Του Λάμπρου Κουρή,
Σε προηγούμενο άρθρο, εξιστορήθηκαν τα γεγονότα από την πτώση του δυτικού τμήματος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, μέχρι έναν αιώνα μετά. Σ’ αυτό το άρθρο, θα ειπωθούν τα γεγονότα άλλου ενός αιώνα, στις περιοχές όπου αναγράφονται στον τίτλο.
Και αρχίζουμε με την Ιταλία των Λομβαρδών. Για μία δεκαετία (574—584) μετά τη δολοφονία του βασιλιά Κλέφου (572—574), οι Λομβαρδοί δεν εξέλεξαν βασιλιά, όντες χωρισμένοι σε δουκάτα. Για τον υπόλοιπο αιώνα, οι Λομβαρδοί έκαναν πολέμους με την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Το 584, εξέλεξαν βασιλιά, αντιμέτωποι με Φραγκική εισβολή. Με το τέλος των πολέμων, το 605, οι Λομβαρδοί δεν ήταν ενωμένοι. Μέχρι τη δεκαετία του 620—630, η πρωτεύουσα του Λομβαρδικού βασιλείου ήταν η Παβία. Το ανατολικό σύνορο του Φριούλι ήταν ο τοίχος κατά των Αβάρων. Δεν ήταν, όμως, όλη η Ιταλία λομβαρδική. Μερικά εδάφη ανήκαν στο ρωμαϊκό εξαρχάτο της Ραβέννας. Με τη συχνή αλλαγή εξάρχων, η αυτονομία ήταν ευκολότερη, όπως για την πόλη της Βενετίας. Οι Λομβαρδοί πήραν την Απουλία, τον ύστερο 7ο αιώνα, εκτός του Οτράντο. Το 616, αρχίζει η βαυαρική δυναστεία, η δυναστεία της Θευδελίνδης, συζύγου του Αγινούλφου. Βασιλιάδες εκτός της δυναστείας, απλά «παντρεύτηκαν» αυτή τη δυναστεία. Κάποιοι βασιλείς της Βαυαρικής δυναστείας ήταν οι: Περκτάριτος (661—662, 672—88), Ροθάριος και Γριμοάλδος (662—671) και Κουνιπέρτος (680—700). Όλοι σέβονταν την εκρωμαϊσμένη αυλή του Αγινούλφου και τον λομβαρδικό νόμο του Ροθαρίου.
Επόμενη στάση, η Φραγκία. Η διάσπαση και οι διαμάχες μεταξύ αδερφών συνεχίστηκαν, όπως μας περιγράφει και ο Γρηγόριος της Τουρ στην «Ιστορία των Φράγκων» του. Ο Γρηγόριος θα πεθάνει το 593 σε μια ασταθή εποχή για τους Φράγκους. Οι εδαφικές επικράτειες των Φράγκων βασιλέων, λέγονταν Αυστρασία, Νευστρία και Βουργουνδία. Το βασίλειο των Φράγκων έμεινε διαιρεμένο για λιγότερο από 112 χρόνια, την περίοδο 567—679, αν προσθέσουμε τις βασιλείες του Κλοθαρίου Β’ (613—623) και του Δαγοβέρτου (629—639). Μετά το 639, οι βασιλικές κτήσεις είχαν συρρικνωθεί αρκετά, λόγω δωρεών και παραχώρησης γαιών στην εκκλησία. Οι περισσότεροι Φράγκοι βασιλείς εκείνης της εποχής ήταν ανίκανοι ή ανήλικοι και κυβερνούσαν, στην πραγματικότητα, οι αντιβασιλείς τους, οι λεγόμενοι μαγιορδόμοι ή αυλάρχες. Ο αυλάρχης, ο οποίος νίκησε τους υπόλοιπους αυλάρχες των Φράγκων, το 687, ήταν ο Πεπίνος ο Βραχύς, προπάππους του Καρλομάγνου.
Συνεχίζουμε με τους Βησιγότθους στην Ιβηρική Χερσόνησο. Ο βασιλιάς Λεοβίγιλδος (568—586) επιχείρησε να επανενώσει την Ιβηρική και το κατάφερε με την κατάκτηση των Σουηβών και των Βάσκων. Η πίστη του στην αίρεση του Αρειανισμού οδήγησε στην προσπάθειά του να προσηλυτίσει τους καθολικούς ισπανορωμαίους στη δική του πίστη. Απέτυχε, όμως, λόγω και της επανάστασης του γιου του, Ερμενεγίλδου. Ο άλλος γιος του Λεοβίγιλδου, ο Ρεκκάρεδος, έγινε Καθολικός, αναγνωρίζοντας ότι οι περισσότεροι υπήκοοί του ήταν Καθολικοί. Μέχρι να ανέλθει ο Σβινθίλας (621—631) στον θρόνο, οι ισπανορωμαίοι δεν χρειάζονταν πια τους ανατολικορωμαίους και τα τελευταία οχυρά, από την εποχή της κατάκτησης της εποχής του Ιουστινιανού, είχαν κατακτηθεί. Στα μέσα του 7ου αιώνα, οι Βησιγότθοι υιοθέτησαν εκρωμαϊσμένους νόμους. Οι νόμοι, όμως, δεν είναι το μόνο που βοηθά ένα βασίλειο να επιβιώσει και γι’ αυτό έγινε προσπάθεια στρατιωτικής μεταρρύθμισης, από τον βασιλιά Ουάμβα (672—680). Ο τελευταίος, ωστόσο, έμεινε στην προσπάθεια και δεν έφτασε στην πραγματοποίηση. Οι συνέπειες θα φανούν στο μέλλον.
Όσον αφορά τη Δύση, καταλήγουμε στη Βρετανία. Η εισχώρηση των Άγγλων, Σαξώνων και Γιούτων στη Βρετανία συνεχίστηκε. Ο μεταγενέστερος μοναχός Βέδας, αναφέρει εφτά βασιλιάδες, οι οποίοι κυβερνούσαν μέχρι τον ποταμό Humber. Μερικοί απ’ αυτούς ήταν οι Ceawlin (560—592) του Ουέσσεξ, ο Aethelberht (560—616) του Κεντ και ο Raedwald της ανατολικής Αγγλίας. Μετά το 616, η Northumbria κυριάρχησε πάνω στα άλλα βασίλεια. Αυτό συνέβη, επί της βασιλείας του Edwin, πέμπτου βασιλιά στη λίστα του Βέδα. Κανένα βασίλειο δεν κυριάρχησε μόνιμα και για πολύ καιρό. Αυτή η κατάσταση κράτησε μέχρι τον 10ο αιώνα.
Από τη δυτική Ευρώπη, μεταφερόμαστε στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Αυτή η εποχή αρχίζει με τα τελευταία χρόνια της βασιλείας του Ιουστίνου Β’. Οι πρωτοεμφανιζόμενοι Άβαροι εισβάλλουν νότια του Δούναβη και παρασέρνουν μαζί τους Σλάβους. Ο διάδοχος Τιβέριος (578—582) συνέχισε την αντιμετώπιση των Περσών και νίκησε με Αβαρική βοήθεια τους Σλάβους επιδρομείς. Δεν μπόρεσε να κάμψει τους Λομβαρδούς —όπως είδαμε στη δεύτερη παράγραφο. Το 582, χάνεται το Σίρμιο, μετά από τρίχρονη πολιορκία από τους Αβάρους. Ταυτόχρονα, οι Σλάβοι κατέβηκαν στην περιοχή, βόρεια του Αίμου. Ο Περσικός κίνδυνος έληξε, προσωρινά, το 591, επί αυτοκράτορα Μαυρικίου. Ο τελευταίος είναι ελεύθερος να ασχοληθεί με το βαλκανικό μέτωπο της αυτοκρατορίας και νικά τους Αβάρους και τους Σλάβους. Η συνθήκη, η οποία υπέγραψε το 600 με τους ηττημένους, όριζε το Δούναβη ως το «σύνορο». Ο νέος αιώνας άρχισε με ατυχία. Οι Πέρσες επιτέθηκαν και πάλι, μετά την επανάσταση και ανάρρηση του Φωκά στο θρόνο. Έφτασαν μέχρι τη Μικρά Ασία και επιτέθηκαν και στην πόλη της Χαλκιδόνας. Επί Ηρακλείου (610—641), τα προβλήματα συνέχισαν, ειδικά με τους Πέρσες.
Το 614, οι Πέρσες κατέλαβαν την Ιερουσαλήμ και, σύμφωνα με την παράδοση, πήραν τον Τίμιο Σταυρό. Μέχρι το 619, είχαν καταλάβει την Αίγυπτο και είχαν φτάσει και στην Κυρηναϊκή —ανατολική Λιβύη. Το 622, η Αυτοκρατορία αντεπιτίθεται. Μέχρι το 625, οι Πέρσες είχαν χάσει σ’ όλα τα μέτωπα. Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης, το 626, απέτυχε να αναστρέψει την κατάσταση υπέρ των Περσών και ο πόλεμος τελείωσε με επιστροφή εδαφών στην Αυτοκρατορία, μαζί και του Τιμίου Σταυρού. Αξίζει να αναφερθεί, ότι οι ανατολικορωμαίοι είχαν βοήθεια από τους δυτικούς Τούρκους στο δυτικό κομμάτι της ευρασιατικής στέπας, κάτι που συνέβαινε συχνά στον ανταγωνισμό με την Περσία.
Τελειώνουμε με την επέκταση των Αράβων. Οι Βυζαντινοί δεν πρόλαβαν να κάνουν «διάλειμμα» από τον πόλεμο με τους Πέρσες και δέχτηκαν πρώτοι την εισβολή των Αράβων, μετά τον θάνατο του Μωάμεθ. Μέχρι το 640, οι Άραβες είχαν καταλάβει τις επαρχίες της Συρίας, Παλαιστίνης και Αιγύπτου. Οι Μονοφυσίτες Χριστιανοί της Μέσης Ανατολής παραδόθηκαν στους Άραβες αμαχητί, λόγω δογματικών διαφορών με την πρωτεύουσα και δυσαρέσκειας προς αυτήν. Η Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία περιορίστηκε στη Μικρά Ασία και στα Βαλκάνια, χάνοντας και το Εξαρχάτο της Αφρικής, αργότερα. Η επέκταση των Αράβων τους έφερε ακόμα και έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης. Το 674, επί Κωνσταντίνου Δ’ (668—685), οι Άραβες πολιόρκησαν ανεπιτυχώς την Κωνσταντινούπολη για μία περίοδο τεσσάρων ετών, δηλαδή μέχρι το 678. Αυτοί, που δεν κατάφεραν να αντισταθούν στην Αραβική επέκταση αποτελεσματικά, ήταν οι Πέρσες.
Όπως καταλαβαίνουμε απ’ όσα γράφονται παραπάνω, η εποχή που άρχισε 60 χρόνια πριν από τις κατακτήσεις των Αράβων, είναι γεμάτη από συνεχιζόμενες αλλαγές. Η Βρετανία γερμανοποιείται, η Ιβηρική ενώνεται από τους Βησιγότθους, οι Φράγκοι παραμένουν χωρισμένοι. Τέλος, η ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία συρρικνώνεται σε εδάφη, ειδικά στη Δύση. Παράλληλα, νικά τους Πέρσες με τη βοήθεια των Τούρκων της ευρασιατικής στέπας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Βασιλική Νεράντζη — Βαρμάζη (2022), Βυζαντινή Ιστορία 324—1453, εκδ. Γράφημα
- Μιλτιάδης Οικονόμου (2014), Ο Δυτικός Μεσαίωνας και η Μετάβαση στη Νεοτερικότητα (πρώτος τόμος), εκδ. Εκάτη
- The failure of reunification (613—714), britannica.com, διαθέσιμο εδώ
