων, ορκίζονταν να μην παραβιάσουν τους κανόνες.
Το στάδιο που βρισκόταν στο άνω ιερό, χρησιμοποιούνταν κατά την κλασική περίοδο και είχε έκταση περίπου 192 μ. Εκεί βρισκόταν η Ύσπληγα, όπως προαναφέρθηκε, και πραγματοποιούνταν οι αγώνες δρόμου. Στο τέλος της κλασσικής περιόδου και αρχή της ελληνιστικής, οι αυξημένες ανάγκες, λόγω της μεγάλης δημοτικότητας των αθλητικών αγώνων, οδήγησαν στην κατασκευή ενός μεγαλύτερου στα ανατολικά. Έπειτα, στα τέλη του 5ου αιώνα π.Χ., χτίστηκε το θέατρο όπου διαδραματίζονταν θεατρικοί και μουσικοί αγώνες, εφάμιλλης σημασίας με τους αθλητικούς. Η χωρητικότητά του ήταν περίπου για 1.500 θεατές.
Στη συνέχεια, στο κάτω Ιερό, βρίσκεται το ρωμαϊκό λουτρό. Διέθετε, όπως τα περισσότερα ρωμαϊκά λουτρά, αίθουσα με ζεστό νερό (caldarium), αίθουσα με κρύο νερό (frigidarium) και ένα δωμάτιο στο ενδιάμεσο, που εξασφάλιζε τη θερμοκρασία των άλλων δύο δωματίων. Τα δωμάτια ήταν διακοσμημένα με περίτεχνα γλυπτά και μάρμαρα. Στο δάπεδο συναντάμε ένα ψηφιδωτό μεγάλων διαστάσεων, περίπου 20×8 μέτρα, ιταλικού τύπου, όπου απεικονίζονταν θαλάσσια όντα. Ανατολικά του ρωμαϊκού λουτρού βρίσκεται ένα κτίσμα, το οποίο είναι όμοιο στο σχήμα και στο μέγεθος με το Γυμνάσιο στην αρχαία Ολυμπία και, για αυτό το λόγο, πιθανολογείται πως ήταν γυμνάσιο.
Τέλος, στις αρχές του 5ου αι. μ.Χ. χτίζεται το Εξαμίλιο Τείχος πιθανόν, ως μέσο άμυνας κατά των Βησιγότθων. Αυτό το τείχος περιέβαλε την περιοχή του Ισθμού, με ύψος που έφτανε μέχρι και τα 7 μέτρα σε κάποια σημεία. Για τη κατασκευή του συγκεντρώθηκε μεγάλη ποσότητα λίθων, την οποία απέσπασαν από τα προϋπάρχοντα κτίρια. Το Εξαμίλιο αποτελεί το μοναδικό τείχος που σώθηκε, το οποίο υποδηλώνει την ανάγκη για τη προστασία της Πελοποννήσου από τους εχθρούς. Την ίδια περίοδο με το Εξαμίλιο, χτίστηκε το φρούριο των Ισθμίων, το οποίο αποτελούσε τον χώρο διαμονής της στρατιωτικής φρουράς που προασπιζόταν το τείχος.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Gruben (2015), Ιερά και ναοί των αρχαίων Ελλήνων, Αθήνα: εκδ. Ινστιτούτο του βιβλίου
- Ναός του Ποσειδώνα, archaiologia.gr., διαθέσιμο εδώ
- The Michigan State University Excavations at Isthmia, msuisthmia.org, διαθέσιμο εδώ
