Της Μαρίας Σαράφη,
Αν και όλη η φυσιολογία του ανθρώπινου σώματος και η επικοινωνία μεταξύ των οργάνων που το αποτελούν, σαγηνεύει τους λάτρεις της επιστήμης ένα από τα πιο ιδιαίτερα όργανα είναι που τους τραβά περισσότερο την προσοχή, ο εγκέφαλος. Το όργανο αυτό διαμοιράζεται σε επιμέρους περιοχές που επιτελούν συγκεκριμένες λειτουργίες, όπως η όραση, αλλά την ίδια στιγμή συνεργάζονται μεταξύ τους για να συντελέσουν και άλλες λειτουργίες όπως η αίσθηση του πόνου. Η μελέτη των περιοχών αυτών απασχολεί την επιστημονική κοινότητα, όχι μόνο κατά τη φυσιολογική λειτουργία του οργανισμού, αλλά και σε καταστάσεις που αυτή διαταράσσεται, σε περιπτώσεις ασθενειών. Αποτελέσματα μελετών έχουν δείξει ότι η συχνότερη νευρολογική ασθένεια σήμερα είναι η επιληψία.
Τι είναι η επιληψία;
Ο νευρολόγος Jackson Huglings περιγράφει την επιληψία ως επεισοδιακή δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος που οφείλεται σε υπερβολικά συγχρονισμένη και παρατεταμένη εκφόρτιση μίας ομάδας νευρώνων, δηλαδή ένα είδος υπερδιέγερσης. Το σύνολο των νευρώνων όπου γεννάται και από όπου μεταδίδεται μια επιληπτική εκφόρτιση ονομάζεται εστία, και εμφανίζει χαρακτηριστικές κυτταρικές και συναπτικές ιδιότητες που συμβάλλουν στην ενίσχυση της αρχικής διέγερσης αλλά και στην εξάπλωσή της σε γειτονικές περιοχές. Η ασθένεια συνάδει με κάποιο γενετικό υπόβαθρο, το οποίο πάντα συνοδεύεται από περιβαλλοντικούς παράγοντες (τραυματισμός, ανατομικές δυσπλασίες). Κατά τη διάγνωσή της, έχουν σημειωθεί τόσο κρισικές εκφορτίσεις υψηλής συχνότητας, όσο και μεσοκρισικές, κατά τη διάρκεια φυσιολογικής λειτουργίας του εγκεφάλου. Μάλιστα, αρκετές μορφές επιληψίας φαίνεται να προκαλούνται από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα ή να οδηγούν σε ψύχωση.
Αντιμετώπιση επιληψίας
Ένας συνήθης τρόπος αντιμετώπισης της ασθένειας είναι η χορήγηση αντιεπιληπτικών φαρμάκων που στοχεύουν στην αναστολή της υπερδιέγερσης με ποικίλους μηχανισμούς, όμως επιφέρουν πολλές παρενέργειες. Προσπάθειες πραγματοποιούνται, με σκοπό την ελαχιστοποίηση των παρενεργειών, μέσω χορήγησης των φαρμάκων με πιο στοχευμένες τεχνικές διανομής τους. Κάποιοι άλλοι τρόποι αποτελούν η χειρουργική αφαίρεση των εστιών σε ασθενείς που διατηρούν τις αισθήσεις τους, και η αύξηση των γλοιακών κυττάρων, μέσω κετογονικής δίαιτας (πλούσια σε λιπαρά). Επίσης, αρκετά διαδεδομένη είναι και η συμβολή των seizure-alert dogs, αυτών των ιδιαίτερων τετράποδων φίλων μας που, αν και δεν βοηθούν στην αντιμετώπιση των κρίσεων, έχουν την ικανότητα να τις προβλέψουν, αλλά και να παρέχουν βοήθεια στον ασθενή πριν και μετά από αυτές.
Seizure–alert dogs
Είναι γνωστή στον επιστημονικό χώρο η συνεισφορά των σκύλων-ανιχνευτών κρίσεων, όμως, ακόμη μελετάται ο ακριβής μηχανισμός που τα κινεί να ειδοποιήσουν όταν αισθανθούν μία πιθανή κρίση. Δεδομένα από αρκετά πειράματα μαρτυρούν την ικανότητα αυτών των ζώων να μυρίσουν συγκεκριμένες χημικές ουσίες από τα σωματικά υγρά του ασθενή, που εκκρίνονται 15 έως 45 λεπτά πριν αλλά και κατά την διάρκεια της κρίσης, εξαιτίας της υψηλής οσφρητικής οξύτητας που τα χαρακτηρίζει (πάνω από 300.000.000 οσφρητικοί υποδοχείς). Είναι γεγονός ότι πολλά κέντρα εκπαίδευσης σκύλων-ανιχνευτών, όπου μαθαίνουν να ειδοποιούν πριν από κάθε κρίση τόσο τον ασθενή-ιδιοκτήτη τους, όσο και κοντινούς συγγενείς ερχόμενα σε επαναλαμβανόμενη επαφή με την μυρωδιά των χημικών αυτών ουσιών, λειτουργούν στην Αμερική. Μάλιστα, η υιοθεσία ενός τέτοιου σκύλου απαιτεί την τήρηση ορισμένων κριτηρίων όπως η συνεχής εκπαίδευσή του, η επαρκής φροντίδα του αλλά και η διατήρηση χαμηλών επιπέδων άγχους στο σκύλο μέσω παιχνιδιού.
Επίλογος
Γνωρίζαμε ότι ο σκύλος είναι ο καλύτερος φίλος του ανθρώπου, αλλά απ’ ό,τι φαίνεται μπορεί να είναι και πολλά παραπάνω. Η επιληψία είναι μια από τις ασθένειες που ταλανίζει μεγάλο μέρος του πληθυσμού και κυρίως άτομα μικρότερης ηλικίας. Παιδιά που εμφανίζουν επιληπτικές κρίσεις έχουν βρει συντροφιά, ασφάλεια και φροντίδα κοντά στον αγαπημένο φίλο τους, τον σκύλο-ανιχνευτή. Είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε την αξία όλων των μοναδικά πλασμένων οντοτήτων στη φύση, διότι ζούμε στον κόσμο αυτό αλληλοεπιδρώντας μεταξύ μας και πολλές φορές αυτή η αλληλεπίδραση αποτελεί το κλειδί για την ευημερία, αλλά και για την επίλυση προβλημάτων που απασχολούν πολλούς τομείς, όπως και την επιστήμη.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Bob Garrett and Gerald Hough, «Εγκέφαλος και συμπεριφορά», εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα, 2021
- Effectiveness of seizure dogs for people with severe refractory epilepsy, Neurology Journals, διαθέσιμο εδώ
- Seizure-alert dogs – facts or fiction?, ScienceDirect, διαθέσιμο εδώ
