Της Αντωνίας Αποστόλου,
Πολύς λόγος έχει γίνει, κατά καιρούς, για τους εμφύλιους πολέμους που σημειώθηκαν στην Ευρώπη, ωστόσο ελάχιστοι γνωρίζουν για τον Εμφύλιο Πόλεμο της Αγκόλα το 1975. Αυτός ο «ξεχασμένος» πόλεμος έχει προβληθεί ελάχιστα από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης κι έχει γίνει αντικείμενο ανάλυσης για ελάχιστους αναλυτές κι επιστήμονες.
Η βία που ασκήθηκε σε αυτήν την περιοχή έχει χαρακτηριστεί από πολλούς αντί-αυτοκρατορική κι επαναστατική. Μάλιστα, ο ανταγωνισμός για αυτή την περιοχή ήταν πολύ υψηλός, μιας και όποια δύναμη την κατείχε, είχε πρόσβαση στις πλουτοπαραγωγικές πηγές της. Ο εν λόγω Εμφύλιος Πόλεμος ήταν από τους πιο μακροχρόνιους πολέμους, με διάρκεια 28 ολόκληρα χρόνια, από το 1975 έως το 2002, με ελάχιστες και πολύ εύθραυστες περιόδους ειρήνης ανάμεσα.
Ήδη από την δεκαετία του 1960, η Πορτογαλία αντιμετώπιζε αντάρτικες συγκρούσεις στις αποικίες της, με επεισόδια να σημειώνονται στην Μοζαμβίκη, την Αγκόλα και την πορτογαλική Γουινέα. Αυτές οι αντάρτικες εξεγέρσεις οδήγησαν την Πορτογαλία σε έναν δαπανηρό υπερπόντιο πόλεμο. Ο διάδοχος του Σάλαζαρ, ο Μαρσέλο Καετάνο, αρνήθηκε κατηγορηματικά να παραχωρήσει ανεξαρτησία στις περιοχές αυτές. Ως αποτέλεσμα, το μισό ΑΕΠ της Πορτογαλίας και η πλειονότητα των ενόπλων δυνάμεων να διατίθενται για την συνέχιση αυτού του πολέμου.
Ο πόλεμος της Αγκόλα ξεκίνησε ως αντάρτικο διάφορων ένοπλων δυνάμεων που ήταν διασκορπισμένο σε διάφορα σημεία της απέραντης υπαίθρου που διέθετε. Ωστόσο, στην πορεία, εξελίχθηκε σε μια διαμάχη ιδεολογικών φατριών ανάμεσα στον χώρο της Αριστεράς, με το Λαϊκό Κίνημα για την Απελευθέρωση της Αγκόλας (MPLA), το φιλοδυτικό Εθνικό Μέτωπο για τη Ανεξαρτησία της Αγκόλας (FNLA) και την η Ένωση για την Ανεξαρτησία της Αγκόλας (UNITA).
Στις 30 Ιουλίου του 1975 γίνεται συμφωνία ανάμεσα στην Πορτογαλία και το Αφρικανικό Κόμμα για την Ανεξαρτησία της Γουινέας και του Πράσινου Ακρωτηρίου (PAIGC) που προέβλεπε μία μεταβατική κυβέρνηση που να αποτελείται από αξιωματούχους του PAIGC και Πορτογάλους. Βέβαια, η επανάσταση στέφθηκε με επιτυχία όχι λόγω των επαναστατών, αλλά χάρη στο πραξικόπημα που σημειώθηκε στην Πορτογαλία το 1975. Με την «επανάσταση των γαρυφάλλων», η Πορτογαλία αποχώρησε από τις αποικίες της στην Αφρική, μεταξύ άλλων από την Μοζαμβίκη, το Πράσινο Ακρωτήριο, το Σάο Τομέ, την Αγκόλα, κ.α.
Αμέσως μετά την Ανεξαρτησία, ξεκίνησε η εμφύλια σύγκρουση. Ο Εμφύλιος Πόλεμος της Αγκόλα ξέσπασε τον Νοέμβριο του 1975 ανάμεσα στις αντιαποικιακές δυνάμεις και στους αντίστοιχους συμμάχους τους. Μέχρι το 1975, το MPLA μαζί με την UNITA και τον FNLΑ, συγκρότησαν μια συμβατική κυβέρνηση, η οποία διαλύθηκε μέσα σε έναν χρόνο. Την εξουσία την ανέλαβε το MPLA, το οποίο ξεκίνησε μία επίθεση στα άλλα δύο κινήματα.
Το καλοκαίρι του 1974, η Κίνα αποφάσισε να συμβάλλει στον πόλεμο, στέλνοντας εκπαιδευτές στο Ζαΐρ για το FNLA, τους οποίους απέσυρε τον Οκτώβρη του 1975. Η κινέζικη εμπλοκή λειτούργησε περισσότερο ως αντίμετρο κατά την Σοβιετική Ένωση παρά κατά της Δύσης.
Κατόπιν απόφασης των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής, αξιωματικοί βοήθησαν την αντι-Αριστερή πλευρά της διαμάχης, είτε άμεσα είτε μέσω αποστολής προμηθειών στον δικτάτορα του Ζαΐρ Μομπούτου, Σέσε Σέκο, όταν οι Πορτογαλικές αρχές αποχώρησαν από την επικράτειά του. Ενώ στην αρχή οι ΗΠΑ δεσμεύτηκαν ότι θα αποστασιοποιηθούν και δεν θα λάβουν μέρος σε αυτόν τον πόλεμο, Ωστόσο, τον Ιούλιο του 1974, η CIA ξεκίνησε να χρηματοδοτεί τον FNLA σε μικρή κλίμακα είτε στέλνοντας μισθοφόρους στην περιοχή είτε κάνοντας προπαγανδιστικές εκστρατείες εναντίον του MPLA.
Από την άλλη πλευρά, το MPLA, με την βοήθεια της Σοβιετικής Ένωσης και της Κούβας, είχε αρχίσει να αναλαμβάνει τον ολοκληρωτικό έλεγχο του έθνους της Αγκόλας, προσπαθώντας να επιβάλει ένα πολιτικό και οικονομικό σύστημα με στόχο να απαλλοτριώσει και να εθνικοποιήσει τις ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ακόμη, επέβαλλε την απόρριψη του αμερικανικού δολαρίου έναντι του τοπικού νομίσματος, ενέργεια που προκάλεσε υψηλό πληθωρισμό.
Η σύντομη περίοδος του 1992 για διεξαγωγή εκλογών θα μπορούσε να σηματοδοτήσει την λήξη του Εμφύλιου Πολέμου. Όμως, με την νίκη του MPLA και την διαιώνιση του προκάλεσε ενόχληση στις τάξεις της UNITA, οι οποίες δεν σεβάστηκαν το αποτέλεσμα και συνέχισαν την ένοπλη διαμάχη.
Δύο χρόνια μετά, το 1994, οργανώθηκε μια διαδικασία ειρήνευσης ανάμεσα στην κυβέρνηση που εκπροσωπείται από τον MPLA και των ένοπλων δυνάμεων της UNITA. Δυστυχώς, όμως, ούτε αυτή η ενέργεια απέφερε καρπούς, με την ειρήνη να διαρκεί μόνο δύο χρόνια.
Το τέλος της διαμάχης αυτής μπήκε το 2002 με τον θάνατο του ηγέτη της UNITA, τον Τζόνας Σαβίμπι, και την κατάθεση των όπλων αυτού, συνεχίζοντας όμως να υφίσταται ως πολιτικό κόμμα. Ο MPLA και η UNITA συμφώνησαν κατάπαυση πυρός αναζητώντας μη βίαιους τρόπους επίλυσης των προβλημάτων, με σκοπό την αλλαγή στην πολιτική σκηνή της χώρας.
Ο πόλεμος έληξε με την Αγκόλα να βρίσκεται σε πολύ δυσάρεστη κατάσταση. Περίπου 500.000 άνθρωποι τραυματίστηκαν κι έχασαν την ζωή τους ενώ οι εκτοπισμένοι και οι πρόσφυγες είχαν υπερβεί τα 4 εκατομμύρια. Ο Εμφύλιος Πόλεμος άφησε την Αγκόλα σε μια ερειπωμένη κατάσταση και στην μέση μιας ανθρωπιστικής κρίσης με περισσότερο από το 60% του πληθυσμού να στερούνται τα είδη πρώτης ανάγκης.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ο ξεχασμένος εμφύλιος, tanea.gr, διαθέσιμο εδώ
- Αιτίες εμφύλιου πολέμου την Αγκόλα και κυριότερες συνέπειες, el.thpanorama.com, διαθέσιμο εδώ
- Το τέλος των αποικιών στην Αφρική, kathimerini.gr, διαθέσιμο εδώ
- Calvocoressi Peter (2010), Η Διεθνής Πολιτική μετά το 1945, Αθήνα, Εκδόσεις: ΤΟΥΡΙΚΗ
