Του Γιώργου Γκέργκη,
Το άγχος αποχωρισμού, αν και συνήθως συνδέεται με την παιδική ηλικία, μπορεί να επηρεάσει και τους ενήλικες, προκαλώντας σημαντικές επιπτώσεις στις σχέσεις και την καθημερινότητά τους. Τι είναι, όμως, το άγχος αποχωρισμού στους ενήλικες, πώς αναγνωρίζεται και πότε γίνεται παθολογικό;
Τι είναι το Σύνδρομο Άγχους Αποχωρισμού;
Το άγχος αποχωρισμού είναι μια έντονη ανησυχία που προκύπτει όταν το άτομο απομακρύνεται από ένα αγαπημένο πρόσωπο, μια σταθερή σχέση ή έναν ασφαλή χώρο. Στα παιδιά, αποτελεί φυσιολογικό μέρος της ανάπτυξης, αλλά στους ενήλικες μπορεί να υποδεικνύει έναν ψυχολογικό προβληματισμό, ιδιαίτερα όταν γίνεται υπερβολικό και επηρεάζει αρνητικά τη ζωή τους.
Σύμφωνα με το DSM-5, το άγχος αποχωρισμού στους ενήλικες χαρακτηρίζεται από επίμονη και υπερβολική ανησυχία για την απομάκρυνση από πρόσωπα ή καταστάσεις που προσφέρουν ασφάλεια, με διάρκεια τουλάχιστον 6 μηνών.
Το μη παθολογικό άγχος αποχωρισμού είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα που εκδηλώνεται σε καταστάσεις όπως αποχωρισμός από αγαπημένα πρόσωπα ή αλλαγές στις σχέσεις. Συνήθως, υποχωρεί από μόνο του με το πέρασμα του χρόνου και δεν επηρεάζει σημαντικά την καθημερινή ζωή. Αντίθετα, το παθολογικό άγχος αποχωρισμού είναι πιο έντονο και επίμονο, με σοβαρές επιπτώσεις στις σχέσεις και τη λειτουργικότητα του ατόμου. Συχνά συνοδεύεται από συναισθηματική δυσφορία, κρίσεις άγχους και προβλήματα στην επικοινωνία.
Αναγνώριση Συμπτωμάτων
Οι ενήλικες με άγχος αποχωρισμού μπορεί να παρουσιάζουν τα ακόλουθα συμπτώματα:
- Υπερβολικός φόβος αποχωρισμού: Ανησυχία ότι κάτι κακό θα συμβεί σε αγαπημένα πρόσωπα.
- Δυσκολία απομάκρυνσης: Αποφυγή ταξιδιών ή αλλαγών που προϋποθέτουν απομάκρυνση.
- Φυσικά συμπτώματα άγχους: Ζαλάδα, ταχυκαρδία, ναυτία όταν απομακρύνονται από ασφαλείς σχέσεις ή μέρη.
- Εξάρτηση: Υπερβολική ανάγκη επικοινωνίας ή επιβεβαίωσης από το αγαπημένο πρόσωπο.
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, περίπου το 7% των ενηλίκων παρουσιάζουν τη διαταραχή αυτή. Είναι επίσης αξιοσημείωτο ότι τα άτομα με άγχος αποχωρισμού έχουν αυξημένη πιθανότητα να αναπτύξουν άλλες ψυχικές διαταραχές, όπως κατάθλιψη ή γενικευμένη αγχώδη διαταραχή.
Τι προκαλεί το Άγχος Αποχωρισμού στους ενήλικες;
- Η διαταραχή αυτή συχνά έχει τις ρίζες της στην παιδική ηλικία. Τα πρώτα χρόνια της ζωής, όπου διαμορφώνονται οι συναισθηματικοί δεσμοί, παίζουν καθοριστικό ρόλο. Αν ένα παιδί δεν αναπτύξει ασφαλείς σχέσεις με τους φροντιστές του, ενδέχεται να εμφανίσει φόβο εγκατάλειψης στην ενήλικη ζωή.
- Επιπλέον, τραυματικά γεγονότα, όπως η απώλεια γονέα ή ένα δύσκολο διαζύγιο, μπορούν να ενισχύσουν τον φόβο απομάκρυνσης.
- Σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και οι προσωπικές σχέσεις των ενηλίκων. Σε περιπτώσεις τοξικών ή υπερβολικά εξαρτημένων σχέσεων, το άγχος αποχωρισμού εντείνεται, καθώς το άτομο βασίζεται συναισθηματικά στον σύντροφό του.
- Παράλληλα, έρευνες έχουν δείξει ότι και βιολογικοί παράγοντες μπορεί να εμπλέκονται. Για παράδειγμα, οι ανωμαλίες στη λειτουργία της αμυγδαλής – της περιοχής του εγκεφάλου που σχετίζεται με τον φόβο – έχουν συνδεθεί με την αυξημένη ευαισθησία στο άγχος.
Πώς το Άγχος Αποχωρισμού επηρεάζει τις προσωπικές σχέσεις;
Το άγχος αποχωρισμού στους ενήλικες επηρεάζει συχνά τις προσωπικές σχέσεις, δημιουργώντας εντάσεις και δυσκολίες. Κυρίως εμφανίζεται σε ρομαντικές ή φιλικές σχέσεις, προκαλώντας:
- Υπερβολική εξάρτηση: Τα άτομα αναζητούν διαρκή επιβεβαίωση και αποφεύγουν την ανεξαρτησία, φοβούμενα την εγκατάλειψη.
- Ζήλια και φόβο απομάκρυνσης: Εκδηλώνουν υπερβολική ζήλια, που μπορεί να οδηγήσει σε συγκρούσεις και έλεγχο της συμπεριφοράς του άλλου.
- Δυσκολία στη διατήρηση ορίων: Συχνά εισβάλλουν στον προσωπικό χώρο του συντρόφου ή φίλου, κάνοντας τις σχέσεις να φαίνονται ασφυκτικές.
- Συναισθηματική φθορά: Η συνεχής πίεση μπορεί να εξουθενώσει τους γύρω τους, ενισχύοντας τον κύκλο φόβου εγκατάλειψης.
Θεραπεία και Διαχείριση
Η συστημική θεραπεία είναι ιδιαίτερα αποτελεσματική για την αντιμετώπιση του άγχους αποχωρισμού, καθώς εστιάζει στις σχέσεις και τις δυναμικές που αναπτύσσονται μεταξύ των ατόμων και των οικογενειακών ή ρομαντικών τους περιβαλλόντων. Αντί να εστιάζει μόνο στο άτομο, η συστημική προσέγγιση εξετάζει πώς οι αλληλεπιδράσεις και οι σχέσεις ενδέχεται να ενισχύουν ή να επιδεινώνουν το άγχος αποχωρισμού.
Σε αυτή τη θεραπεία, η επικοινωνία αποτελεί κλειδί. Η συστημική θεραπεία βοηθά τα μέλη μιας σχέσης (ή οικογένειας) να κατανοήσουν τα συναισθηματικά τους μοτίβα και να δημιουργήσουν υγιείς τρόπους επικοινωνίας. Αυτό μειώνει την υπερβολική εξάρτηση, ενθαρρύνει την αυτονομία και βελτιώνει τις συναισθηματικές αντιδράσεις όταν προκύπτουν αποχωρισμοί.
Ένα στατιστικό στοιχείο που επιβεβαιώνει την αποτελεσματικότητα της συστημικής θεραπείας είναι ότι περίπου το 75% των ατόμων που συμμετέχουν σε συστημική θεραπεία για προβλήματα σχέσεων και οικογενειακών δυναμικών αναφέρουν σημαντική βελτίωση στην ποιότητα της επικοινωνίας και της συναισθηματικής σύνδεσης (Κέντρο Οικογενειακής Ψυχοθεραπείας, 2020). Σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να χορηγηθούν αντικαταθλιπτικά ή αγχολυτικά φάρμακα για τη διαχείριση των σοβαρών συμπτωμάτων, αλλά αυτό γίνεται μόνο υπό την επίβλεψη ειδικού.
Συμπέρασμα
Το άγχος αποχωρισμού στους ενήλικες είναι μια συχνά υποτιμημένη αλλά σοβαρή κατάσταση που μπορεί να επηρεάσει τη ζωή και τις σχέσεις ενός ατόμου. Η αναγνώριση των συμπτωμάτων και η αναζήτηση βοήθειας είναι το πρώτο βήμα προς τη θεραπεία. Με την κατάλληλη υποστήριξη και εργαλεία, τα άτομα μπορούν να αναπτύξουν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και να απολαύσουν πιο ισορροπημένες σχέσεις. Η ψυχική υγεία δεν είναι πολυτέλεια – είναι απαραίτητη για μια πλήρη και ικανοποιητική ζωή.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Adult separation anxiety disorder: The human-animal bond, ScienceDirect, διαθέσιμο εδώ
- Adult separation anxiety disorder in DSM-5, Science Direct, διαθέσιμο εδώ
- A neurobiological framework of separation anxiety and related phenotypes, Science Direct, διαθέσιμο εδώ
