Της Ράνιας Μουστάκα,
Ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών στην Ελλάδα αδυνατεί να καλύψει τις ανάγκες της σε προϊόντα υγιεινής κατά την έμμηνο ρύση. Αυτό το φαινομενικά απλό στατιστικό κρύβει μέσα του ιστορίες εξευτελισμού, πόνου και αποκλεισμού ενώ, συγχρόνως, αποκαλύπτει μια σιωπηλή, καθημερινή τραγωδία που συχνά μένει στο περιθώριο της δημόσιας συζήτησης. Για τις γυναίκες που το βιώνουν, η φτώχεια περιόδου είναι μια αλυσίδα περιθωριοποίησης, μια ταπείνωση που υπενθυμίζει διαρκώς τα όρια που επιβάλλει η στέρηση. Πώς ζει μια γυναίκα που δεν έχει τα χρήματα για να αγοράσει ένα πακέτο σερβιέτες; Τι σημαίνει να αναγκάζεται να διαλέξει ανάμεσα στο φαγητό της οικογένειάς της και την προσωπική της υγιεινή;
Η φτώχεια περιόδου αναφέρεται στην αδυναμία πρόσβασης σε βασικά προϊόντα για την υγιεινή κατά την έμμηνο ρύση, όπως σερβιέτες, ταμπόν, κύπελλα περιόδου. Αυτό το πρόβλημα, που συναντάται από τις πιο φτωχές κοινότητες της Αφρικής μέχρι τις γειτονιές των ελληνικών πόλεων, έχει σοβαρές συνέπειες που αγγίζουν κάθε πτυχή της ζωής μιας γυναίκας. Η χρήση ακατάλληλων και ανασφαλών υλικών, όπως κουρέλια ή χαρτί, για την απορρόφηση του αίματος μπορεί να προκαλέσει σοβαρές λοιμώξεις, ενίοτε με μη αναστρέψιμες επιπτώσεις για την υγεία. Η σωματική υγεία, όμως, είναι μόνο μία όψη του προβλήματος. Η ντροπή και το στίγμα που συνοδεύουν την αδυναμία διαχείρισης της περιόδου εντείνουν το αίσθημα απομόνωσης. Πόσες μαθήτριες χάνουν μαθήματα κάθε μήνα επειδή δεν έχουν τα απαραίτητα; Πόσες γυναίκες χάνουν μεροκάματα ή αποφεύγουν τις κοινωνικές συναναστροφές από φόβο ότι θα εκτεθούν; Γυναίκες που αποκλείονται από την ίδια τη ζωή τους, καταδικασμένες να ζουν στη σκιά της βιολογίας τους.
Η φτώχεια περιόδου δεν είναι ένα τυχαίο ή απομονωμένο φαινόμενο. Αγγίζει κατά κύριο λόγο γυναίκες που ήδη βρίσκονται στο περιθώριο και, συχνά, αποκτά και μία ταξική διάσταση: εργαζόμενες με χαμηλούς μισθούς, μαθήτριες που μεγαλώνουν σε οικογένειες που παλεύουν να επιβιώσουν… Η αδυναμία αγοράς προϊόντων υγιεινής γίνεται ένα ακόμη σύμπτωμα της ευρύτερης στέρησης, ένας ακόμη τρόπος για να διευρυνθεί η απόσταση ανάμεσα σε εκείνες που έχουν τη δυνατότητα να ζουν με άνεση και σε εκείνες που καθημερινά υπομένουν τον αποκλεισμό. Αυτή η συστηματική αδιαφορία για τις ανάγκες των γυναικών που ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία, αποκαλύπτει έναν κόσμο που όχι μόνο αγνοεί, αλλά και εδραιώνει την ανισότητα.
Στην Ελλάδα, η σιωπή γύρω από την έμμηνο ρύση ενισχύει το πρόβλημα. Η έλλειψη δημόσιας συζήτησης δημιουργεί ένα περιβάλλον, όπου το φαινόμενο παραμένει αθέατο. Αν και τα τελευταία χρόνια υπήρξαν πρωτοβουλίες για τη διανομή προϊόντων υγιεινής σε κάποια σχολεία, αυτές παραμένουν ανεπαρκείς, αποσπασματικές και χωρίς στρατηγική που να αντιμετωπίζει τη ρίζα του προβλήματος. Ταυτόχρονα, ο ΦΠΑ στα προϊόντα περιόδου παραμένει στο 24%, κατατάσσοντάς τα στην ίδια κατηγορία με τα είδη πολυτελείας. Αυτή η φορολογική πολιτική δεν είναι απλώς άδικη· είναι ενδεικτική μιας ευρύτερης νοοτροπίας που αγνοεί τις θεμελιώδεις ανάγκες μεγάλου μέρους του πληθυσμού.
Η φτώχεια περιόδου είναι ένα ακόμα παράδειγμα του πώς η πατριαρχία, παραβλέπει και υποτιμά τις ανάγκες των γυναικών. Ζούμε σε έναν κόσμο που δεν έχει φτιαχτεί για να εξυπηρετεί τις γυναίκες. Από την αρχιτεκτονική των πόλεων έως τη φορολογική πολιτική, η κοινωνία μας ενισχύει την ανισότητα. Το πρόβλημα της φτώχειας περιόδου δεν αφορά μόνο την υγιεινή. Αφορά την ισότητα, την πρόσβαση στα δικαιώματα, την αξιοπρέπεια. Αφορά την ίδια την ύπαρξη των γυναικών σε μια κοινωνία που συνεχώς τις περιθωριοποιεί.
Η ουσία του ζητήματος δεν περιορίζεται στην υγιεινή ή στο κόστος των προϊόντων. Είναι μια υπενθύμιση για το πώς κάποιες ανάγκες θεωρούνται δεδομένες για ορισμένους, ενώ για άλλους μετατρέπονται σε πολυτέλεια. Το πρόβλημα αυτό αναδεικνύει την ανισότητα με τον πιο απόλυτο τρόπο: μέσα από το σώμα. Είναι το σώμα που βιώνει τη στέρηση, που γίνεται πεδίο της αδικίας, που υφίσταται τις συνέπειες της αδιαφορίας.
Η αντιμετώπιση της φτώχειας περιόδου απαιτεί ριζοσπαστικές αλλαγές. Πρώτα απ’ όλα, πρέπει να μειωθεί ο ΦΠΑ στα προϊόντα υγιεινής, αναγνωρίζοντας τα ως είδη πρώτης ανάγκης. Παράλληλα, είναι απαραίτητη η δωρεάν διανομή τους σε σχολεία, φυλακές, κοινωνικές δομές και νοσοκομεία. Αυτά τα βήματα δεν είναι ευεργεσίες· είναι αυτονόητα μέτρα σε μια κοινωνία που θέλει να διασφαλίσει την αξιοπρέπεια όλων των ανθρώπων της. Τέλος, χρειάζεται εκπαίδευση, ευαισθητοποίηση και μια γενναία προσπάθεια να καταρριφθούν τα ταμπού γύρω από την έμμηνο ρύση.
Η φτώχεια περιόδου είναι μια αδικία που ενώνει το προσωπικό με το πολιτικό, το ατομικό με το συλλογικό. Δεν είναι απλώς ζήτημα προϊόντων· είναι ζήτημα δικαιωμάτων, ισότητας και αξιοπρέπειας. Αν θέλουμε μια κοινωνία που να μας χωράει όλες, δεν μπορούμε να αφήσουμε καμία γυναίκα πίσω. Η αλλαγή είναι αναγκαία και επείγουσα, και κάθε βήμα προς αυτή την κατεύθυνση φέρνει την ελπίδα πιο κοντά.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΠΗΓΗ
- What is being done to tackle “period poverty” in the West?, economist.com, διαθέσιμο εδώ
