Της Τάνιας Στέφου,
Οι ανθρώπινες επεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον και το τοπίο καθώς κι οτιδήποτε αφορά την εκμετάλλευση φυσικών πόρων (Ν.1650/1986), έχουν επιπτώσεις στο περιβάλλον με διαφορετικές μορφές, ανάλογα με τα όρια επέκτασης και την πολυπλοκότητά τους. Πρόκειται για το ενδεχόμενο να προκληθεί ρύπανση ή υποβάθμιση στο περιβάλλον.
Όσον αφορά τον εννοιολογικό προσδιορισμό, με τον όρο «επιπτώσεις» ορίζεται η αλλαγή που αλλοιώνει τα χαρακτηριστικά του περιβάλλοντος, προκαλώντας θετικές ή αρνητικές συνέπειες στο φυσικό περιβάλλον. Κάθε έργο/δραστηριότητα έχει επιπτώσεις, στο φυσικό περιβάλλον, τη γη, τα ύδατα, τη χλωρίδα-πανίδα, όπως την ατμοσφαιρική ρύπανση, τον θόρυβο, τις δονήσεις, τις δυσάρεστες οσμές, το φως, την ακτινοβολία, τα απόβλητα, τις εκπομπές αέριων του θερμοκηπίου, την κλιματική αλλαγή κ.λπ. Επίσης, στο ανθρωπογενές περιβάλλον, οι επιπτώσεις αφορούν την ανθρώπινη υγεία, τις χρήσεις της γης, την πολιτιστική κληρονομιά, τον τουρισμό, τη μετανάστευση κ.λπ.
Με τη σειρά της, η περιβαλλοντική εκτίμηση έργων μπορεί να επηρεάσει το περιβάλλον και την περιβαλλοντική στρατηγική. Σκοπός της είναι να παραθέσει οργανωμένες τις πλέον σημαίνουσες παραδοχές των δικαστικών αποφάσεων για την εφαρμογή της διαδικασίας περιβαλλοντικής αδειοδότησης.
Μέτρα πρόληψης κι αποκατάστασης των επιπτώσεων είναι η εξέταση λύσεων ως προς την τεχνολογία, τις μεθόδους κατασκευής, το μέγεθος του έργου, τη δημιουργία ενδιαιτημάτων πανίδας, τη βελτίωση της αισθητικής του τοπίου, τη δημιουργία χώρων αναψυχής, τον καθορισμό αποκλειστικών χρήσεων γης και τις αποζημιώσεις.
Η περιβαλλοντική αδειοδότηση στοχεύει στην προστασία του περιβάλλοντος στον κύκλο ζωής του έργου/δραστηριότητας. Για κάθε έργο εκδίδεται Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (ΑΕΠΟ), κατόπιν εκπόνησης Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΜΠΕ) ή το έργο υπόκειται σε Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ), με τις οποίες ο φορέας οφείλει να συμμορφώνεται. Η ΜΠΕ περιλαμβάνει πιθανές περιβαλλοντικές επιπτώσεις, προτεινόμενες εναλλακτικές λύσεις ή/και μέτρα αντιμετώπισής τους.
Η Βασική Περιβαλλοντική Νομοθεσία του Ν. 4014/2011 κωδικοποιεί τη διαδικασία της περιβαλλοντικής αδειοδότησης έργων και δραστηριοτήτων, κατατάσσει τα έργα σε κατηγορίες κι υποκατηγορίες με βάση τις επιπτώσεις, περιγράφει τη διαδικασία αδειοδότησης για περιοχές ενταγμένες στο δίκτυο Natura 2000, καθορίζει τις κυρώσεις σε περίπτωση μη τήρησης της προβλεπόμενης διαδικασίας, καθορίζει τις κατηγορίες έργων/δραστηριοτήτων για τις οποίες απαιτείται περιβαλλοντική αδειοδότηση κι εξειδικεύει τις διαδικασίες και τα ειδικότερα κριτήρια περιβαλλοντικής αδειοδότησης των έργων και δραστηριοτήτων.
Με τον Ν. 4014/2011 ρυθμίζεται η περιβαλλοντική αδειοδότηση στο εθνικό δίκαιο, «Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων και δραστηριοτήτων, ρύθμιση αυθαιρέτων σε συνάρτηση με δημιουργία περιβαλλοντικού ισοζυγίου κι άλλες διατάξεις αρμοδιότητας Υπουργείου Περιβάλλοντος», όπως ισχύει με τον Ν. 4685/2020.
Η θέσπιση περιβαλλοντικών όρων που οφείλει να τηρεί ο φορέας του έργου, ορίζεται ως περιβαλλοντική αδειοδότηση. Οι περιβαλλοντικοί όροι είναι αποφάσεις διοικητικών οργάνων και αφορούν την Έγκριση Περιβαλλοντικών Όρων (ΕΠΟ) ή την Υπαγωγή σε Πρότυπες Περιβαλλοντικές Δεσμεύσεις (ΠΠΔ). Σύμφωνα με το άρθρο 1 του Ν. 3010/2002, τα έργα κατατάσσονται σε τρεις κατηγορίες κι υποκατηγορίες, καθώς και σε κοινές ομάδες, ανάλογα με τις επιπτώσεις τους στο περιβάλλον, με απόφαση του Υπουργού Περιβάλλοντος.
Η νομολογιακή διάπλαση είναι συναρτημένη με το Δίκαιο Περιβάλλοντος όπως κι η περιβαλλοντική αδειοδότηση. Η νομολογία έχει αναδείξει σειρά ζητημάτων, τα οποία είναι τα εξής:
- Απαίτηση πρότερης εκτίμησης περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΕΠΕ)
- Λειτουργία βιομηχανικών-βιοτεχνικών εγκαταστάσεων
- Άδεια λειτουργίας που έπεται της ΑΕΠΟ
- Προστασία πολιτιστικού περιβάλλοντος κι αδειοδότηση
- Εκ των υστέρων περιβαλλοντική αδειοδότηση στην περίπτωση σταθμών κινητής τηλεφωνίας
- Διάθεση στερεών αποβλήτων: Σύνθετη διοικητική ενέργεια
- Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων
- Ανανέωση ΑΕΠΟ
- Ακυρωτικός έλεγχος
- Δημοσιοποίηση ΜΠΕ-ΑΕΠΟ, τεκμήριο γνώσης
- Συνθετική ΜΠΕ
- Δυνατότητα συμπλήρωσης της ΜΠΕ
Οι επιπτώσεις της αξιολόγησης των περιβαλλοντικών αδειοδοτήσεων ενός έργου όσον αφορά την υλοποίησή του είναι αμερικανικής έμπνευσης, η οποία έχει μεταφερθεί στον ευρωπαϊκό χώρο.
Η περιβαλλοντική εκτίμηση διέπεται από δύο οδηγίες: α) Την οδηγία 85/337/ΕΟΚ, που αφορά την εκτίμηση των επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων δημοσίων κι ιδιωτικών έργων στο περιβάλλον, και β) Την οδηγία 2001/42/ΕΚ, που αφορά προγράμματα σχετικά για την περιβαλλοντική αδειοδότηση, εξασφαλίζοντας τη συναίνεση, τη συμμετοχή και τη διαβούλευση. Στη χώρα μας υπάρχει σημαντικό πρόβλημα εφαρμογής.
Σύμφωνα με τον Ν. 4014/2011 αρ.2 παρ.7 Απόφαση Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων (Α.Ε.Π.Ο.) επιβάλλονται: προϋποθέσεις, όροι, περιορισμοί και διαφοροποιήσεις για την πραγματοποίηση του έργου ή της δραστηριότητας, ιδίως ως προς τη θέση, το μέγεθος, το είδος, την εφαρμοζόμενη τεχνολογία και τα γενικά τεχνικά χαρακτηριστικά. Επίσης, τυχόν αναγκαία επανορθωτικά ή προληπτικά μέτρα και δράσεις παρακολούθησης των περιβαλλοντικών μέσων και παραμέτρων ή κι αντισταθμιστικά μέτρα που αφορούν, κατά σειρά προτεραιότητας, στην αποφυγή ή την ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων ή στην επανόρθωση ή αποκατάσταση του περιβάλλοντος.
Η περιβαλλοντική αδειοδότηση βασίζεται στη θεμελιώδη αρχή του Δικαίου Περιβάλλοντος, τη βιώσιμη ανάπτυξη. Τα προβλήματα εφαρμογής είναι αρκετά, αλλά κι αντιμετωπίσιμα, απαιτούν τη σύμπραξη των λειτουργιών, αλλά και της νομικής θεωρίας που τα επισημαίνει πριν και μετά της πραγματοποίησης του έργου.
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
- Π. Γαλάνης, Ευρωπαϊκό Δίκαιο του Περιβάλλοντος, Νομική Βιβλιοθήκη, 2023
- Β.Κ. Τσουκαλά, Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις, διαθέσιμο εδώ
- Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Περιβαλλοντική αδειοδότηση έργων, διαθέσιμο εδώ
