Της Ευθυμίας Γκαμπέση,
Στις μέρες μας, η οικογένεια —παρά τις αλλαγές και τους μετασχηματισμούς που έχει υποστεί— παραμένει ένας πολύ ισχυρός θεσμός του κοινωνικού οικοδομήματος. Ακόμα κι αν είναι διαφορετικές οι ρίζες μας, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν παύουμε να προερχόμαστε από μία οικογένεια. Το ερώτημα, όμως, είναι: Μπορεί μία οικογένεια να αντέξει αναλλοίωτη στον χρόνο και τις συνθήκες;
Τον συγκεκριμένο προβληματισμό μας εγείρει το νέο βιβλίο της Helen Garner, Ο Μπαχ για παιδιά, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Gutenberg σε μετάφραση της Ελένης Ηλιοπούλου. Ένα μυθιστόρημα «αδυσώπητο και γενναίο», όπως εύστοχα έχουν χαρακτηρίσει οι New York Times, έρχεται να μας αποδομήσει την τέλεια εικόνα μίας τέλειας, φαινομενικά, οικογένειας.
Πριν προχωρήσουμε στην ενδιαφέρουσα πλοκή του βιβλίου, ας «γνωρίσουμε» πρώτα τη συγγραφέα. Η Helen Garner έχει γεννηθεί το 1942 στο Geelong της μακρινής Αυστραλίας. Το πλούσιο συγγραφικό της έργο περιλαμβάνει πολυάριθμα έργα μυθοπλασίας· μεταξύ αυτών είναι τα Monkey Grip (1977) και Cosmo Cosmolino (1992). Με τη δεξιοτεχνική της συγγραφική ικανότητα, η σεβαστή συγγραφέας της Αυστραλίας έχει αποσπάσει πλήθος σημαντικών βραβείων του κλάδου. Μάλιστα, το 1993 έλαβε το βραβείο Walkley για τη δημοσιογραφία.
Το έργο της Ο Μπαχ για παιδιά αποτελεί ένα μυθιστόρημα που αποτυπώνει με ωμό και ρεαλιστικό τρόπο την ανθρώπινη φύση, περικλείοντας κάθε λογής πολύχρωμα συναισθήματα (έντονα και μη), προσωπικές εκφράσεις και, φυσικά, ένστικτα. Βέβαια, δεν λείπουν και έννοιες όπως έρωτας, προδοσία και φόβος, τα οποία πολύ συχνά συναντώνται και ως αλληλένδετα μεταξύ τους. Πρόκειται, στην ουσία, για ένα παιχνίδι, του οποίου παίκτες είναι από τη μία η Ελίζαμπεθ, ένα φεμινιστικό ελεύθερο πνεύμα, και η αδελφή της, Βίκυ, μία έφηβη που μόλις έχει αρχίσει αφενός να αντιλαμβάνεται και αφετέρου να περιεργάζεται τον κόσμο γύρω της, ενώ οι δύο αδερφές έχουν χάσει πρόσφατα τη μητέρα τους από καρκίνο. Από την άλλη, βλέπουμε την οικογένεια Φοξ· ο οικογενειάρχης και θρήσκος, Ντέξτερ, η νοικοκυρά και καλοσυνάτη σύζυγός του, Αθίνα και τα δύο τους παιδιά, ο Άρθρουρ και ο Μπίλι, ο οποίος βρίσκεται στο φάσμα του αυτισμού. Τέλος, καθοριστικά πρόσωπα για την ιστορία είναι ο Φίλιπ, μουσικός σε μπάντα, και η μικρή του κόρη, Πόπι.
Η ιστορία μας ξεκινάει όταν ο Ντέξτερ συναντάει τυχαία σε μία καφετέρια την Ελίζαμπεθ μετά από σχεδόν είκοσι χρόνια. Από τότε, η Ελίζαμπεθ και η Βίκυ κάνουν τακτικές επισκέψεις στο σπίτι των Φοξ, με την τελευταία να μετουσιώνεται με κάποιον τρόπο στο τρίτο τους παιδί. Καθώς η Ελίζαμπεθ είναι αρκετά εγωκεντρική και απασχολημένη για να φροντίσει τη μικρή της αδερφή, η Βίκυ βρίσκει καταφύγιο στην ήρεμη οικογένεια, ενώ έρχεται όλο και πιο κοντά με την Αθίνα. Ο Φίλιπ, ο οποίος αποτελεί τον περιστασιακό εραστή της Ελίζαμπεθ, κάνει και αυτός απροσδόκητα την εμφάνισή του στις ζωές τους, και σίγουρα η παρουσία του δεν περνάει απαρατήρητη.
Μέχρι εδώ οι δύο οικογένειες φαίνεται να τα πηγαίνουν καλά, με νέες συνθήκες να έχουν διαμορφωθεί, οι οποίες σε μεγάλο βαθμό τους εξυπηρετούν όλους. Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι όπως δείχνουν. Κάτω από την επιδερμική και ιδανική εικόνα που παρουσιάζει η οικογένεια Φοξ, υπάρχουν κάποια σκοτεινά και καταχωνιασμένα στοιχεία, τα οποία —σε αντίθεση με πολλές περιπτώσεις— δεν προκαλούνται από κακόβουλες προθέσεις. Πιο συγκεκριμένα, παρατηρούνται πολύ λεπτά ζητήματα, όπως η γυναικεία καταπίεση, η υποτίμηση και ο εγωισμός. Παράλληλα, παρατηρείται διάχυτα μέσα στο έργο η αντίθεση ανάμεσα σε δύο εκ διαμέτρου αντίθετα γυναικεία πρότυπα· τη δυναμική και αθυρόστομη Ελίζαμπεθ και τη συνεσταλμένη και περιποιητική Αθίνα, αλλά και το πώς ο παράγοντας της ηλικίας πολλές φορές δεν καθορίζει τον βαθμό ωριμότητας όπως παρατηρείται στις δύο έφηβες, Βίκυ και Πόπι. Άραγε, πόσες λανθάνουσες προσβολές, λεπτομερώς χειριστικές συμπεριφορές και συσσώρευση θυμού απαιτούνται για να σκάσει η φούσκα; Τα δεδομένα θα ανατραπούν ριζικά ή υπάρχει ακόμη ελπίδα για αποκατάσταση;
Αναμφίβολα, το έργο αυτό φέρνει στην επιφάνεια όλα εκείνα τα στοιχεία που ταλανίζουν τις περισσότερες οικογένειες, χωρίς, όμως, να θίγονται από αρκετούς. Η συγγραφέας ελίσσεται μέσα στον λαβύρινθο των κοινωνικών κανόνων με γνώμονα τα ανθρώπινα πάθη και τις συνέπειες της εκδήλωσης αυτών.
