Του Σωτήρη Θεολόγου,
Η ιστορία της Θεσσαλονίκης «χάνεται» στα βάθη των αιώνων. Από ανασκαφές που έγιναν στην πόλη, διαπιστώθηκε ότι υπάρχουν ίχνη ζωής από τα Νεολιθικά χρόνια, περίπου από το 6000 π.Χ. Η ίδρυση της Θεσσαλονίκης ανάγεται χρονικά, από τον βασιλιά Κάσσανδρο, το 315 π.Χ., από τον συνοικισμό 26 μικρών πόλεων (πολίσματα). Το όνομα Θεσσαλονίκη προήλθε από τη γυναίκα του Κασσάνδρου, κόρη του Φιλίππου Β’ και αδελφής του Μ. Αλεξάνδρου.
Στα πρώτα χρόνια της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, η Θεσσαλονίκη γίνεται ορμητήριο του Μ. Κωνσταντίνου, στον πόλεμο με τον Λικίνιο. Μετά την επικράτηση του Μ. Κωνσταντίνου και την ίδρυση της νέας πρωτεύουσας του Ρωμαϊκού κράτους, της Κωνσταντινούπολης ή της Νέας Ρώμης —όπως αλλιώς ήταν γνωστή—, η Θεσσαλονίκη αποκτάει τον τίτλο της «συμβασιλεύουσας». Σημαντική ιστορική στιγμή για την πόλη είναι η βάπτιση του αυτοκράτορα Μ. Θεοδοσίου, το 379 μ.Χ. Στις 27 Φεβρουαρίου 380, ο Θεοδόσιος εκδίδει το έδικτο, το οποίο αποτελούσε στην ουσία διάταγμα πολιτικού άρχοντα, που αφορούσε τις δικαιοδοτικές του αρμοδιότητες, κατά το οποίο ο Χριστιανισμός γίνεται επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας.
Το 390, στον Ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης —σημερινή πλατεία Ιπποδρομίου—, 7.000 Θεσσαλονικείς σφαγιάστηκαν, επειδή στασίασαν κατά της φρουράς των Γότθων και του αρχηγού τους, Βουτέριχου. Οι επόμενοι αιώνες είναι δύσκολοι για την πόλη της Θεσσαλονίκης, καθώς δέχεται επιδρομές από διάφορα βαρβαρικά φύλα —Άβαροι, Σλάβοι, Γότθοι και άλλοι πολλοί. Τα δεινά που υπέστη η πόλη της Θεσσαλονίκης, δεν ήταν μόνο αυτά. Σεισμοί και πυρκαγιές προκαλούνται στην πόλη και οι κάτοικοί της βρίσκουν καταφύγιο στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου.
Κατά τη διάρκεια του 9ου αιώνα, δύο αδέλφια από την «συμβασιλεύουσα», ο Κύριλλος και ο Μεθόδιος, αναλαμβάνουν να δημιουργήσουν το σλαβικό αλφάβητο για να εκχριστιανίσουν τους Σλάβους και να μεταφράσουν τα λειτουργικά κείμενα στη σλαβική γλώσσα. Με τον εκχριστιανισμό των Σλάβων, η Θεσσαλονίκη τοποθετήθηκε στο επίκεντρο του εμπορίου και γνώρισε τεράστια οικονομική άνθηση. Παράλληλα, η Θεσσαλονίκη μετατράπηκε στο σταυροδρόμι, που ένωνε την Παλιά με τη Νέα Ρώμη και το Αιγαίο με το Δούναβη. Η πρώτη άλωση της πόλης έγινε το 904 από τους Σαρακηνούς πειρατές υπό την αρχηγία του Λέοντα του Τριπολίτη, με ορμητήριο την Κρήτη. Η πόλη γνώρισε αρκετές καταστροφές και λεηλασίες, καθώς και τον βίαιο εκπατρισμό και την υποδούλωση των κατοίκων σε σκλάβους.
«Μεγάλη πνοή» στην ιστορία της πόλης, απετέλεσε η νίκη του αυτοκράτορα, Βασιλείου Β’, κατά των Βουλγάρων, το 1014 και η Θεσσαλονίκη απέκτησε το παλιό κύρος, που είχε. Μέσα σε ελάχιστα χρόνια, το 1185, η Θεσσαλονίκη δέχεται την επιδρομή ενός άλλου φύλου, των Νορμανδών. Στις 24 Αυγούστου, η πόλη δέχεται την επιδρομή των Νορμανδών, όπου και καταφέρνουν να την κατακτήσουν. Τα επόμενα χρόνια, με την Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους, αλλάζει ριζικά ο χάρτης της βυζαντινής αυτοκρατορίας. Η Θεσσαλονίκη γίνεται η πρωτεύουσα του Φραγκικού Βασιλείου (1204-1224) με βασιλιά τον Ιταλό, Βονιφάτιο Μομφερατικό. Παράλληλα, από την Κεντρική Ασία και μέχρι την Μικρά Ασία, αρχίζουν να ξεπροβάλουν τα τουρκικά φύλα και να επιδίδονται σε αλλεπάλληλες επιδρομές.
Η παραμονή των Λατίνων στην πόλη ήταν καταπιεστική για τον πληθυσμό της. Στα τέλη του 1224, εκδιώχθηκαν από τον ηγεμόνα της Ηπείρου, Θεόδωρο Δούκα, ο οποίος στέφθηκε «βασιλεύς και αυτοκράτωρ Ρωμαίων» από τον αρχιεπίσκοπο Αχρίδος, Δημήτριο Χωματηνό. Στο νομισματοκοπείο της Θεσσαλονίκης, κόβει νόμισμα, στο οποίο εικονίζεται ο ίδιος, με αυτοκρατορικά σύμβολα και με τον πολιούχο της πόλης, Άγιο Δημήτριο. Η αυτοκρατορία της Θεσσαλονίκης, με τον Θεόδωρο Δούκα, φτάνει στο απόγειό της και την άνοιξη του 1230, ηττάται κατά των Βουλγάρων και η αυτοκρατορία της Θεσσαλονίκης συρρικνώνεται με την αυτοκρατορία της Νίκαιας.
Το 1261, ο Μιχαήλ Παλαιολόγος καταλαμβάνει την Κωνσταντινούπολη και γίνεται αυτοκράτορας. Προσπαθεί να αναδομήσει την αυτοκρατορία και τη Θεσσαλονίκη, η οποία κατέχει σημαντική θέση στη διοικητική δομή της. Το 1308, οι Καταλανοί επιτίθενται στην Κωνσταντινούπολη και στη Θεσσαλονίκη, την οποία λεηλατούν και καταστρέφουν. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, οι κάτοικοι της πόλης καταφέρνουν να τους εκδιώξουν. Κατά τον 13ο και 14ο αιώνα, η Θεσσαλονίκη συγκεντρώνει πλήθος σημαντικών ανδρών —φιλόσοφοι, ρήτορες, γραμματικοί, καλλιτέχνες. Αυτό γίνεται εξαιτίας της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας, που διέπει την πόλη.
Από τις αρχές του 14ου αιώνα, μία σημαντική δύναμη βγαίνει στο προσκήνιο, η οποία σε λίγα χρόνια, γίνεται η μεγαλύτερη δύναμη της Μεσογείου. Οι Οθωμανοί Τούρκοι, με ηγέτη τον ιδρυτή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, Οσμάν Γαζή, κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση. Λίγο πριν την άλωση της πόλης από τους οθωμανούς Τούρκους, το 1430, ο 14ος αιώνας για τη Θεσσαλονίκη υπήρξε ένας «λαμπρός» αιώνας για την καλλιτεχνική και φιλολογική ανάπτυξη. Σπουδαίες βυζαντινές εκκλησίες χτίστηκαν —π.χ. Άγιοι Απόστολοι, Παναγία Χαλκέων κ.α.—, οι οποίες διακόσμησαν την πόλη.
Αν δούμε όλο το διάβα των αιώνων, η πόλη της Θεσσαλονίκης έζησε πολλά γεγονότα. Κάθε δρόμος και κάθε γωνία της, μπορεί να μας διηγηθεί μία ιστορία από τα παλιά. Περνώντας έξω από κάποιο ιστορικό μνημείο, μπορούμε να θαυμάσουμε την αρχιτεκτονική του, αλλά και την ιστορία, που κρύβει μέσα του. Ας ανοίξουμε, επομένως, τα μάτια και τα αυτιά μας για να αφουγκραστούμε την ιστορία και να μάθουμε απ’ αυτήν, για την δική μας πορεία στο μέλλον.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Συλλογικό (1997), Αγίου Δημητρίου θαύματα – Οι συλλογές αρχιεπισκόπου Ιωάννου και ανώνυμου: Ο βίος, τα θαύματα και η Θεσσαλονίκη του Αγίου Δημητρίου (επιμ. Χαράλαμπος Μπακιρτζής), εκδόσεις Άγρα
- Ιστορία της πόλης, thessalonikicityguide.gr, διαθέσιμο εδώ
