Της Μιχαέλας Βαλερά,
Αποσβολωμένοι μπροστά στη μεγαλουργία της φύσης, πολλές φορές, η ορμή της εξερεύνησης τιθασεύεται από τον φόβο της απέραντης άγνοιας. Όταν, όμως, τα προβλήματα ανακύπτουν και, συγκεκριμένα, όταν η υγεία του ανθρώπου κλυδωνίζεται, ο λυσσαλέος αγώνας ενάντια στην αδαημοσύνη ξεκινά την αντίστροφη χρονομέτρηση. Έτσι ξεκίνησαν διάφορες σχολές πεποιθήσεων στην προσπάθειά τους να εξηγήσουν την προέλευση της ζωής και του ανθρώπου. Οι θρησκευτικές σχολές συνεχίζουν ακαταμάχητες να διατρανώνουν το έργο τους, ενώ η πλατωνική σχολή άφησε το στίγμα της με τη θεωρία των 4 στοιχείων και τη γεωμετρική συνάφεια αυτών. Με το πέρασμα των ετών, διαφορετικοί τομείς της επιστήμης αναδύονταν επιδιώκοντας κάθε φορά να φέρουν στο φως νέα στοιχεία που θα εξηγήσουν τη φύση μας, σωματική, απτή, συνειδητή και ασυνείδητη.
Με πρωταρχικό σκοπό, λοιπόν, την αντιμετώπιση των προβλημάτων υγείας του ανθρώπου, προτεραιότητα αποτέλεσε η εξερεύνηση της σωματικής μας φύσης. Διαβάζοντας αυτό το κείμενο, το πιο πιθανό είναι να αισθάνεστε έναν χτύπο στην καρωτίδα αρτηρία σας σχεδόν κάθε δευτερόλεπτο που περνάει. Για να συμβεί αυτό χρειάζεται να μεταφερθούν μόρια αιμοσφαιρίνης μέσω του αίματος. Με τη σειρά του, κάθε μόριο αιμοσφαιρίνης μεταφέρει 4 μόρια αίμης που στο κέντρο του ετεροκυκλικού πορφυρινικού δακτυλίου φέρουν ένα άτομο σιδήρου. Το άτομο σιδήρου διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο, διότι συνδέεται με το οξυγόνο που λαμβάνουμε μέσω της αναπνοής μας στα τριχοειδή αγγεία των πνευμόνων και σχηματίζει ένα εξαιρετικά εντυπωσιακό οκταεδρικό σύμπλοκο, δημιουργώντας τελικά την οξυαιμοσφαιρίνη. Πλέον, η μεταφορά του οξυγόνου στο υπόλοιπο σώμα είναι δυνατή εφόσον η οξυαιμοσφαιρίνη μπορεί να αποβάλλει εύκολα το οξυγόνο.
Με μια πρώτη ανάλυση κανείς μπορεί να σκεφτεί πως το οξυγόνο το λαμβάνουμε από την ατμόσφαιρα. Αναρωτήθηκε, όμως, κανείς πώς έφτασε ο σίδηρος στις φλέβες μας; Μια αρκετά αληθοφανής απάντηση θα ήταν μέσω της τροφικής αλυσίδας. Ωστόσο, μια πιο τολμηρή ματιά θα μας διαβεβαίωνε πως ο μοναδικός τρόπος δημιουργίας του σιδήρου στο σύμπαν είναι η υπερκαινοφανής έκρηξη ή κοινώς έκρηξη supernova. Όταν ένας κόκκινος γίγαντας φτάσει στο τέλος της ζωής του και δεν μπορεί, πλέον, να παράγει ενέργεια μέσω πυρηνικών αντιδράσεων, καταρρέει με ταυτόχρονη απελευθέρωση βαρέων στοιχείων που, στη συνέχεια, θα διασκορπιστούν σε νέους αστέρες και πλανήτες. Ένας κόκκινος γίγαντας μετατρέπει όλον τον ήλιο σε άτομα άνθρακα και οξυγόνου και έπειτα σε άτομα σιδήρου, το πιο βαρύ στοιχείο που μπορεί να φτιάξει ένα αστέρι. Όταν τα περισσότερα από τα άτομα ενός αστεριού γίνονται άτομα σιδήρου, τότε το αστέρι ονομάζεται σουπερνόβα. Σε συνδυασμό με τα θραύσματα μετεωριτών που ήρθαν στην επιφάνεια της Γης, ο πλανήτης μπόρεσε να εμπλουτιστεί με διάφορα στοιχεία, μεταξύ αυτών και ο σίδηρος.
Αν παρόλ’ αυτά προσπαθούσατε να πάρετε μια ανάσα πριν 3 δισεκατομμύρια χρόνια, η μεταφορά της οξυαιμοσφαιρίνης θα αποτελούσε ένα μάταιο γεγονός. Αυτό γιατί, αν και η ποσότητα αζώτου ήταν παρόμοια με τη σημερινή, στην ατμόσφαιρα υπήρχε ελάχιστο οξυγόνο και άφθονο διοξείδιο του άνθρακα. Τη μετάβαση από τη μηδαμινή ποσότητα οξυγόνου σε ποσοστό που σήμερα αγγίζει το 65% στο σώμα μας, την οφείλουμε στη δράση των κυανοβακτηρίων. Πριν 4,5 δισεκατομμύρια χρόνια, η ατμόσφαιρα της Γης αποτελούνταν αποκλειστικά από ελαφριά αέρια που προέκυπταν από τις πυρηνικές συντήξεις. Παραδόξως, η Γη παρέμενε ένας κατοικίσιμος πλανήτης από μονοκύτταρους φωτοσυνθετικούς οργανισμούς που μπορούσαν να μετατρέψουν το διοξείδιο του άνθρακα μέσω της ηλιακής ενέργειας σε οξυγόνο. Η διαδικασία κορεσμού της ατμόσφαιρας και των θαλασσών σε οξυγόνο αν και αργή, ήταν αναγκαία για την πρώτη εμφάνιση πολυκυττάριας ζωής στον πλανήτη. Η διατήρηση της νέας μορφής ζωής οφείλεται στον σχηματισμό της ζώνης του όζοντος (Ο3), μόρια πολύ αποτελεσματικά στην απορρόφηση των υπεριωδών ηλιακών ακτινών.
Αν ακόμη κάποιος αναγνώστης δεν έχει πειστεί για την ενότητα του σύμπαντος, θα ήταν σημαντικό να προσθέσω πως οι χλωροπλάστες που βρίσκονται στα πράσινα μέρη των φυτών αποτελούν τους άμεσους απόγονους των κυανοβακτηρίων. Το έργο της αναπνοής συνεχίζει να εκτελείται από μικροσκοπικά εργοστάσια παραγωγής ενέργειας που δίνουν ζωή σε δισεκατομμύρια οργανισμούς στον πλανήτη όπως ακριβώς γινόταν 900 εκατομμύρια χρόνια πριν. Μεγεθύνοντας την κλίμακα, κάθε αναπνοή δίνει ζωή σε κάθε ένα από τα τρισεκατομμύρια κύτταρα του οργανισμού μας. Αντίστοιχα, κάθε κύτταρο περιλαμβάνει δισεκατομμύρια άτομα που μπορούν να υποδιαιρεθούν σε μικρότερα σωματίδια, φτάνοντας στη μικρότερη διαίρεση που το σύμπαν μπορεί να δημιουργήσει –ή τουλάχιστον όπως πιστεύουμε σήμερα– το μποζόνιο Higgs ή γνωστό ως «το Σωματίδιο του Θεού». Σε όποια κλίμακα και αν επιλέξουμε να μελετήσουμε τη φύση μας, πάντα καταλήγουμε έκπληκτοι με την απεραντοσύνη του σύμπαντος, πόσο μάλλον όταν η ικανότητα αντίληψής μας είναι εγκιβωτισμένη στις οπτικές μας ψευδαισθήσεις.
Σκεπτόμενοι, λοιπόν, την αϊδιότητα του σύμπαντος και τα ελάχιστα που γνωρίζουμε γι΄ αυτό και κατ’ επέκταση και για εμάς, φτάσαμε στο σημείο να δημιουργήσουμε επιμέρους επιστήμες για να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε πλευρές της αντικειμενικής αλήθειας. Πώς, όμως, μπορεί κανείς να μελετήσει το ενιαίο και άπειρο, χωρίζοντας και διαιρώντας το; Μήπως, τελικά, η προσέγγιση της αλήθειας δεν μας δυσκολεύει εξαιτίας των φυσικών μας ορίων; Μήπως, τελικά, η σκέψη μας που αν και ατέρμονη, εγκλωβίζεται στη λανθασμένα εδραιωμένη διαίρεση της πραγματικότητας που εμείς οι ίδιοι δημιουργήσαμε; Η πλευρά και το βάθος με τα οποία επιλέγεις να αντικρίσεις την πραγματικότητα είναι αυτά που σε βάζουν στη διαδικασία εξαγωγής συμπερασμάτων και όχι απλά η ίδια η πραγματικότητα. Βλέποντας τον εαυτό σου στον καθρέφτη, κατανοείς στη συγκεκριμένη κλίμακα την ανθρώπινη διάστασή σου. Όταν όμως επιλέξεις να μελετήσεις τη ζωή που κρύβεται πέρα από αυτό που φαίνεται απτό και προσβάσιμο, προσπαθείς να κατανοήσεις τον τρόπο με τον οποίο όλα συνδέονται και τον λόγο για τον οποίο η φράση «Όλοι αποτελούμαστε από αστερόσκονη» δεν είναι κάποιο σχόλιο αλαζόνα διανοούμενου, αλλά μια διαφορετική εκτέλεση της πραγματικότητας.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Formation of the Ozone Layer, Albany, διαθέσιμο εδώ
- What Is The Origin Of Iron?, Sciencing, διαθέσιμο εδώ
- On the origin of oxygenic photosynthesis and Cyanobacteria, New Phytologist Foundation, διαθέσιμο εδώ
- The Scientific Proof That Everything and Everyone is Connected and Infinitive, Medium, διαθέσιμο εδώ
- Everything is Connected — Here’s How: | Tom Chi | TEDxTaipei, youtube, διαθέσιμο εδώ
